در سوگِ گفت‎وگو

محسنیان‎راد با سابقه تحصیل در رشته‎های مطبوعات، تحقیق در ارتباط جمعی و جامعه‎شناسی و انجام فعالیت‎های پژوهشی و تألیفی در این حوزه‎ها از برجسته‎ترین چهره‎های علوم ارتباطات اجتماعی کشور است.
تنهایی ناشی از حکمرانیِ فناوری‎های دیجیتال، درنتیجه نقشِ دگرگون ‎شده آن‎ها در کشور ما و استفاده نادرست ما از آن‎هاست و بشر دارد تنها می‎شود اما عامل این تنهایی، الزاما تحولات رسانه‎ای نیست و ترکیب پیچیده‎ای از عوامل مختلف، سبب آن شده‎ است. ببینید سال‎ها پیش‎ مادربزرگ شما در خانه بزرگی زندگی می‎کرد و همه بستگانش در نزدیکی‎اش ساکن بودند چون شهرتان خیلی کوچک بود؛ هم شهر شما، هم لس‎آنجلس، هم تهران و هم هر شهر دیگری در هر نقطه‎ای از جهان. مجاورت جغرافیایی، به آدم‎ها اجازه برقراری ارتباط نزدیک، صحبت کردن و همدلی می‎داد و به این ترتیب، افراد از نوعی تغذیه روحی برخوردار می‎شدند. حالا شما، نوه‎های آن خانم، در آپارتمان‎های 70-80 متری زندگی‎ می‎کنید؛ نزدیکان‎تان تحت تأثیر بازار کار، دور از شما یا حتی در شهرهای دیگر زندگی می‎کنند. پس ما در نتیجه تحولات جبری حاکم، در حال تنهاتر شدن هستیم. از دیگر سو، امکانات رسانه‎ای آمده‎اند تا از تنهایی ما بکاهند. بگذارید یک مثال عینی بزنم. سال 48 اگر جوانی از والدین اش خداحافظی می‎کرد و عازم خارج از کشور می‎شد، خانواده‎اش تا مدتی هیچ خبری از او نداشتند. بعد از آن هم هرازگاهی نامه‎ای بین‎شان ردوبدل می‎شد یا با سختی و مکافات با هم تلفنی صحبت می‎کردند. حالا خانواده‎ای که فرزندشان دور از آن‎هاست به ‎راحتی و با هزینه کم می‎توانند ساعت‎ها با او حرف بزنند و تصویرش را ببینند. پس این تنهایی از کجا می‎آید؟ از ناتوانی ما در مدیریت ارتباطی. من در کتاب جدیدم، «ارتباط‎شناسی» از چند نفر در چند کشور پیشرفته خواستم رفتار فرزند نوجوان‎شان را در 48 ساعت گذشته بررسی کنند و ببینند در این مدت، چه اطلاعاتی را با تلفن اش مبادله می‎کند؛ عمده جواب‎ها مرور تکالیف درسی و آخرین اخبار هنرپیشه‎ها و خواننده‎ها بود. کسی مثلا غصه گم شدن دکل را نمی‎خورد و لطیفه سیاسی ردوبدل نمی‎کرد چون رسانه‎ها باید این کار را انجام بدهند و می‎دهند. در کشور ما اما شبکه‎های مجازی وظیفه رسانه‎ها را انجام می‎دهند. ما نسبت به قبل در نتیجه تغییراتی که گفتیم، گفت‎وگوهای پرتفاهم را از دست داده‎ایم و از آن طرف، تحولات فناورانه هم وارد فضایی شده‌اند که تأثیرشان را در کاهش تنهایی از دست‎ داده‎اند».