روزنامه خراسان
1397/12/12
مشکلات زائران پیاده مشهد الرضا(ع) به روایت ۲ مرکز افکارسنجی
مشهد مقدس امسال نیز در روزهای پایانی ماه صفر شاهد باشکوه‌ترین اجتماع عزاداری بود و حضور بیش از چهار میلیون زائر این شهر مقدس، بار دیگر جایگاه و اهمیت این خطه در باور مردم ایران و دیگر کشورها را به نمایش گذاشت. همچون سال‌های گذشته، امسال نیز خیل عظیمی از زائران، از مسیرهای دور و نزدیک با پای پیاده عازم مشهدالرضا(ع) شدند تا در سالروز شهادت امام هشتم(ع) زائر بارگاه منور ایشان باشند. زائران پیاده حالا جمعیت شان به بیش از 400 هزار نفر رسیده است و پیش بینی‌ها از افزایش تعداد این دلدادگان در سال‌های آینده خبر می‌دهد. عاشقانی که اگرچه هیچ چیز نمی‌تواند مانع آن‌ها برای این زیارت هر ساله شود، اما برخی مشکلات و کمبودهای موجود در طول مسیر پیاده روی و محل‌های اسکان، این زیارت را برایشان دشوار می‌سازد. بررسی نتایج نظرسنجی از زائران پیاده‌ای که آبان ماه در روزهای پایانی ماه صفر به مشهد مقدس مشرف شدند، نشان می‌دهد که با وجود پای کار آمدن بسیاری از نهادها و سازمان‌ها و همچنین همراهی خیران و داوطلبان مردمی برای میزبانی شایسته، اما همچنان در طول مسیر و در شهر مشهد مشکلاتی برای زائران پیاده وجود دارد که باید مورد توجه جدی مسئولان قرار بگیرد. در این گزارش دو ارزیابی صورت گرفته توسط دو مجموعه متفاوت درباره کاستی‌ها و نیازهای میزبانی از زائران پیاده ارائه شده است. امید می‌رود با انتشار این گزارش مستند، از هم اکنون که حدود هشت ماه تا دهه پایانی ماه صفر سال آینده باقی مانده، برنامه ریزی لازم برای حل مشکلات و کاستی‌ها در میزبانی از زائران پیاده انجام شود تا میزبانان شایسته‌تری برای آن‌ها باشیم.نظرسنجی از 1400 زائر پیاده
براساس هماهنگی‌های صورت گرفته و ارزیابی نظرسنجی‌های سال‌های گذشته، زائران پیاده 1400 پرسش نامه را در حدود پنج روز تکمیل کرده‌اند. علاوه بر آن، 200 پرسش نامه از شهروندانی که در مسیر عبور زائران پیاده قرار دارند، گردآوری شد. 200 نفر از موکب‌داران مردمی نیز پاسخ گوی پرسش‌های پژوهش در خصوص زائران پیاده بودند. حدود 100 پرسش نامه نیز از خادمان آستان قدس رضوی مورد بررسی قرار گرفت. 100 مشاهده که در قالب عکس، فیلم و فرم مشاهده‌نامه بوده است نیز انجام شد. با حدود 100 نفر از زائران، خادمان، صاحب‌نظران و کارشناسان گفت‌وگو شد. در این گزارش نتایج نظرسنجی از 1400 زائر پیاده منتشر میشود.
سیمای پاسخ گویان
وضعیت محل سکونت زائران پیاده
عمده‌ترین مشکل ، کمیت و کیفیت سرویس‌های بهداشتی
عمده مشکلات زائران پیاده به ترتیب «کمیت و کیفیت ضعیف سرویس بهداشتی»، «کیفیت ضعیف مراکز اسکان»، «کمبود مراکز اسکان»، «ضعف برنامه‌ریزی و مدیریت»، «کمبود مواد غذایی»، «کمبود امکانات درمانی»، «ضعف وسایل ایاب و‌ذهاب»، «ناامنی در مسیر»، «مشکلات جسمی»، «مشکلات برای کودکان و ناتوانان»، «برخورد نامناسب خدمت‌گزاران» و «مشکلات در ثبت‌نام» است که ضعف سرویس‌های بهداشتی با 71/36 درصد مهم‌ترین مشکل زائران است و به صورت محسوس از دیگر مشکلات فاصله دارد.
