سیل مهربانی

«مجددا تأکید می‌کنیم از حضور بی‌مورد در مناطق سیل‌زده بپرهیزید؛ حتی شما سلبریتی گرامی.» این جمله پایانی یکی از توییت‌های جمعیت هلال‌احمر بود. الحق و الانصاف بخش قابل توجهی از سلبریتی‌ها این‌بار گوش کردند و به جای حضور میدانی و اعلام شماره حساب شخصی، با حرفه‌ای‌ترین نهاد امدادرسان کشور هم‌صدا شدند. نتیجه‌اش هم حالا تثبیت وضع آسیب‌دیدگان از سیل در بیشتر مناطق گلستان و مازندران است. حالا دیگر می‌توانیم بگوییم «زلزله کرمانشاه» درسی شد برای «سیل گلستان»؛ درسی که به ما می‌گوید «مهربانی انفرادی به هیچ دردی نمی‌خورد»؛ درسی که به ما می‌گوید «تک‌روی خیرخواهانه دردی را دوا نمی‌کند!»
از تجربه بم تا تجربه کرمانشاه
«بیژن دفتری» سرتیم عملیات زلزله بم بود. از او با عنوان «پدر امدادونجات ایران» یاد می‌شود. دفتری در خاطراتش نوشته است:   «ارسال بی‌رویه کمک‌های اهدایی داخلی یکی از مشکلات بزرگ در زلزله بم بود. مرتبا اعلام کردیم که برای ارسال این کمک‌ها با جمعیت هلال‌احمر هماهنگ شوند، اما کمک‌ها بدون تفکیک به منطقه ارسال می‌شد؛ به‌گونه‌ای که تعداد کامیون‌هایی که کمک‌های اهدایی را به بم می‌آورد به‌قدری بود که صف‌های طویلی برای تخلیه بار ایجاد شد و گاهی رانندگان کامیون‌ها سهوا یا عمدا این وسایل را روی خاک‌ها تخلیه می‌کردند که از این موارد عکس و فیلم تهیه و منتشر شد و بعدها نیز گلایه کردند که چرا جمعیت هلال‌احمر درخصوص کمک‌های مردمی کوتاهی کرده است!» این ماجرا درست همان چیزی بود که در زلزله کرمانشاه هم تکرار شد. بسیاری از چهره‌ها و خیریه‌ها و آدم‌ها به جای کمک‌های منطقی و اعتماد به بزرگترین نهاد داوطلبانه کشور، شماره حساب خودشان را اعلام کردند و با خودرو شخصی‌شان راهیِ مناطق زلزله‌زده شدند. نتیجه‌اش هم شد توزیع نابرابر امکانات بین آسیب‌دیدگان؛ منطقه‌ای بود که در آن بسته‌های غذایی روی هم تلنبار شده بود و جایی هم داشتیم که هیچ امکاناتی به آن نرسیده بود! جدا از این، حضور بی‌رویه در مناطق تحت‌تأثیر حادثه، کار را برای امدادگران بی‌ادعا سخت می‌کند.
پاسخ به ادعای «پول ما رو بالا می‌کشه»


بهانه تک‌روی آدم‌ها در بحران معمولا این ادعاست که «هلال‌احمر پول ما را بالا می‌کشد و به آسیب‌دیدگان از حوادث نمی‌رساند». پرسشی که در این‌جا مطرح می‌شود این است که هلال‌احمر چیست و هلال‌احمری‌ها چه کسانی‌اند؟ هلال‌احمر جمعیتی مردمی است که خیلی‌‌ها به‌‌صورت داوطلبانه در آن فعالیت می‌کنند. همین هلال بود که در زلزله بم نیرو و تجهیزات را با شناسایی نیازها به منطقه حادثه می‌فرستاد. اصلا هلال‌احمری‌‌ها در بدبینانه‌‌ترین حالتِ ممکن هم پول شما را -در این وضعیت- خرج مکان دیگری نخواهند کرد. آنها همین حالا بی‌پروا در میدان حادثه حاضرند و با وجود خطرها پیش می‌روند؛ نه شوآف بلدند و نه با فیلم و عکس دنبال افزایش فالوئرند! آنها به خوبی می‌دانند که تک‌روی در بحران یعنی زجر آسیب‌دیدگان. آنها به خوبی می‌دانند که سیستم یکپارچه در کمک‌رسانی، یک اصل اساسی در امدادرسانی به شمار می‌رود. آنها اصلا نمی‌خواهند ادا دربیاورند که از بقیه نگران‌ترند و آدم خوب حادثه‌اند! اگر همین الان بروید و عکس‌های منتشرشده از سیل گلستان را ببینید، آن ‌وقت متوجه می‌شوید یک‌ جای همه عکس‌ها آدمی هست که کنار مردم وحشت‌‌زده از حادثه ایستاده؛ او همان نجاتگر بی‌‌ادعایی است که برای شیفت ماهانه‌اش در دورافتاده‌‌ترین پایگاه‌‌های امدادی کمتر از 500هزار تومان دریافت می‌‌کند!
