روزنامه ابتکار
1398/01/17
وقوع سیلاب در چند استان کشور، نوروز ایرانی‌ها را تلخ کرد سین مثل سیل
گروه جامعه: در روزهایی که مردم سفره‌های هفت‌سین خود را در جشن نوروز به استقبال بهار پهن کرده بودند، سروکله «سین»ی پیدا شد که سفره‌های هفت‌سین بسیاری را با خود برد. باران بهاری، آنقدر بارید و بارید که سیل آمد؛ سیل بی‌سابقه‌ای که استان‌های مازندران و گلستان در شمال، ایلام، لرستان، کرمانشاه، کهگیلویهوبویراحمد، چهارمحالوبختیاری، همدان و خوزستان در غرب و فارس در مرکز و جنوب ایران را زیر پا گذاشت و البته استان‌ها و شهرهای دیگری را هم چنان ترساند و تهدید کرد که بسیاری ایرانی‌ها در استان‌های دیگر هم انتظارش را می‌کشیدند.استان‌های دیگری مثل خراسان هم درگیر سیل و آبگرفتگی شدند، اما شدت بحران به اندازه دیگر استان‌های درگیر نبود. استان تهران و بهویژه پایتخت نیز یکی دو روزی شرایط اضطراری و آماده‌باش در برابر سیل را تجربه کرد، اما اتفاق خاصی به جز آبگرفتگی و البته شدتگرفتن جریان آب رودخانه‌ها و مسیل‌های قدیمی تهران روی نداد. در سوی دیگر البته بخش‌هایی از استان‌های شرقی و بهطور خاص، شهر نائین در استان اصفهان هم دچار توفان شن شدند. همزمان، زلزله هم بخش‌هایی از ایران را لرزاند، اما خوشبختانه خسارت چندانی به دنبال نداشت. بههرترتیب سیل اصلی‌ترین رویداد نوروز 98 لقب گرفت؛ رویدادی که هنوز هم عوارضش ادامه دارد و بدتر این که با پیش‌بینی موج جدید بارش‌ها در هفته جاری، نگرانی‌های فراوانی درباره تداوم و تکرارش احساس میشود.
از آق‌قلا و گمیشان تا شیراز، از پلدختر و معمولان تا اهواز
در میان مناطق سیل‌زده ایران در روزهای ابتدایی فروردین 98، چهار منطقه بیش از همه دچار سختی و تلخی شدند. اولین سیل امسال، در واقع از بارش‌های 29 اسفندماه 97 آغاز شد و استان گلستان و شرق مازندران را درگیر کرد. در این میان، نام مناطقی مثل گمیشان و آق‌قلا بیش از همه شنیده شد. گنبد، آزادشهر، سوادکوه و بندرترکمن از دیگر مناطقی بودند که سیل و رانش زمین خسارات فراوانی به آن‌ها وارد کرد. شبکه‌های اجتماعی انتشار اخبار و تصاویر را آغاز کردند و رسانه‌ها که به دلیل همزمانی با تحویل سال، غافلگیر شده بودند، کمی دیرتر به ماجرا پرداختند. بیشتر مسئولان هم به نظر غافلگیر شده بودند! بسیاری از مسئولان در تعطیلات نوروزی در سفر به سر می‌بردند و البته همین باعث شد که انتقادها و گلایه‌های زیادی هم در این باره مطرح شود؛ از نبود برخی استانداران در استان‌ها گرفته تا شایعه سفر رئیس‌جمهوری به قشم برای گذراندن تعطیلات باعث شد نیش‌های فراوانی به دولت و مسئولان زده شود. با این حال در روز دوم فروردین، دستورهای پیاپی رئیس‌جمهوری برای رسیدگی به وضعیت سیل‌زدگان شمالشرق کشور آغاز شد. عبدالرضا رحمانیفضلی وزیر کشور به عنوان نماینده دولت به این استان رفت و مدیریت بحران را در دست گرفت و در عین حال پس از فرمان رهبر انقلاب اسلامی به رئیس ستادکل نیروهای مسلح، نیروهای نظامی و انتظامی هم به میدان وارد شدند.