میزان رضایت زائران از خدمات ارائه‌شده محل اسکان
در محل‌های اسکان نیز بیشترین میزان رضایت زائران از «حسن برخورد خدمه» بوده و «وسایل خواب و استراحت» و «حمام و آب گرم» کمترین میزان رضایت را داشته است.
میزان رضایت زائران از خدمات ارائه شده بین راهی
براساس این جدول بیشترین میزان رضایت زائران از خدمات بین راهی، از «حسن برخورد خدمه مسیر» و کمترین میزان رضایت از «سرویس‌های بهداشتی» و «حمام و آب گرم» است. طبق نظرسنجی‌های انجام شده، 4/33 درصد زائران پیاده از وضعیت حمام و آب گرم رضایت «خیلی کم» و 8/22 درصد رضایت «کم» داشته‌اند. همچنین در زمینه میزان رضایت از وضعیت سرویس‌های بهداشتی، نظر 28 درصد زائران «متوسط» و نظر 6/20 درصد «کم بوده است»، ضمن آن که 5/16 درصد زائران نیز از وضعیت سرویس‌های بهداشتی رضایت «خیلی کم» داشته‌اند.
پیشنهادهایی برای سال‌های آینده
تشکیل مثلث آستان قدس رضوی، استانداری و نهادهای مردمی، فراهم‌سازی زیرساخت‌های لازم برای زائران پیاده، تقویت امنیت و ایمنی تردد زائران پیاده در مسیرها، محل اسکان و داخل شهر مشهد، جایگزین‌کردن برنامه‌ها و محصولات فرهنگی پیوسته و پایدار به‌جای گسسته و موقتی، تقویت ستاد زائران پیاده و تعیین مناسب نقش‌های نهادهای متولی از جمله پیشنهادهایی است که به همراه راهکارهای عملیاتی در این پژوهش ارائه شده است.
گزارش جمعیت خدمتگزار از مشکلات و کاستی‌ها برای خدمت به زائران پیاده
جمعیت خدمتگزار زائران پیاده امام رضا (ع) سال‌های متمادی است که به عنوان یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های خدمت به زائران پیاده امام رضا(ع) فعالیت می‌کند. تجربه حضور در این عرصه دلیل مهمی است که سبب میشود جمعیت خدمتگزار زائران پیاده، به خوبی به مشکلات و کاستی‌های موجود واقف باشند و بتوانند گزارشی جامع و قابل استناد ارائه کنند. آن چه در ادامه می‌آید، گزارشی است که توسط «حسین رضایی» سخنگوی این جمعیت گردآوری و در اختیار روزنامه «خراسان رضوی» قرار داده شده است.
کمبود امکانات در ایستگاه‌های بین راهی
خدمت رسانی به زائر پیاده را می‌توان به دو بخش جاده‌ای و داخل شهر تقسیم کرد. در بخش جاده‌ای سه نوع خدمات ارائه میشود: خدمات رفاهی، درمانی و اسکان. خدمات رفاهی شامل پذیرایی صبحانه، ناهار، شام و میان وعده است که معمولا همه ایستگاه‌ها امکان ارائه کامل این خدمات را ندارند؛ به جز ایستگاه‌های استراحت شبانه. همچنین بیشتر ایستگاه‌ها فاقد سرویس‌های بهداشتی مناسب هستند. در دولت‌های گذشته تصویب ساخت بیش از 1100 سرویس بهداشتی در دستور کار واحد نظارت بر اماکن اقامتی قرار گرفت اما در این خصوص گویا سرمایه گذاری نشده یا میزان سرمایه گذاری کم بوده است، اما خیرانی هستند که آماده‌اند برای حل این مشکلات پای کار بیایند. بدیهی است فراهم کردن امکانات بهداشتی یکی از ضروری‌ترین نیازها در این حوزه است. در این خصوص برنامه ریزی برای کوتاه کردن مسیر پیاده روی کاروان‌های بزرگ انجام شده و در اختیار گذاشتن سرویس‌های بهداشتی سیار نیز به کاهش مشکلات کمک کرده است اما این اقدامات کافی نیست و باید برای آن چاره ای‌اندیشید. همچنین امکانات در مسیرهای سبزوار به نیشابور، درگز به قوچان، کلات به مشهد و مسیر جنگل گلستان تا ورودی استان خراسان رضوی بسیار کم است و زائران پیاده در این مسیرها با مشکلاتی مواجه‌اند. هرچند پیش قراولان خدمت رسانی به زائران یعنی روستاییان خونگرم ساکن در طول این مسیرها، همواره برای خدمت به زائران پای کار هستند اما رفع مشکلات موجود نیازمند برنامه ریزی کلان است.
