دیدار مهم رئیس‌جمهور با آیت‌الله سیستانی

آفتاب یزد- گروه سیاسی: روحانی پس از 6 سال
برای نخستین بار در دوران ریاست جمهوری اش عازم عراق می شود. این سفر قریب الوقوع که قرار است
فردا 20 اسفندماه صورت بپذیرد پس از سفر اخیر برهم صالح رئیس جمهورعراق به تهران و همچنین تحریم‌های آمریکا، پیام‌های بسیاری برای کشورهای منطقه و ایالات متحده به دنبال دارد و می‌تواند به تقویت و توسعه مناسبات دو جانیه میان دو کشور بینجامد. یکی از مهمترین جنبه‌های این سفر، فارغ از دیدار حسن روحانی و هیئت همراهش با همتایان عراقی شان، دیدار رئیس جمهور با آیت الله سیستانی است. حال آنکه طی 40 سال اخیر، این اولین بار است که رئیس جمهور ایران با این مرجع معظم دیدار خواهد کرد. البته قبل از این، مرحوم آیت الله‌هاشمی نه در مقام رئیس جمهور ایران در دولت سازندگی بلکه به عنوان رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام با آیت الله سیستانی دیدار کرد. از این رو، قاسم محبعلی معتقد است که دیدار رئیس جمهور کشورمان با آیت‌الله سیستانی در عراق در مناسبات تهران و بغداد تاثیرگذار است و می تواند تکلیف مناسبات خارج از حکومت و دولت عراق میان دو کشور در شمال و جنوب و کردها و شیعیان را روشن کند.



> سفر قریب الوقوع روحانی به عراق
حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان بعد از 6 سال ریاست بر پاستور، برای اولین بار به زودی به عراق سفر می‌کند؛ سفری که مقدمات آن را عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی، بیژن زنگنه وزیر نفت، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه و سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزارت خارجه کشورمان آماده کرده اند. علاوه بر مقامات مذکور در دولت، یک هیئت بلندپایه سیاسی و اقتصادی از ایران نیز به همراه روحانی در این سفر حضور خواهند داشت. پیش از این، «برهم صالح» رئیس جمهوری عراق سه ماه پیش به عبارتی در آبان‌ ماه سال جاری به تهران سفر کرده بود؛ در این دیدار رئیس‌جمهور روحانی گفته بود که روابط اقتصادی ایران و عراق در حدود 12 میلیارد دلار است و با تلاش دوجانبه می‌توانیم در آینده‌ای نزدیک این رقم را به ۲۰ میلیارد دلار برسانیم. از این رو، سفر قریب الوقوع روحانی به بغداد می‌تواند دو کشور را برای رسیدن به این هدف مشترک نزدیک‌ کند. از این رو، سفر مقامات ایرانی به عراق بعد از سفر اخیر برهم صالح به تهران حکایت از اراده مقامات دو کشور برای توسعه روابط در سطوح اقتصادی و سیاسی و همچنین علاقمندی مردم دو کشور برای توسعه این روابط در ابعاد دینی و فرهنگی دارد. اما با این همه باید منتظر ماند و دید که دستاوردهای این سفر چه خواهد بود. البته گفتنی است که محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه عراق 23 دیماه در سفری پنج روزه به عراق با مقامات مختلف این کشور در بغداد و نیز شهرهای اربیل، سلیمانیه، کربلا و نجف دیدار و گفتگو کرده بود. وی در حاشیه این سفر از دیدار رسمی قریب الوقوع دکتر روحانی به عراق خبر داده بود.

> نقطه عطف در روابط دو کشور
ایرج مسجدی سفیر ایران در بغداد روز گذشته در حاشیه مراسم شانزدهمین سالگرد شهادت آیت الله محمد باقر حکیم که صبح دیروز شنبه با حضور مقامات بلندپایه عراق و دیپلمات‌های خارجی در دفتر رئیس جریان حکمت ملی برگزار شد، گفت: راه‌آهن خرمشهر به بصره، گسترش شهرک‌های صنعتی، روادید، قرارداد 1975 الجزایر و مسائل گمرکی، بهداشت و درمان رایزنی‌های زیادی در دستور کار است. سفیر ایران، سفر روحانی به عراق را نقطه عطفی در تاریخ روابط دو کشور توصیف کرد که برای ملت‌های دو کشور نتایج ثمربخشی خواهد داشت. مسجدی در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر جزئیات مذاکرات درباره قرارداد الجزایر تاکید کرد: موضوع اجرایی شدن قرارداد است چون این قرارداد نیازی به اقدامات جدید ندارد و در حال حاضر لازم است لایروبی اروندرود آغاز شود و کشتی‌های غرق‌شده خارج شوند و بنادر خرمشهر، آبادان و بصره احیا شوند. وی ادامه داد: در نهایت باید بگویم نهایی شدن این قرارداد نیاز به مذاکره دارد. مسجدی در پاسخ به این سوال که آیا در این سفر در رابطه با لغو روادید مذاکره خواهد شد اظهار داشت: کاری که الان در حال انجام است این است برای تجار، بازرگانان و صاحبان صنایع و بخش اقتصادی سندی برای تسهیلات در دست بررسی است. سفیر ایران با بیان اینکه ما خواستار لغو روادید با عراق هستیم، گفت: مسئولان عراقی معتقدند برای لغو روادید بین دو کشور نیاز به فراهم شدن زیرساخت‌های لازم است همچنین به‌گفته آنها مسائل امنیتی هم مهم است هرچند موضوع مدنظر ایران لغو روادید بین دو کشور است، اما مبنای این سفر حصول توافق در این زمینه نیست.