این‌بار زدین توی خال
بخش قابل توجهی از چهره‌های اثرگذار در عرصه‌های مختلف، ضرورت همراهی با هلال‌احمر و کمک‌رسانی یکپارچه را در سیل گلستان درک کردند. دیگر خبری از اعلام شماره حساب‌های شخصی نبود. امیرمهدی ژوله در صفحه‌اش نوشت: «اگر نیت کمک و احسانی داریم به جای دپوکردن تن ماهی و پتو توی انبارهای منطقه یا واریز پول به این ور و اون ور، نقدا و به هلال‌احمر کمک کنیم که وسط گود هستن و میدونن چه چیزهایی و با چه اولویت‌هایی باید خریداری بشه.» محسن تنابنده هم نوشت: «هلال‌احمر یه سازمان بشردوستانه و غیردولتیه. همراه با هلال‌احمر به یاری هموطنان‌مان بشتابیم.» سازندگان «آشغال‌های دوست‌داشتنی»، هومن حاجی‌عبداللهی، حامد همایون، کمال تبریزی، رامبد جوان، کتایون ریاحی، سیدجواد ‌هاشمی، اشکان خطیبی، ‌هادی مقدم‌دوست، رحیم شهریاری، گلاب‌آدینه، شبنم‌قلی‌خانی، رضا یزدانی، پریوش نظریه، پریناز ایزدیار، آرش‌میراسماعیلی، سید‌مجید‌بنی‌فاطمه و بسیاری از هنرمندان و ورزشکاران به پویش هلال‌احمر پیوستند. بهداد سلیمی اظهارنظر جالبی در این مورد داشت:   «برای کمک به سیل‌زدگان به کمپینی غیر از هلال‌احمر نمی‌پیوندم.» او گفت: «همه بهتر است به هلال‌احمر کمک کنند، چراکه آنها بهتر می‌دانند چطور باید به مردم سیل‌زده کمک کرد. نگرانم مثل زمان زلزله تکلیف یک‌سری پول‌های کمک‌شده مشخص نشود و به همین دلیل کمک از راه هلال‌احمر بهترین کار است.» از طرف دیگر، جدا از بحث شناخت نیازهای منطقه و سیستم یکپارچه امدادرسانی، بحث کرامت انسانی هم مطرح می‌شود، چون آدم‌هایی که به‌صورت خودجوش در مناطق بحرانی حاضر می‌شوند، شیوه برخورد با فرد آسیب‌دیده را بلد نیستند. این‌جاست که شأن حادثه‌دیدگان هم زیر سوال می‌رود.
امدادرسانی منظم؛ تثبیت شرایط
اعتماد به حرفه‌ای‌ترین نهاد امدادرسان کشور باعث شد مناطق درگیر بحران به تثبیت نسبی برسد و آسیب‌دیدگان از سیل به سرعت اسکان اضطراری داده شوند. علی‌اصغر پیوندی، رئیس جمعیت هلال‌احمر در توییتی نوشت: «‏هنرمندان زیادی از مردم خواسته‌اند کمک‌های خود به سیل‌زدگان را از مسیر هلال‌احمر ارسال کنند. از همه آنها ممنونم. هلال‌احمر همچنان که در زلزله کرمانشاه گزارش مالی کمک‌های مردم را منتشر کرد، باز هم با شفافیت گزارش مالی ‎ سیل گلستان را منتشر خواهد کرد. قدردان اعتمادتان هستیم.» توییت‌های پیوندی روند حضور میدانی هلال‌احمر بین سیل‌زدگان را به خوبی نشان می‌دهد: «‏گنبد کاووس از حالت بحرانی خارج شده و خوشبختانه در سیمین‌شهر و گمیشان هم دچار آبگرفتگی شدید نشدیم. آق‌قلا اما همچنان درگیر بحران است. سه اردوگاه اسکان موقت در حوالی شهر برپا شده. امکان زندگی در خانه‌های آب‌گرفته و برقراری برق فعلا وجود ندارد. مجددا خواهش می‌کنیم کسی در خانه‌ها نماند.» او در توییت دیگری نشان داد که حضور هلال‌احمر در زمان حادثه خلاصه نمی‌شود و سرخ و سفیدپوشان حالاحالاها همراه حادثه‌دیدگان خواهند ماند: «لازم است تیم‌های سحر از استان‌های درگیر و همجوار آماده باشند برای حضور در منطقه پس از طی شرایط بحرانی. لازم است کاروان‌های سلامت از الان ساماندهی شوند برای حضور در منطقه پس از طی شرایط بحرانی.»