مشکل تامین سوخت مورد نیاز
امسال دریافت حواله سوخت برای ایستگاه‌ها با توجه به تعریف سیستمی آن مشکلاتی را ایجاد کرد که امیدواریم در سال‌های آینده این روند تسریع شود. تمیز کردن جاده‌ها و اطراف ایستگاه‌ها تا شعاع 500 متری از الزاماتی بود که مدیران ایستگاه‌ها باید آن را انجام می‌دادند، اما طبیعتا حجم زیاد کار نیاز به مشارکت دارد و به نظر می‌رسد حضور دوستداران محیط زیست، سازمان‌های مردم نهاد و استفاده از خودروهای حمل زباله این روند را تسهیل می‌کند.
کمبود ایستگاه‌های صلواتی در برخی مسیرها
مشکل بعدی کمبود ایستگاه‌های صلواتی در مسیرهای دور است که به دلیل عبور منقطع کاروان ها، نمی‌توان امکانات زیادی در این مسیرها ایجاد کرد. در این خصوص بهترین راه حل، ایجاد ایستگاه‌های اقامتی ثابت یا همان ایستگاه‌های خواب است که باز هم خیران در این زمینه پیش قدم بوده و هستند.
آمادگی برای لوله کشی و تامین آب بخشی از مسیر نیشابور - ملک آباد
مشکل آب رسانی به ایستگاه‌ها نیز تا حدودی به همت خیران و سازمان آب حل شده اما کافی نیست. ضمن آن که رفت و آمد تانکر‌های آب در مسیر تردد زائران خطراتی به همراه دارد که باید به آن توجه کرد و میزان آن را کاهش داد. بر اساس آن چه اعلام شد، امسال از محل موقوفه مستشار الملک که تامین آب زائران را در این ایام وقف کرده است، بیش از 250 هزار بطری آب در یکی از ایستگاه‌های خدمت رسانی توزیع شد، در این زمینه اگر اداره کل اوقاف و امور خیریه صلاح بدانند واحد مهندسی جمعیت خدمتگزار می‌تواند با کمک واحد آب رسانی و جمع بندی هزینه‌های مورد نیاز، برای لوله کشی 30 کیلومتر از ایستگاه‌های فعال در مسیر ملک آباد به نیشابور اقدام کند.
حوزه خدمات درمانی
در حوزه خدمات درمانی با حضور کارشناسان بهداشت و خدمات درمانی اقداماتی انجام شده و ایستگاه‌ها بنا به ظرفیت از امکانات مورد نیاز بهره مند شده‌اند. توجه بیشتر به پزشکان و پرستارانی که مایل به خدمت به زوار پیاده هستند از الزامات مدیریت در این حوزه است. استفاده از خدمات مردمی در این حوزه نیز می‌تواند کمبود نیرو و امکانات را جبران کند.
نیاز به ظرفیت 100 هزار نفر خواب در ورودی‌های مشهد
در حوزه اسکان برون شهری با توجه به کثرت زائران و آمار امسال که بیش از 435 هزار زائر بود، برای سال‌های آینده به ظرفیت حدود 100 هزار نفر خواب، در ورودی‌های مشهد نیاز داریم تا در سه روز آخر صفر بتوانیم این جمعیت را در مشهد اسکان دهیم.
