رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان استان تهران در واکنش به گرانی کاغذ و وضعیت کتابفروشان عنوان کرد

سرنوشت دریاچه ارومیه در انتظار کتاب!
گروه فرهنگ - نشست خبری هومان حسن‌پور، رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران دیروز در محل اتحادیه برگزار شد. در این نشست وضعیت کتابفروشی‌ها و مشکلات‌شان در شرایطی که نمایشگاه‌های استانی یا شهری به‌صورت نامنظم و با درصدهای تخفیف بالا برگزار می‌شوند، مورد بررسی قرار گرفت. همچنین حسن‌پور با تشریح وضعیت کاغذ و تاثیرش بر بازار نشر، آینده کتاب را به سرنوشت دریاچه ارومیه تشبیه کرد.
حسن‌پور در ابتدا با ضمن اشاره به اهمیت نمایشگاه کتاب، درباره تاثیر نه‌چندان مطلوبش بر نهادهای فرهنگی گفت: گویا نمایشگاه کتاب بر نهادهای فرهنگی و سایه انداخته است. روزی نمایشگاه کتاب برای جبران کمبود ویترین کتاب تشکیل شد، در حقیقت این نمایشگاه‌ها نقش مسکن را داشتند اما متاسفانه امروز نمایشگاه‌ها از شکل نمایشگاهی خارج شده‌اند طوری بدنه نشر را درگیر کرده که ما ویترین‌هایی قدیمی (همان کتابفروشی‌ها که با سرمایه‌های خصوصی برپا شده‌اند) که داریم را حفظ نمی‌کنیم. هربار هم حمایتی از کتابفروشی‌ها صورت می‌گیرد، تنها به فروشگاه‌های بزرگ منحصر می‌شود. من با فروشگاه‌های بزرگ مشکلی ندارم اما فروشگاه‌های کوچک باید بمانند و این امر تنها با شعار دادن محقق نمی‌شود.
او ادامه داد: سیاست‌ها به‌گونه‌ای بوده که مسئله کتابفروشی‌ها هر روز کمرنگ‌تر می‌شود. اگر ما تمام سرمایه‌ای را که صرف نمایشگاه‌های کتاب گوناگون مانند نمایشگاه استانی، مترو، مساجد و مدارس کنیم، چه بر سر کتاب می‌آید؟ آن وقت می‌گویند این‌‌ها در راستای حمایت‌های فرهنگی است. حمایت فرهنگی، حفظ ویترین دائم فروش کتاب است و از این موضوع غفلت شده است.


او در ادامه خاطرنشان کرد: کتابفروشی‌ها بر اساس قوانین و ضوابط شکل می‌گیرند و کتاب‌ها را هم بر اساس قوانین عرضه می‌کنند. اما نمایشگاه‌های چادری و کنار خیابانی این قوانین و ضوابط را ندارند. این‌ها باعث می‌شود کتابفروشانی که به صورت قانونی عمل می‌کنند از بین بروند و این اتفاق در سطح کل کشور رخ خواهد داد.
حسن‌پور با اشاره به اعتراض کتابفروشان به برگزاری نمایشگاه‌های کتاب گفت: عمده کتابفروشان ما معترض‌اند که اعترض‌شان نیز به‌حق است. به اشتباه فکر می‌کنند فقط کار فرهنگی مختص نشر کشور است؛ این در حالی است که کتابفروشی‌ها و توزیع‌کنندگان نیز قسمت مهم فرهنگی ما هستند. اگر کسی بخواهد با توجه به گرانی قیمت مغازه، کارگر و چیزهای دیگر، خود را با آبمیوه‌فروشی همسایه‌اش مقایسه کند، کار فرهنگی انجام نمی‌دهد.در واقع اگر فرد فرهنگی نباشد سراغ کارهای دیگر می‌رود. اگر این غفلت درباره کتابفروشی‌ها ادامه داشته باشند خیلی‌ها قربانی می‌شوند.
او درباره‌ این‌که تعداد کتابفروشی‌هایی که بسته شده‌اند، گفت: این موضوع یک بیماری مزمن است. گاهی اعلام می‌کنند یک کتابفروشی بسته شده است اما گاهی اعلام نمی‌کنند که کتابفروشی‌ای بسته شده و در ظاهر فعال است اما در عمل تجارت او کاملا تعطیل شده است.
