روزنامه شهروند
1398/01/05
خاورمیانه همچنان قلب پرتپش جهان
موضوع محوری خاورمیانه در سال‌های 2016 و 2017 ظهور و سقوط داعش بود. در سال 2018 این ایران بود که سعی کرد خلأ قدرت ناشی از سقوط داعش را پر کند، سپس ائتلافی تشکیل شد تا ایران را پس بزند. در سال 2019 موضوع محوری خاورمیانه تلاش این ائتلاف برای رویارویی با ایران خواهد بود، اما کشوری که از این رویارویی سود بسیار خواهد برد، ترکیه است، البته ترکیه نیز مشکلات خود را دارد. این کشور هنوز در شرایطی نیست که بتواند در مقابل روسیه بایستد و از سوی دیگر اقتصاد این کشور با بحران‌هایی روبه‌رو است. اما با در نظر گرفتن وضع دیگر کشورهای منطقه، ترکیه در یکی از بهترین موقعیت‌های استراتژیک خود طی سال‌های اخیر است، در نتیجه ظهور ترکیه به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای شدت خواهد یافت. دیگر قدرت‌های خاورمیانه نظیر ایران، عربستان و رژیم صهیونیستی همه تحت فشارهای متفاوتی هستند. در طول چند ماهه گذشته، عربستان‌سعودی درگیر قتل جمال خاشقجی، خبرنگار روزنامه واشنگتن پست شد، اما قتل این خبرنگار موضوعی فراتر از این خبر رسانه‌ای است. درواقع قتل این خبرنگار نشانه‌ای از ناتوانی خاندان آل‌سعود است. افزایش تولید نفت به‌خصوص افزایش تولید نفت در آمریکا موجب پایین‌آمدن قیمت نفت شده است و وقتی قیمت نفت پایین بیاید، قدرت عربستان سعودی کاهش می‌یابد. از سوی دیگر ملک سلمان، پادشاه عربستانی فردی ناتوان با سابقه بیماری است و گفته میشود که به بیماری آلزایمر مبتلاست. بن‌سلمان، ولیعهد عربستان یکی از شخصیت‌های پر از تناقض است. پیش‌بینی بلندمدت ما برای عربستان سعودی بسیار منفی‌نگرانه است. ما معتقدیم که نظام حاکم بر عربستان‌سعودی به شکل فعلی آن نمی‌تواند برای بلندمدت ادامه یابد. از سوی دیگر اسراییل نیز در بحران است. وقتی که جنگ داخلی در سوریه آغاز شد، اسراییل در یکی از امن‌ترین موقعیت‌هایش قرار داشت، اما حالا که دولت بشار اسد وضع را در سوریه در کنترل خود دارد، اسراییل از حضور نیروهای ایرانی در مرزهای شمالی خود نگران است. روابط بشار اسد با دولت ایران بسیار دوستانه است و بشار اسد همه ابزار و اراده لازم را برای ادامه این روابط دوستانه دارد. در نتیجه روابط دوستانه بشار اسد با ایران، روابط ایران با گروه‌هایی نظیر حزب‌الله نیز همچنان برقرار باقی خواهد ماند، به همین دلیل اسراییل دست به چند اقدام زده است؛ نخست سعی کرده با حماس به یک توافق آتش‌بس برد و وقتی خیالش از بابت حماس راحت شد، شروع به حمله به مواضعی در سوریه کرده است، در عین حال تلاش کرده تا به کشورهایی نظیر عربستان‌سعودی و امارات متحده عربی که با ایران خصومت دارند، مذاکره کند.
در آن سوی ماجرا ایران حضور دارد. ایران با موفقیت توانسته قدرت خود را فراسوی رشته کوه‌های زاگرس تزریق کند. این کشور با عراق روابط بسیار دوستانه‌ای دارد و روابط نظامی ایران با عراق در جریان مبارزه با داعش بسیار موفق و نزدیک بود. ایران همچنین یک بازیگر اصلی در عرصه سیاست داخلی عراق است و به همکاری‌های نظامی خود با دولت سوریه با موفقیت ادامه می‌دهد. تهران اعلام کرده است این روابط تا زمانی که دولت سوریه بخواهد، ادامه خواهد داشت.
