گمانه ها از دلیل استعفای ظریف

طاهری- استعفای نیمه شب دوشنبه ظریف تحلیل ها و واکنش های مختلفی را به همراه داشت. برخی در تحلیل های خود این کناره گیری را مرتبط با ناهماهنگی های به وجود آمده درباره سفر بشار اسد به تهران دانستند و برخی شکست دولت در اقناع دستگاه های مختلف درباره FATF و تعدادی هم ریشه این استعفا را اختلافات درونی دولت دانستند. با این حال تا لحظه تنظیم این خبر، رئیس جمهور با استعفای ظریف موافقت نکرده و به گفته دستیار وزیر خارجه با این استعفا نیز موافقت نخواهد شد. ظریف نیز دیروز در یکی از واکنش هایش جمله ای گفت که تلویحا نشان می داد استعفای او ممکن است فقط برای بیان اعتراضش به برخی اقدامات انجام شده باشد:«وظیفه داشتم به خاطر منافع ملی و اقتدار کشور در برابر رعایت نشدن جایگاه وزارت خارجه واکنش نشان دهم.»  محمود واعظی رئیس دفتر رئیس جمهور هم روز گذشته پذیرش استعفای ظریف از سوی رئیس جمهور را «قویا» تکذیب کرد.براساس گزارش ایسنا، مرتضی سرمدی قائم مقام ظریف هم تأکید کرد که استعفای ظریف با هماهنگی رئیس جمهور نبوده است.  با این حال برخی رسانه ها از افرادی مانند عباس عراقچی، امیرعبداللهیان و حتی محمود واعظی به عنوان جایگزینان احتمالی ظریف یاد کردند.
اظهارات ظریف درباره استعفایش
روز گذشته در اوج خبرها و شایعات درباره دلیل استعفای محمد جواد ظریف، او در پیامی کوتاه درباره استعفای خود نوشت: امیدوارم استعفای بنده تلنگری برای بازگشت وزارت امور خارجه به جایگاه قانونی اش در روابط خارجی باشد. وی درعین حال در واکنش به برخی اظهارنظرها درباره احتمال استعفای دیپلمات های کشورمان در حمایت از خودش گفت: تاکید بنده به همه برادران و خواهران عزیز در وزارت خارجه و نمایندگی‌ها این است که با کمال صلابت وظایف خود در دفاع از کشور را دنبال و از چنین اقداماتی به شدت پرهیز کنند. آریا همچنین متنی را به نقل از ظریف منتشر کرد که وی ضمن تأکید بر این که من ناراحتی و دلخوری شخصی ندارم، افزود: «به عنوان وزیر خارجه وظیفه داشتم به خاطر منافع ملی و اقتدار کشور در برابر رعایت نشدن جایگاه وزارت خارجه واکنش نشان دهم. بقیه گمانه زنی ها صرفا زاییده تخیلات افراد است.» تا این جا مشخص نیست کدام موضوع باعث شده که وزیرخارجه احساس کند «جایگاه وزارت خارجه رعایت نشده» است اما انتخاب به نقل از ظریف مدعی شد : «بعد از عکس های ملاقات های امروز، دیگر جواد ظریف به عنوان وزیر خارجه در جهان اعتباری ندارد!» اشاره ای که حاکی از گلایه وزیر خارجه از حضورنداشتن‌اش در جریان ملاقات بشار اسد با رئیس جمهور کشورمان بود، هرچند یکی از خبرنگاران نزدیک به ظریف این نقل قول انتخاب را تکذیب کرد.