> دیدار رئیس جمهور با آیت الله سیستانی
روحانی در سفر خود به عراق، فارغ از مذاکره در ابعاد اقتصادی ،سیاسی و امنیتی با همتایش برهم صالح، با سایر مقامات عالی عراق دیدار و رایزنی خواهد داشت. همچنین وزرای نفت، خارجه و رئیس بانک مرکزی و معاون سیاسی ظریف که در این سفر رئیس جمهور را همراهی می کنند هر یک از آنها با همتایان خود دیدار خواهند داشت. در این میان یکی از مهمترین بخش‌های سفر رییس جمهور کشورمان به عراق، دیدار با آیت الله سیستانی خواهد بود چرا که بنا به گفته برخی منابع این مرجع عالیقدر بیش از ۵ سال است که با هیچ‌ مقام دولتی ایرانی دیدار نداشته است. شایان ذکر است که آیت‌الله سیستانی قبل از این، فرمان ترامپ برای نگه داشتن نیروهای آمریکایی در عراق به منظور رصد فعالیت‌های ایران را محکوم کرده و گفت که نقش ایران در مبارزه علیه داعش در عراق ستودنی است. همچنین او در دیدار با جانین هینیس پلاسخایرت، فرستاده ویژه سازمان ملل در عراق با بیان اینکه بغداد به داشتن روابط حسنه و متوازن و برابر با تمام کشورها پایبند است خاطرنشان کرد: اجازه نمی دهد عراق به پایگاهی برای آزار و اذیت کشورهای دیگر تبدیل شود.

> سابقه روابط آیت الله سیستانی با ایران
آیت‌الله سیدعلی سیستانی، زاده مشهد است و حداقل دو دهه از عمر خویش را در ایران سپری کرده است. او تقریبا در 30 سالگی برای آخرین بار ایران را دید و سپس راهی نجف شد. دوری او از ایران هیچ‌گاه باعث جدایی خاطرش از این کشور نشد. اکثر فایل‌های صوتی موجود از آیت الله سیستانی به زبان فارسی است. او که در اواخر دوره صدام برای مدت‌ها از منزل خود بیرون نیامده بود، طی سخنانی پیرامون ایران، تصریح کرد:« برای من سختی یک خبر بد از ایران دردناک تر از این چند سالی است که از خانه بیرون نرفته‌ام». وی حدود ده سال بعد از این سخنان، بار دیگر در میان جمعی از اهالی ایران تاکید کرد:« من هر روز از جمله قبل از نماز صبح برای همه اهل ایران دعا می‌کنم. بخصوص از خدا می‌خواهم تحریم‌های ظالمانه غرب علیه ایران که هر روز دارد به آن اضافه می‌شود، حذف و ملغی شود.» به هر روی، آیت الله سیستانی در سیاست خارجه پیرو بی‌طرفی مثبت است. ایشان تلاش بسیار به خرج می‌دهند که در هیچ جبهه ای دیده نشوند چراکه در غیر این‌صورت نخواهند توانست اجماعی اینچنینی در پشت خود داشته باشند.

> سابقه دیدار روسای جمهور
با آیت الله سیستانی
لازم به یادآوری است احمدی‌نژاد در دوران ریاست جمهوری اش به دلیل مواضع عجیبش و
تنش آفرینش به شدت از سوی روحانیون عراقی تحریم
‌شده بود و تمایلی به دیدار با او نداشتند. در دوران رئیس دولت اصلاحات هم علیرغم اینکه او به توسعه روابط با کشورهای دیگر و به طور کل سیاست تنش زدایی اعتقاد داشت چنین سفری در دولت 8 ساله او به عنوان تئورسین گفت‌وگوی تمدن‌ها رخ نداد. در شانزدهمین گزارشی که از سفر مرحوم آیت الله
‌هاشمی چندی پیش در روزنامه مسیح مهاجری
به عبارتی جمهوری اسلامی منتشر شد، به دیدار رئیس فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام با آیت الله
سیستانی اشاره شد. البته سفر مرحوم آیت الله
‌هاشمی رفسنجانی به عراق و دیدار او با آیت الله
سیستانی به دوران بعد از ریاست جمهوری و
مسئولیتش در مجمع تشخیص مصلحت نظام باز می گردد. بدین ترتیب به نظر می رسد که پس از مرحوم آیت الله‌هاشمی، حسن روحانی دومین مقام عالی رتبه و نخستن رئیس جمهور در ایران است که به زودی با آیت الله سیستانی دیدار خواهد کرد. به هر روی، دیدار روحانی با آیت‌الله سیستانی می‌تواند نشانه‌ای از تقویت روابط دو جانبه ایران و عراق باشد.