در حالی که اخبار و افکار عمومی به سیل گلستان معطوف بود، ادامه بارش‌ها در سایر مناطق ایران و بهویژه غرب و جنوب کشور با یک حادثه عجیب و تلخ در پنجم فروردینماه همراه شد. تصاویر و ویدئوهای سیل در شیراز، آن هم محدوده دروازه قرآن که ورودی این شهر توریستی و از مکان‌های دیدنی آن محسوب میشود، همه را به بهت فرو برد! کسی باور نمی‌کرد که سیل بتواند این چنین راحت خودروها را به هم بکوبد، روی هم بریزد و با خود ببرد، آن هم در حالی که مردم حتی فرصت پیادهشدن از خودروهایشان را پیدا نکرده بودند. آب تا میان شهر هم رفت و اطراف مکان‌هایی مثل بازار وکیل و نیز محله سعدیه را دربرگرفت. خسارت دیدن ۲۰۰ دستگاه خودروی سواری و مرگ ۱۹ نفر از تلخی‌های این سیل ناگهانی بود. با این حال گزارش‌ها و اظهارنظرهای کارشناسان نشان می‌دهد که وقوع این سیل، چندان هم غیرقابل‌پیش‌بینی نبود. تبدیل مسیل کنار دروازه قرآن به خیابان در سال‌های گذشته در کنار شیب آن محدوده باعث جاریشدن آب و وقوع سیل شده بود و در عین حال، علی‌رغم قابلپیشبینیبودن شرایط با توجه به میزان بارندگی‌ها، هشدار لازم به مردم هم داده نشده بود.
سومین بحران اما در غرب ایران روی داد؛ در حالی که اغلب استان‌های غربی به درجات کم تا زیادی از آبگرفتگی و سیلاب دچار شده بودند، از یازدهم فروردینماه وقوع سیلاب در معمولان و پلدختر با شدت فراتر از حد تصور رخ داد. سیل تقریبا تمام خانه‌های این دو شهر و روستاهای اطراف آن‌ها را درگیر کرد، راه زمینی رسیدن به آن‌ها را از بین برد و خانه‌های بسیاری را هم تخریب کرد. آبوهوای بارانی باعث شد که حتی دسترسی هوایی به این مناطق آسیب‌دیده هم به سختی انجام شود. اوضاع در این مناطق چندروز بعد از وقوع سیل هنوز هم عادی نشده است. گلولای بهجامانده از سیلاب به راحتی قابل تخلیه نیست. در عین حال، هنوز آمار دقیقی از خسارات و تعداد کشته‌شدگان و مفقودان اعلام نشده و همین باعث شده است شایعات فراوانی در این باره شکل گیرد. به هر ترتیب شاید بتوان گفت که معمولان و پلدختر، شدیدترین خسارت‌ها را در میان 31 استان دچار سیل و آبگرفتگی در نوروز 98 دیدند.
اوضاع خوزستان کمی متفاوت بود. در نیمه دوم تعطیلات نوروزی، فارغ از بارش‌ها در خوزستان، آب‌های جاری بالادست نیز به رودها و سدهای این استان رسید. اغلب سدهای خوزستان در این شرایط به حداکثر ظرفیت خود رسیدند و ناچار به گشودن دریچه‌های اضطراری شدند. همین موضوع باعث شد که رودخانه‌های خوزستان و بهویژه دز، کرخه و کارون خروشان شوند و حتی در مناطقی طغیان کنند. علی‌رغم این که وقوع سیل از روزهای ابتدایی امسال، مسئولان را در این باره هشیار کرده بود، اما با وجود پیش‌بینی‌ها و اعلام بهموقع شرایط اضطراری و ویژه در خوزستان، باز هم روستاهای زیادی در خوزستان درگیر سیلاب شدند که شرایط نابسامان آن‌ها هنوز هم ادامه دارد. بالاآمدن سطح آب در رودخانه کارون حتی شهر اهواز، مرکز خوزستان را هم درگیر کرد و جاده ساحلی این شهر را به زیر آب برد. خوزستان با توجه به احتمال ادامه بارش‌ها از یک سو و آبشدن برف کوه‌های بالادست از سوی دیگر از مناطقی است که احتمالا خطر و خسارت سیلاب را بهطور مزمن‌تری تجربه می‌کند.