کمبود ظرفیت اسکان درون شهری
در حوزه خدمات داخل شهر، امسال ظرفیت‌های مردمی خوبی پای کار آمدند و با اطلاع رسانی به موقع رسانه‌ها بسیاری از شهروندان در خانه‌های خود را برای پذیرایی زائران گشودند اما این کافی نیست و همچنان نیازها بیش از ظرفیت موجود است. در سالی که گذشت برخی سازمان‌ها با وجود وعده قبلی برای همکاری در اسکان درون شهری، خوش قول نبودند. در زمینه استفاده از ظرفیت مدارس برای اسکان نیز، نحوه توزیع مدارس بر اساس جغرافیای ورودی کاروان‌ها انجام نشد و دشواری‌هایی ایجاد کرد و به همین دلیل اجرای این طرح نیاز به بازنگری دارد. واگذاری نمازخانه سازمان‌های دولتی، سالن راه آهن، سالن‌های ورزشی، اردوگاه‌ها و سوله‌های بحران شهرداری می‌تواند ظرفیت اسکان را تقویت کند. امسال اجرای سیاست واگذاری کارها به مردم توسط جمعیت خدمتگزار و آموزش داوطلبان به ما کمک کرد تا 200 مدیر داوطلب با خودکفایی در تامین نیازها با مشارکت اقوام و دوستان، خدمت رسانی در مشهد را عهده دار شوند. تمرکز بیشتر روی این موضوع نیز می‌تواند در کاهش مشکلات اثرگذار باشد. در حوزه خدمات درمانی درون شهری نیز امسال توزیع خدمات در مشهد با ایجاد 21 پایگاه سلامت انجام شد اما امکانات این حوزه با توجه به نیاز زائران احتیاج به بازنگری دارد و لازم است موضوعات همچون خستگی زائران و ازدحام پایگاه‌ها مد نظر قرار بگیرد. امسال ارائه خدمات فرهنگی نیز برنامه ریزی شده بود اما در بسیاری از ایستگاه‌ها و محل‌های اسکان شهری خلأهایی وجود داشت که امیدواریم در سال آینده رفع شود.
موانع دولتی پیش پای خدمت گزاران
برای حل مشکلات دو راهکار وجود دارد؛ اول این که دولت امکاناتش را پای کار بیاورد و دیگر این که از ظرفیت مردمی استفاده بیشتری کند که در هر صورت باز هم لازم است دولت در ایجاد زیر ساخت‌ها کمک کند. امروزه همکاران ما در جمعیت خدمتگزار زائران پیاده، حتی برای ساخت یک ایستگاه هم با موانع دولتی مواجه‌اند؛ از افراز زمین بگیرید تا سایر خدمات که برای محقق شدن شرایط آن، باید بیش از 10 اداره و سازمان موافقت کنند.
ستاد جمعیت خدمتگزار امسال با کمک مدیر عامل محترم سازمان اتکای کشور از مکان مناسب و قابل دسترسی برخوردار بود که امیدواریم سال‌های آینده نیز همین رویه ادامه یابد. شایان ذکر است برنامه ریزی این جمعیت برای خدمت رسانی بهتر به زائران پیاده در سال 98 از هم اکنون توسط هیئت مدیره جمعیت انجام شده است تا بتوانیم میزبانان بهتری برای زائران پیاده باشیم.
جمع آوری اطلاعات: مصطفی عبدالهی
اینفو گرافیک: احمد حریمی
سایر اخبار این روزنامه
ادغام 5 بانک و موسسه مالی نظامی در بانک سپه
عظیم‌ترین سریال تاریخ تلویزیون در مسیر تولید
6 گام برای تربیت فرزندانی مسئولیت پذیر
پوتین هم می خواهد نتانیاهو برنده شود!
بررسی ریشه های تاریخی اختلاف هند و پاکستان
مشکلات زائران پیاده مشهد الرضا(ع) به روایت ۲ مرکز افکارسنجی
اسم رمز جدید آمریکا برای مداخله در منطقه
2 مصوبه معیشتی مجلس
الجزایر در التهاب
روایت پورمحمدی از مذاکره با صدام، جلسه با آیت ا... منتظری و شخصیت روحانی
رمزگشایی از دلایل تعویق رای گیری درباره «پالرمو» در مجمع
سایت ثبت گوشی های مسافری تا اطلاع ثانوی باز است!
اختلال جنجالی سامانه و توقف رای گیری جشنواره جام جم
حکم دادگاه انگلیسی علیه 3 متهم ایرانی پرونده دکل گمشده
زخم‌های زهـره