> سه پیام دیدار روحانی با آیت الله سیستانی
سایت المانیتور طی گزارشی درباره دیدار میان روحانی و آیت‌الله سیستانی نوشت که دیدار رئیس جمهور ایران پیام قدرتمندی به سه مخاطب اصلی خواهد داشت: نخست به رهبران عراق که نشان خواهد داد روحانی از قدرت قابل توجهی برخوردار است.
پیام دیگر اینکه نشان خواهد داد که روحانی از سوی یکی از بلندپایه‌ترین و پرنفوذترین مراجع تقلید عراق در کشور کلیدی همسایه (عراق) مورد استقبال قرار گرفته و سوم پیامی به دولت ترامپ و متحدان عرب آن خواهد داشت مبنی بر این که عراق درهای خود را به روی سایر کشورها از جمله ایران با هدف تامین منافع متقابل و مشترک باز می‌گذارد و اجازه نمی‌دهد که خاک عراق مورد استفاده از سوی دولت ثالثی برای اقدام علیه ایران قرار گیرد.

> روابط عراق و ایران در سایه تحریم‌ها
اما قاسم محبعلی مدیرکل سابق وزارت خارجه و تحلیلگر مسائل بین الملل درباره سفر قریب الوقوع رئیس جمهور به عراق و ابعاد و پیام این سفر وهمچنین دیدار با آیت الله سیستانی به آفتاب یزد گفت: در این سفر درباره ابعاد متعددی سیاسی، اقتصادی، امنیتی، مذهبی و... ممکن است با مقامات عالی عراق رایزنی و مذاکره شود. به هر روی این مذاکرات میان مقامات ایران و عراق، بغداد را به تهران پیوند دهد. او افزود: همه موارد مذکور می تواند در دستور کار مذاکرات رئیس جمهور با همتایش باشد. اما یکی از مسائل طبیعی در این سفر، ادامه همکاری‌های تجاری میان ایران و عراق در این دیدارها آن هم در سایه تحریم‌های آمریکاست. حال آنکه این تحریم‌ها، عراق را با توجه به روابط خاصی که با ایران و در عین حال ایالات متحده دارد، تحت شرایطی ویژه ای قرار می دهد. این تحلیلگر مسائل سیاست خارجه ادامه داد: راه‌هایی که ایران و عراق بتوانند به روابط خود ادامه دهند همچنان میان دو کشور باقی مانده است.اما در کنار مسائل سیاسی و اقتصادی یکی از مسائل مورد مذاکره
میان دو کشور، بازگشت به معاهده 1975 و
مسئله شط العرب است که باید دید در این سفر عراقی‌ها می پذیرند که به آن توافق بازگردند و یا همچنان سرنوشت آن توافق مبهم باقی خواهد ماند.

> تعیین تکلیف برخی مسائل
در دیدار با آیت الله سیستانی
این تحلیلگر مسائل بین الملل درباره دیدار
رئیس جمهور با آیت الله سیستانی اظهار کرد: آیت الله
سیستانی نقش ویژه ای در عراق و رابطه با جوامع شیعه در منطقه دارد. بنابراین، اگرچه این ملاقات طبیعتا جنبه اجرایی مستقیم ندارد اما می تواند در مناسبات ایران وعراق موثر باشد. اما با این همه، باید دید که این مرجع عالی قدر چه نقطه نظراتی را با دکتر روحانی مطرح می‌کند. او افزود: این نظرات به طور کل چه تاثیری در مناسبات ایران و عراق و به طور خاص بر مناسبات ایران با جوامع شیعی می گذرد. محبعلی در پایان گفت: فارغ از برخی مشکلات، ارتباطاتی خارج از حکومت و دولت عراق میان دو کشور در شمال و جنوب و کردها و شیعیان وجود دارد که دیدار روحانی با آیت الله سیستانی می تواند تکلیف این موارد روشن کند. به هر روی، باز هم باید دید که نتیجه این دیدار چه خواهد شد و ایا این همه مناسبات خارج از حکومت و دولت عراق با ایران در یک چارچوب قرار خواهد گرفت و یا همچنان مسائل موجود میان دو کشور قرار است معلق باقی بماند.