البته ایران نیز مشکلاتی دارد که بیشتر ریشه در داخل دارد. آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران خارج شد و بار دیگر تحریم‌ها را به جای اول خود بازگرداند. این مسأله موجب خواهد شد ایران در سال 2019، سال سختی را پیشرو داشته باشد. در کنار همه اینها، دولت آمریکا تلاش دارد تا با همکاری نزدیک با برخی کشورهای منطقه نظیر عربستان و امارات متحده عربی دامنه قدرت منطقه‌ای ایران را کاهش دهد. بنابراین انتظار در سال2019 این است که برای ایران در عراق و سوریه همچنین در داخل بحران‌هایی ایجاد شود. احتمال حمایت مالی و نظامی آمریکا از برخی شورشیان کُرد در جنوب‌غرب برای ایجاد تنش‌های منطقه‌ای بسیار است، همچنین عربستان سعودی نیز با حمایت از برخی در مرزهای مجاور سعی خواهد کرد ایران را آزار دهد.
با کاهش درآمدهای ارزی ایران، این کشور منابع ارزی لازم برای ادامه برخی از طرح‌های خدمات عمومی را نخواهد داشت و این امر ممکن است موجب برخی نارضایتی‌های داخلی شود. اسراییل به حزب‌الله لبنان حمله خواهد کرد
حزب‌الله لبنان طی سال‌های اخیر در حوزه نظامی به دستاوردهای زیادی رسیده است. این گروه توانسته مهماتی پیشرفته و قابل هدایت به دست آورد که تهدیدی برای اسراییل محسوب میشود. اسراییل که همواره سیاست حمله پیشگیرانه را اجرا کرده، حالا در موقعیتی قرار گرفته که در آن احتمال حمله‌اش به حزب‌الله بسیار زیاد است.
با توجه به این‌که درحال حاضر حزب‌الله تحت فشار تحریم‌های غرب نیز قرار دارد، اسراییل موقعیت را برای حمله به گروه مناسب میبیند، البته حمله قبلی اسراییل به حزب‌الله به شکست انجامید. اگرچه حمله هوایی می‌تواند آسیب‌های زیادی به همراه داشته باشد، اما از آنجایی که حزب‌الله در لبنان مستقر است، اسراییل برای حمله همه‌جانبه باید از نیروی زمینی خود استفاده کند، البته اسراییل تمایلی ندارد از نیروی زمینی استفاده کند، چراکه بیش از اندازه خطرناک است و از سوی دیگر تمامیت سرزمینی لبنان را نیز نقض خواهد کرد. در نتیجه اسراییل سعی خواهد کرد دامنه حملات خود را کاهش داده و محدود کند و تنها به اندازه‌ای که حزب‌الله را تضعیف کند، حمله را صورت دهد. احتمال بسیار زیاد این است که اسراییل دست به حمله هوایی بزند، تا راه‌های ارتباطی حزب‌الله را قطع کند. انگلیس در‌سال 2019 با توافق با اتحادیه اروپا برگزیت را به اجرا خواهد گذاشت. مصالحه‌ای که انگلیس با اتحادیه اروپا خواهد کرد موجب ایجاد شکاف در اقتصاد این کشور خواهد شد
به رغم همه هیاهوهای سیاسی که حول مذاکرات انگلیس و اتحادیه اروپا درباره برگزیت وجود دارد، ما همچنان معتقدیم که حفظ روابط اقتصادی و تجاری میان دو طرف به نفع هر دو است و در نهایت طرفین با هم توافق خواهند کرد. دولت ترزا می، نخست‌وزیر انگلیس، همچنان بر مسیر خروج از اتحادیه اروپا اصرار دارد. سوال اما این است که پس از خروج از اتحادیه روابط انگلیس با اتحادیه اروپا چگونه خواهد بود و آینده انگلیس چه خواهد شد؟
انگلیس روابط امنیتی خود را با برخی از کشورهای اروپایی حفظ خواهد کرد. این روابط خصوصا با فرانسه، لهستان و کشورهای حوزه بالتیک حفظ خواهد شد. انگلیس همچنین یک شریک تجاری بسیار مهم برای برخی کشورها نظیر آلمان و هلند است. چه توافقی صورت گیرد و چه توافقی در کار نباشد این روابط حفظ خواهند شد. انگلیس همچنین یکی از اصلی‌ترین متحدان کشورهایی خواهد بود که می‌خواهد در روابطشان با کشورهایی نظیر فرانسه و آلمان تعادل ایجاد کند.