62 کشته در سیل نوروزی
مهرداد علی بخشی، جانشین مدیریت بحران سازمان پزشکی قانونی در گفت‌وگو با ایسنا آخرین آمار رسمی مجموع جانباختگان سیل در کشور را ۶۲ نفر اعلام کرد و گفت: به دنبال وقوع سیل تا کنون ۶۲ جسد به مراکز پزشکی قانونی کشور منتقل که مرگ‌شان به دلیل سیل تایید شده است. او با بیان اینکه احتمال دارد که شمار قربانیان سیل افزایش هم داشته باشد، گفت: تا کنون ۲۱ نفر در استان فارس، ۱۴ نفر در استان لرستان، هشت نفر در استان گلستان، پنج نفر در استان مازندران، پنج نفر در استان همدان، سه نفر در استان خراسان شمالی، دو نفر در کهگیلویهوبویراحمد و یک نفر در هر یک از استان‌های خوزستان، کرمانشاه، سمنان و خراسان رضوی جان خود را از دست داده‌اند.
استانداران غایب
از حواشی مهم و قابل توجه سیلاب‌های ابتدای سال 98، اخبار مربوط به عدم حضور برخی استانداران در محل خدمت خود بود. این ماجرا با انتشار خبر غیبت سیدمناف هاشمی، استاندار گلستان به دلیل سفر خارجی آغاز شد که البته در نهایت به حکم عزل وی توسط اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری انجامید. استاندار ایلام نیز از دیگر مسئولانی بود که غیبتش مورد توجه قرار گرفت. همین موضوع باعث شد که در دستورهای مرتبط با مدیریت بحران سیل در کشور، بر لغو مرخصی تمام مسئولان و حضور آن‌ها بر سر خدمت تا پایان بحران تاکید شود.
آب رسیده به زانوم!
با وقوع سیل در هر منطقه، مسئولان از نهادهای گوناگون کشوری و لشکری برای بازدید به مناطق سیل‌زده رفتند. چیزی که بیش از همه مورد توجه قرار گرفت، حضور برخی از این مسئولان در میانه سیلاب بود! حتی برخی از مصاحبه‌ها و تصاویر خبری در حالی منتشر می‌شد که مسئولان را در حالی که تا زانو و یا کمر در آب بودند نشان می‌داد. این موضوع البته مورد انتقادهای فراوانی هم قرار گرفت. بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی این کار را شوآف و نمایش دانستند. برخی هم بهطور تخصصی‌تر به الزام‌های پوشش اخبار بحران اشاره کردند و این تصاویر و نیز حضور خبرنگاران در این شرایط را خلاف توصیه‌های ایمنی مرتبط با سیلاب مبنی بر عدم حضور در میان سیل و تماس با آب سیلاب و بدآموزی می‌دانستند. رقابت در زمینه داشتن عکس و تصویر با حضور در میانه سیلاب البته در نهایت به انتشار تصویر عجیب یک مسئول استانی در میانه یک شکاف ایجادشده روی زمین در حین مصاحبه با خبرنگار صداوسیما رسید و باید دید مسئولان برای نمایش حضور خود در صحنه و خدمت‌رسانی، چه نوآوری‌های دیگری در چنته دارند!