پشت پرده استعفای ظریف


چهره های سیاسی اما روایت های مختلفی از علل استعفای وزیر امور خارجه ارائه کردند. علی مطهری ضمن ابراز بی اطلاعی از علت استعفای وزیر خارجه گفت: «به طور کلی آن مقدار که اطلاع دارم دلیل اصلی دخالت هایی است که از طرف نهادهای غیر مسئول در سیاست خارجی کشور انجام می شود. دولت باید اقتدار داشته باشد و در این خصوص یک مقدار مقصر دولت است که دایم عقب‌نشینی کرد و دیگران دایم در کارهایش دخالت می‌کنند.» حشمت ا... فلاحت پیشه رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس اما علت استعفای ظریف را برخی اختلافات در دولت دانست و گفت: از گلایه‌های ایشان اطلاع داشتیم و مشخصا برخی از اختلافات در داخل دولت بود، ظریف می‌داند در حوزه سیاست خارجی تنوع سلیقه است. فلاحت پیشه در پاسخ به سوالی مبنی بر این که آیا گلایه‌های ظریف مربوط به ناهماهنگی‌ها ، ارتباطی با سفر بشار اسد به ایران دارد، گفت: اگر ناهماهنگی وجود داشته است در درون دولت بوده است، طبق پروتکل باید آقای ظریف در دیدار بشار اسد با رئیس جمهور حضور می یافت که به هر دلیل موضوع بین آقای ظریف و دولت است. حمیدرضا حاجی بابایی رئیس فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس هم این استعفا را ناشی از اختلافات درونی دولت خواند و تأکید کرد که این اختلافات باید در نشست های محرمانه حل شود. محمدرضا عارف هم در این باره معتقد است: ناهماهنگی در درون دولت گاهی پیش می‌آید هرچند خبری از بروز ناهماهنگی‌‌ها ندارم، در هر حال آقای ظریف باید علت اصلی استعفایشان را توضیح دهند اما دلیل هر چه باشد باید رفع شود. از سوی دیگر یک منبع آگاه هم به فارس ناهماهنگی داخلی نهاد ریاست جمهوری و اطلاع ندادن به وی را علت استعفای ظریف دانست و به سابقه اختلافات روحانی و ظریف در ماه های اخیر هم اشاره کرد. اما کریمی قدوسی نماینده مشهد در مجلس با اشاره به این که از استعفای ظریف نه خوشحال می شوم و نه ناراحت، مدعی شد: ظریف 13 بار پیش از این نیز استعفا کرده بود و حدود دو ماه پیش نیز 9 روز خانه‌نشین شد و سر کار نرفت؛ انتظار داشت روحانی و واعظی با او تماس بگیرند. حسین نقوی حسینی دیگر نماینده مجلس هم نوشت: استعفا و فرار از زیر بار مسئولیت که در دولت روحانی رواج یافته درست نیست و ظریف باید بماند.  در همین زمینه سایت راه دانا نیز به نقل از یک منبع آگاه متنی را منتشر کرد و مدعی شد که این متن بخشی از متن استعفای ظریف است. در این متن که صراحتا این اتفاق ناشی از ناهماهنگی دولت برداشت می شود،  خطاب به رئیس جمهور نوشته شده و ضمن گلایه از حضورنداشتن در ملاقات با بشار اسد آمده است: «می توانستید پس از ورود آقای بشار اسد (به فرض اطلاع نداشتن قبلی شما) به دفترتان دستور می دادید که بنده را بدون اعلام دلیل، احضار کنند و سپس از ملاقات، عکس و فیلم تهیه می کردید؛ فاصله دفتر من تا کاخ ریاست جمهوری  5دقیقه است جناب رئیس جمهور.» در عین حال شب گذشته بهرام قاسمی سخنگوی وزارت خارجه در واکنش به این متن بدون آن که آن را رد یا تکذیب کند توضیح داد که این متن «دستکاری شده و ناقص است.» وی همچنین به ایسنا گفت: هر گونه تفسیر و تحلیل علل این استعفا، غیر از آنچه ایشان در صفحه اینستاگرام شخصی خود آورده‌اند نادرست و عاری از هر گونه حقیقت است و همان گونه که دفتر ریاست محترم جمهوری امروز اعلام کردند این استعفا مورد پذیرش قرار نگرفته است.