اما آینده انگلیس داستانی دیگر است. آینده این کشور بسیار به توافق بستگی دارد. همان نیروهایی که انگلیس را وادار به خروج از اتحادیه اروپا کردند برهم زننده اتحاد این کشور خواهند شد. اگر توافق به گونه‌ای باشد که به اسکاتلند آسیب بزند، ممکن است درخواست برای استقلال اسکاتلند بار دیگر داغ شود. ممکن است اتحادیه اروپا نیز از درخواست اسکاتلند برای بازگشت به اتحادیه حمایت کند. از سوی دیگر ایرلند شمالی نیز در موقعیت بی‌ثباتی است. صلح میان دولت ایرلند شمالی و دولت انگلیس که در چارچوب توافق «جمعه خوب» در‌سال 1998 برقرار شد، بسیار شکننده است و اقتصاد ایرلند نیز تحت فشار است. البته به این مسائل باید در سال 2020 پرداخت. درنهایت اما برگزیت دو نتیجه مهم دارد؛ نخست این‌که اتحادیه اروپا را از جایگاه جهانی خود به‌عنوان یک قدرت برتر و پیشرو اروپایی به زیر می‌کشد و دوم این‌که نشان می‌دهد اتحادیه تا چه اندازه قدرتمند است و آیا می‌تواند بر دیگر اعضای خود تسلط داشته باشد؟ ترکیه حضور نظامی خود را در سوریه افزایش خواهد داد
حضور ترکیه در شمال سوریه ادامه‌دار خواهد بود و این حضور در سال 2019 افزایش خواهد یافت. در ادلیب، ترکیه تلاش خواهد کرد تا گروه‌هایی نظیر هیأت تحریرالشام و القاعده به توافقاتی دست یابد. در شمال سوریه، ترکیه تلاش خواهد کرد مناطقی را که تحت تصرف دارد، حفظ کرده و در عین حال حملاتی را علیه گروه‌های کُرد در شمال شرقی سوریه صورت دهد، اما موضوع کردهای سوریه به این آسانی برای ترکیه حل‌شدنی نیست.
ترکیه بدون کمک آمریکا نخواهد توانست با روسیه که در سوریه حضوری فعال دارد، درگیر شود، بنابراین ترکیه در سال 2019 تلاش خواهد کرد به نوعی توافق حداقلی با آمریکا دست یابد. اما موضوع این است که آمریکا از کردهای سوریه حمایت می‌کند و ترکیه این حمایت را تهدیدی علیه منافع ملی و امنیت خود می‌داند، علاوه بر این آمریکا از ترکیه انتظار دارد نقش فعال‌تری را در مدیریت منطقه بپذیرد، البته نقشی که در راستای منافع آمریکا باشد. این نقش عبارت است از مبارزه با گروه‌های جهادی و عقب راندن ایران از سوریه. ترکیه اما علاقه‌ای به اعزام نیروهایش در وسعتی گسترده در سوریه ندارد. آنکارا همچنین علاقه‌ای ندارد روابطش با ایران را دچار تنش کند.
در نتیجه در سال 2019 روابط ترکیه و آمریکا به‌رغم برخی توافق‌ها همچنان تنش‌آلود باقی خواهد ماند. در سوریه، تا زمانی که تهدید داعش وجود داشته باشد، آمریکا دست از حمایت از کردها برنخواهد داشت و بر سر کردها با ترکیه معامله نخواهد کرد، البته ممکن است مشوق‌هایی در این خصوص به ترکیه پیشنهاد دهد، اما این مشوق‌ها مسلما مواضع کردها را تضعیف نخواهد کرد.
سایر اخبار این روزنامه
سیل مهربانی
هشدار برای زاگرس‌نشینان
هانیه رحمتی: امیدوارم باز هم تکرار شود
جنجال‌های سفر یک استاندار پیش از این
خاورمیانه همچنان قلب پرتپش جهان
روش‌های رانندگی در برف و جاده‌های برفگیر
سنگ‌زدن به چاوشی و «ابراهیم»اش
سیل گلستان و مسئولیت‌های ما
الان وقت اعتماد و اطلاع‌رسانی است
هشدار برای زاگرس‌نشینان
وضعیت راه
«شهرونگ» هم تعطیل نیست!