روی خوش سیل
برخی از مسئولان معتقد بودند که بارندگی فراوان و سیل روی خوشی هم داشته است. پرشدن ذخیره آب‌های کشور، احیای برخی رودخانه‌ها و تالاب‌ها، بالارفتن سطح دریاچه‌ها و تالاب‌های در معرض خطر و... از جمله این نکات مثبت بارش‌های اخیر بوده است. از نگاه مردم اما، نمود دوباره فرهنگ نوع‌دوستی و کمک ایرانی‌ها به هموطنانشان از جمله زیباترین جلوه‌های سیل بود. بهطور ویژه، شیرازی‌ها در مورد کمک به مسافران نوروزی در سیل این شهر بسیار مورد تقدیر قرار گرفتند. در مواردی نیز برخی کشته‌شدگان سیل، کسانی بودند که برای کمک به گرفتاران در سیلاب جان خود را به خطر انداخته بودند. با این حال در میانه موج کمک‌های مردمی به سیل‌زدگان، تاکید فراوان به پرهیز از جمع‌آوری کمک‌های پراکنده و اقدام از طریق نهادهای رسمی مثل هلال‌احمر و کمیته امداد باعث شد که حتی حساب چهره‌ای مثل نرگس کلباسی که کمک‌های فراوانی در زمان زلزله کرمانشاه کرده بود و برای کمک به سیل‌زدگان هم وارد عمل شده بود، بسته شود و دیگران و بهویژه سلبریتی‌ها هم از جمع‌آوری کمک خارج از نهادهای قانونی منع شوند. در عین حال، اخبار و تصاویر نشان می‌داد که نیروهای مختلف اعم از هلال‌احمر و اورژانس تا ارتش و سپاه به شکل منسجم‌تری نسبت به گذشته در بحران حاضر شده و عمل کرده‌اند.
سین مثل سیلاب، مثل سلفی، شین مثل شایعه
در حالی که همزمان با وقوع سیلاب در مناطق گوناگون ایران، توصیه‌های ایمنی فراوانی اعلام شد که یکی از آن‌ها پرهیز از تماشای سیل، تصویربرداری و عکاسی از آن یا سلفی گرفتن با سیل بود، باز هم عکس‌ها و ویدئوهای فراوانی از این اقدام خطرناک مردم منتشر شد. سوی دیگر ماجرا، انتشار شایعه‌های گوناگون از اخبار مرتبط با بارندگی و سیل بود. انتشار تصاویر مربوط به زمان‌ها و مکان‌های دیگر به نام سیل در مناطق گوناگون ایران و انتشار اخبار و اخطارهای کاذب و نادرست، از جمله اقداماتی بود که برخی بهویژه در شبکه‌های اجتماعی با هدف کسب فالوئر، لایک و یا ایجاد دلهره در مردم انجام می‌دادند که گاه رسانه‌ها را نیز در دام می‌انداخت.
ضدونقیض‌های علت وقوع سیل
درباره دلیل وقوع سیل در مناطق گوناگون کشور، اظهارنظرهای مختلف و گاه ضدونقیضی به اشکال گوناگون از شایعه تا نظر کارشناسی منتشر شد. برخی عبور از خشکسالی و ورود به ترسالی را دلیل این رویداد اعلام کردند و برخی با رد ترسالی، به انقلاب‌های آبوهوایی غیرقابل‌پیش‌بینی حاصل تغییرات آبوهوایی زمین اشاره داشتند. عده‌ای نیز علت را در سوءمدیریت مسئولان در حوزه‌هایی مثل آبخیزداری، عدم لایروبی رودخانه‌ها و مسیل‌ها، مجوز ساخت‌وساز در مسیر مسیل‌ها یا از بین بردن آن‌ها، نابودی جنگل‌ها، در نظر نگرفتن تمهیدات لازم برای بحران علی‌رغم قابلپیشبینیبودن آبوهوا، بی‌توجهی به پژوهش‌ها درباره سیل و... می‌جستند. حتی موضوعاتی مثل سدسازی هم به محل جدل موافقان و مخالفان آن با تکیه بر ماجرای سیل تبدیل شد. بههرترتیب مهم است که فارغ از اظهارنظرهای احساسی یا بخشی‌نگری، دلایل وقوع سیلاب در هر منطقه بررسی شود و در عین حال برای جلوگیری از تکرار فاجعه و بحران، تصمیم‌های لازم و قاطع اتخاذ شده و حتی در صورت نیاز، قوانین و قواعد جدید وضع شود یا قانون‌های پیشین تغییر کنند.