واکنش دولت و مجلس به استعفای ظریف
در همین حال رئیس جمهور نیز در سخنرانی روزگذشته خود که بعد از این استعفا ایراد شده بود، بدون آن که به طور مستقیم اشاره ای به موضوع داشته باشد از ظریف، همتی و زنگنه تقدیر کرد و گفت: خط مقدم ما در مقابل آمریکا، وزارت خارجه، بانک مرکزی و وزارت نفت است و اگر وزارت خارجه، کاری می‌کند، نماینده مردم است. وی همچنین ضمن اشاره به سفر اخیر بشار اسد به تهران نیز گفت: بشار اسد اتفاقا تشکر از وزارت خارجه را هم در ضمن بحث‌ها مطرح کرد.  محمود واعظی رئیس دفتر رئیس جمهور هم که برخی از تحلیل ها او را به عنوان متهم این ناهماهنگی ها ذکر کرده بودند، در اینستاگرام خود نوشت: سخنان امروز رئیس جمهوری در تجلیل از وزیر امور خارجه‌‌اش، گواهی روشن بر رضایت کامل نماینده ملت ایران از مواضع و عملکرد هوشمندانه و موثر دکتر ظریف و پاسخ محکمی به برخی تحلیل های نادرست و مغرضانه است. واعظی افزود: از نظر دکتر روحانی، جمهوری اسلامی ایران تنها یک سیاست خارجی و یک وزیر امورخارجه دارد. انتخاب هم ادعا کرد اسحاق جهانگیری هم طی تماس تلفنی با ظریف برای متقاعد کردن ظریف برای ماندن در وزارت خارجه گفت و گو کرده است. حسام الدین آشنا مشاور رئیس جمهور هم تأکید کرد: حکمت اقتضا می‌کند منافع ملی در اولویت قرار گیرد. مصلحت نه در استعفا که در استقامت و احیای دیپلماسی است. علی نجفی خوشرودی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم از نامه 160 نماینده مجلس برای ماندن ظریف در مسئولیت وزارت خارجه خبر داد. روز گذشته همچنین فراکسیون امید و کمیسیون سیاست خارجی  مجلس جلسه های جداگانه ای برای بررسی استعفای رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان برگزار و از ظریف حمایت کردند. فراکسیون اصولگرای نمایندگان ولایی در نامه ای تاکید کردند :در شرایط سختی فرار کردن از میدان پاسخ گویی و تنها گذاشتن روحانی، مردانگی سیاسی تلقی نمی‌شود؛ ظریف باید بماند.  در همین زمینه حسین جابری انصاری دستیار ظریف هم در پاسخ به یک سؤال در صفحه اینستاگرامش تأکید کرد که رئیس جمهور با استعفای ظریف موافقت نخواهد کرد.اما بخشی از واکنش ها نیز به زمان استعفای ظریف و تحت الشعاع قرار دادن سفر مهم بشار اسد به تهران  معطوف بود و به طور مثال  علی علیزاده تحلیل گر سیاسی مقیم لندن هم در توئیتی با انتقاد از استعفای ظریف نوشت: عکس ظریف با تیتر «شکاف در نظام ایران» خبر یک رسانه‌های دشمن شده. آقای ظریف! چرا جشن مقاومت را تخریب کردید؟
واکنش آمریکا و رژیم صهیونیستی به استعفای ظریف
استعفای وزیر امورخارجه بازتاب های بین المللی نیز پیدا کرد. مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا در توئیتی نوشت که به این خبر توجه داریم و خواهیم دید که برقرار می ماند یا نه. وی تأکید کرد سیاست ما(در قبال ایران)هیچ تغییری نکرده است.  نخست وزیر رژیم صهیونیستی هم در پیامی کوتاه نوشت: ظریف رفت. از دستش راحت شدیم! تارو کونو وزیر خارجه ژاپن هم ضمن ابراز تعجب از این استعفا، خواستار ماندن ظریف در مسئولیت خود شد.