رئیس اتحادیه ناشران در ادامه بیان کرد: به دلایلی سال‌های اخیر فقط در به یک بخش توجه شده است و می‌توان گفت بخش‌های دیگر را به نحوی رها کرده‌اند، در حالتی که دو ضلع دیگر یعنی کتابفروشان و موزّعان با نشر در تقابل قرار گرفته‌اند در صورتی که در گذشته چنین نبود. ناشران،کتابفروشان و موزّعان منافع مشترکی دارند که باید به آن‌ها توجه داشته باشیم.
او با بیان این‌که دیگر در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، ناشران‌ها دیگر شروط اصلی و کفایی نمایشگاه نیستند، گفت: این نمایشگاه کتاب، فقط ۱۰ روز است اما افراد و نهادهای مختلفی درگیر آن هستند. این مهم است که نمایشگاه کتاب را ضابطه‌مند و قاعده‌مند کنیم تا تخفیف‌های خارج از عرف در آن‌جا وجود نداشته باشد. متاسفانه بعد از نمایشگاه کتاب خلا وحشتناکی برای مصرف کتاب داریم و کتابفروشی‌ها می‌مانند که چطور کتاب‌های‌شان را عرضه کنند.
حسن‌پور با اشاره به اینکه «هدف تاسیس نمایشگاه‌های استانی، رساندن کتاب به مناطقی که کتابفروشی‌ ندارند، بود»، گفت: 32 سال فرصت داشتیم که مناطق محروم را که ویترین کتاب ندارند شناسایی کنیم. اگر یک‌دهم هزینه‌ای را که هر سال دولت برای برگزاری نمایشگاه کتاب می‌کند، به تاسیس کتابفروشی‌ها اختصاص می‌دادند الان در شهرهای دورافتاده کتابفروشی داشتیم.
او در پاسخ به «ابتکار» درباره راهکارهای ایجاد توازن بین شرکت و فروش ناشران تهرانی در نمایشگاه‌های کتاب و فروش کتابفروشی‌های کوچک در شهرستان‌ها گفت: در وهله اول، کشور ما هم به کتابفروشی‌های کوچک، کتابفروشی‌های بزرگ و کافه‌کتاب‌ها نیاز دارد. اما باید بدانیم که تاثیر کتابفروشی‌های محلی در کتابخوان شدن مردم بسیار زیاد است. سیاست‌گذاران فرهنگی در ۳۲ سال گذشته کار را با ایجاد نمایشگاه کتاب خراب کردند. در واقع نمایشگاه کتاب مسکنی بود که کدئین داشت و ناشران اکنون به شدت به آن وابسته شده‌ و روی فروش کتاب‌هایشان در نمایشگاه حساب باز کرده‌اند. ۳۲ سال است این نمایشگاه ایجاد شده است و نمی‌توان یک‌ساله آن را کنار گذاشت. ما نگاه فرهنگی را به جایی رسانده‌ایم که فلسفه نمایشگاه را زیر سوال برده، اما بدنه نشر به شدت محتاج آن است. با برگزاری این نمایشگاه‌ها قسمت عمده‌ای از کتابفروشان ما از رده خارج می‌شوند. هرچه این موضوع بگذرد فعالیت کتابفروشی‌ها سخت‌تر می‌شود. سیاست‌گذاران فرهنگی باید در ضوابط نمایشگاه، تعدیل ایجاد کنند تا قسمت‌های دیگر از بین نرود. او افزود: کتابفروشان حق قانونی خود را می‌خواهند و می‌خواهند طبق قانون با آن‌ها برخورد شود. همان‌طور که جای خرید و فروش کتاب در کتابفروشی‌هاست نه جای دیگر. این وابستگی شدید ناشران به نمایشگاه کتاب ایجاد شده است و نمی‌توان برای آن کاری انجام داد.
او در بخش دیگری با اشاره به مشکلات حوزه نشر و همچنین موضوع کاغذ گفت: ما باید نظر نهادهای فرهنگی را بر این موضوع جلب کنیم تا آنچه برای دریاچه ارومیه پیش آمد، بر سر کتاب نیاید.
رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران در بخش دیگری از این نشست به موضوع کاغذ و گرانی آن پرداخت و درباره تاثیر این گرانی بر صنعت نشر گفت: پیش از تشکیل کارگروه فعلی کاغذ، ما به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیشنهاد دادیم کاغذ موردنیاز برای صنعت نشر و تولید کتاب در کشور در کارگروهی برای تخصیص به ناشران، به معاونت فرهنگی واگذار شود. ما پیشنهاد کردیم کارگروهی متشکل از نماینده اتحادیه ناشران تهران، نماینده تعاونی ناشران کشور (آشنا) و معاونت فرهنگی، به تخصیص کاغذهای واردشده برای تولید کتاب در کشور بپردازد و بحث نظارتی آن را نیز داشته باشد، اما با این پیشنهاد در آن زمان مخالفت شد.
او ادامه داد: در پیشنهاد ما، ملاک‌های تخصیص کاغذ به ناشران به صورت شفاف مشخص شده بود و با جمع‌آوری نظرات مختلف، تنظیم آیین‌نامه‌ای نیز در نظر گرفته شده بود. همچنین ما پیشنهاد دادیم نظارت بر توزیع و مصرف را در تهران اتحادیه ناشران و در شهرستان‌ها، آشنا در دست بگیرد اما این پیشنهادها رد شد و در حال حاضر نیز در فرآیند تخصیص، با وجود آن‌که حرف‌های زیادی برای گفتن داریم، نقشی نداریم.
هومان حسن‌پور خاطرنشان کرد: در حال حاضر ملاک تخصیص کاغذ، میزان تولید کتاب این ناشران در سه سال گذشته، آن هم بر مبنای آمارهای موسسه خانه کتاب است، در حالی که آمار خانه کتاب الزاما دقیق نیست. از طرف دیگر این نحوه تخصیص کاغذ نقدینگی ناشران را از بین می‌برد.
او افزود: ما بعد از نمایشگاه بین‌المللی کتاب، دچار کمبود کتاب می‌شویم، یعنی کتاب‌ها تمام می‌شود و دیگر کتابی نیست که کسی بخواهد بفروشد. اتحادیه‌هایی هم که در زمینه نشر دست‌اندرکار هستند، چندان همکاری نکردند که مواردی جز کاغذ (مانند چسب، زینک و ...) را کنترل کنند و کنترل کاغذ را به ما بسپارند و این باعث پیچیده شدن ماجرا شد.
او سپس بیان کرد: از زمان تاسیس کارگروه کاغذ وزارت ارشاد، تاکنون ۲۰۰ هزار تن کاغذ به کشور وارد شده اما تنها ۱۴ هزار تن از آن به صورت متمرکز توزیع شده است و باقی را نمی‌دانیم چه شده است. ما از روز اول در مورد این دست اتفاقات هشدار داده بودیم و تاکید داشتیم باید تخصیص کاغذ نشر به اتحادیه‌های نشر و معاونت فرهنگی سپرده شود اما چنین نشد. با این حال در هفته‌های گذشته جلسه‌ای با وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی داشتیم و او قول مساعد داد که این اتفاق عملیاتی شود و تاکید کرد باید به نقطه مشخصی در زمینه توزیع کاغذ می‌رسیدیم تا این اتفاق بیفتد
او در پاسخ سوال «ابتکار» درباره نهاد نظارت‌کننده فعلی بر موضوع کاغذ گفت: نهادی نداریم، اصلا تعریف نشده است. در کارگروه کاغذ، نمایندگان اتحادیه ما گفتند که نظارت بر مصرف می‌خواهیم، مخالفت شد! ما برای همه این موارد راهکار داشتیم اما با آن موافقت نشد.
رئیس اتحادیه ناشران همچنین اظهار کرد: در روزهای اخیر قیمت کاغذ گلاسه که مصرف عمده آن برای تولید جلد کتاب است، از کیلویی ۴,۰۰۰ تومان به کیلویی ۲۷ هزار تومان افزایش پیدا کرده است. در کنار آن، افزایش قیمت مرکب، فیلم، زینک و سلفون جلد کتاب را نیز باید اضافه کنیم. با ادامه این روند، به نظر می‌رسد بعد از پایان نمایشگاه کتاب تهران، عملا ناشران کتابی نخواهند داشت، این درصورتی است که تازه ناشران آموزشی کار خود را آغاز می‌کنند و مصرف عمده کاغذ خواهند داشت.
او خاطرنشان کرد: کاغذ را با مبلغی فاکتور می‌کنند اما به ناشر می‌گویند مبلغ دیگری را به حساب بریز، مسئله این است که زمین بازی بسیار بزرگ است. ما سازوکار کنترلی برای کل بازار کاغذ در همه زمینه‌ها نداریم.