ادامه بارش‌ها
خطر سیل هنوز هم از سرِ ایرانی‌ها نگذشته است. در شرایطی که مناطق آسیب‌دیده از سیل، هنوز در بحران به سر می‌برند، اخبار حاکی از ورود سامانه‌های جدید بارشی به کشور است. مدیریت پیش‌بینی و هشدار سازمان هواشناسی کشور در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «سامانه بارشی از بعدازظهر جمعه 16 فرودین 98 وارد کشور شده و طی روزهای شنبه و یکشنبه در سطح کشور فعال خواهد بود. پیش‌بینی میشود که در غرب و جنوب غرب کشور شامل استان‌های کرمانشاه، ایلام، شمال و شرق خوزستان، کهگیلویهوبویراحمد، بوشهر، شمال فارس بارش باران بین 10 تا 35 میلی‌متر رخ دهد. همچنین با حرکت این سامانه به سمت شمالشرق کشور از بعدازظهر شنبه تا بعدازظهر روز یکشنبه بارش باران در استان‌های خراسان شمالی، شمال خراسان رضوی، ارتفاعات شرقی سمنان پیش‌بینی میشود که انتظار می‌رود بیشینه بارش در این مدت در شمالغرب خراسان رضوی به 30 تا 50 میلی‌متر برسد و موجب سیلابیشدن موقت مسیل‌ها در این منطقه شود. گرچه این سامانه بسیار ضعیف‌تر از سامانه‌های اخیر است، ولی با توجه به حجم روانآب رودخانه‌ها و مخازن سدها، توصیه میشود سازمان‌های مرتبط با مدیریت منابع آب تمهیدات لازم را برای حفظ ایمنی و کاهش ریسک مخاطرات ناشی از سیلاب احتمالی به عمل آورند».
این در حالی است که روانآبهای ناشی از ذوب برف و بارش‌های پراکنده می‌تواند به تداوم سیل و تشدید بحران بینجامد و مثلا همین موضوع در منطقه آق‌قلا باعث افزایش 20 تا 30 سانتی‌متری سطح آب بعد از فروکشکردن سیلاب اولیه شده است.
باید دید حکایت سیل و ایرانی‌ها تا کجای امسال ادامه خواهد داشت.
سایر اخبار این روزنامه
افزایش 100 درصدی بدفزارهای گوگل‌پلی در 2018
محمدعلی وکیلی
درناامیدی بسی امیداست
محمدجواد ظریف اعلام کرد که اروپایی‌ها را در قبال انجام تعهدات‌شان تحت فشار قرار خواهیم داد
وقوع سیلاب در چند استان کشور، نوروز ایرانی‌ها را تلخ کرد
سین مثل سیل
معاون اول رئیس‌جمهوری:
گلایه‌ها را باید برای بعد از بحران گذاشت
سیل چه تبعات و چه مزایایی برای محیط زیست ایران داشت؟
آن روی سین هشتم
«ابتکار» از اولویت‌بندی‌های جدید مجلس برای سال 98 گزارش می‌دهد
تغییر اولویت‌های بهارستان پس از سیل
جمشید مشایخی درگذشت
جای خالی‌کمال‌الملک سینما
سفیر ایتالیا در ایران در گفت‌وگو با «ابتکار» از تعاملات فرهنگی دو کشور می‌گوید
داوینچی در راه تهران
عربستان، آمریکا را به کنار گذاشتن دلار از معاملات نفتی تهدید کرد
اختلاف در اردوی رفقا
در ادامه کمک‌رسانی به سیل‌زدگان
سردار سلیمانی به مدت یک‌ماه به مناطق سیل‌زده می‌رود
بیانیه ظریف در واکنش به اظهارات وزیر خارجه آمریکا در مورد سیل اخیر در ایران
