روزنامه شهروند
1397/12/07
شهر در تسخیر مادران
شهروند| «هر دم از این باغ بری می‌‌رسد.» این خلاصه‌ای از واکنش‌ها به حاشیه‌برانگیزترین دیوارنگاره شهری در ایران است که هر چندماه یک بار خبرساز میشود و موجی از واکنش‌ها را برمی‌انگیزد. بزرگترین بیلبورد شهری ایران در میدان ولی‌عصر تهران، این روزها با طرح «بر دامان بهشت» و به مناسبت روز زن در معرض دید عموم است و از موج حمایت‌ها و انتقادها مصون نمانده است.این حاشیه‌ها درحالی است که پیش از این و در دوره شهرداری اصولگرایان و اصلاح‌طلبان باز هم این دیوارنگاره بحث‌برانگیز شده است. در دوره محمدباقر قالیباف، شهردار پیشین تهران و در روزهای پرالتهاب مذاکرات هسته‌ای ایران با 1+5 بیلبوردهای «صداقت آمریکایی» با مفهوم غیرقابل اعتمادبودن آمریکایی‌ها کار را به جایی رساند که اعتراض اعضای وقت شورا هم بلند شد و بعضی از اصلاح‌طلبان حاضر در شورای چهارم از شهردار دراین‌باره توضیح خواستند و درنهایت هم شهردار وقت تهران دستور داد تابلوها را جمع کنند. ماجرا اما در یک‌سال و چند ماه گذشته وارد فازهای دیگری هم شده است. نخستین بار، خرداد امسال و در روزهای برگزاری مهمترین رویداد ورزشی سال یعنی جام‌جهانی روسیه بود که دیوارنگاره بزرگ میدان ولی‌عصر به مردانی با لباس قومیت‌های مختلف ایرانی اختصاص پیدا کرد که از تیم‌ملی فوتبال کشورشان حمایت می‌کردند. این حمایت اما در غیاب نیمی از جمعیت ایران یعنی زنان صورت گرفت و موجی از اعتراض را به راه انداخت، تا جایی که «محمدعلی افشانی» شهردار وقت تهران دستور جمع‌آوری این طرح را داد. در طرح جدید زنان هم نقش کمرنگی پیدا کردند و ماجرا تا اندازه‌ای خاتمه پیدا کرد، اما تقریبا تمام طرح‌های بعد از جام‌جهانی هم اعتراض‌هایی را به همراه داشت. غیاب یا کمرنگ بودن حضور زنان در این دیوارنگاره یکی از بحث‌های همیشگی بود که حتی اعضای شورا را هم به صف مخالفان کشاند. شورای ۲۱نفره پنجم با حضور 6زن، در این ماه‌ها تمام تلاش خود را به کار بست، اما بازهم توفیق چندانی حاصل نشد تا طرح تازه که مادری را در کنار سه فرزند نشان می‌دهد، باز هم محل نزاع موافقان و مخالفان شود؛ گروهی این طرح را در راستای پاسداشت شأن مادر و هم‌جهت با ارزش‌های ایرانی-اسلامی می‌دانند، اما در سمت دیگر، بخشی از ساکنان این شهر اعتقاد دارند که این طرح همچنان بازپروری کلیشه‌های رایج درباره زنان یعنی محدود‌کردن آنها به حضور در خانه و پرورش فرزند است. در این بین گروه سومی هم اگرچه طرح را مناسب نمی‌دانند، اما می‌گویند اختیار این میدان‌نگاره با شهرداری تهران نیست و انتقاد از شهرداری و شورا به این دلیل نارواست.
«الهام فخاری» یکی از اعضای شورای شهر تهران است که تاکنون چندین‌بار به طرح‌های دیوارنگاره میدان ولی‌عصر اعتراض کرده و خواهان اصلاح رویه طراحان این تابلوی شهری شده است. او پیش از این، درباره یکی از طرح‌های این دیوارنگاره با عنوان «نسل روشن» که زنان در آن بدون چهره ترسیم شده بودند، در توییتر نوشت: «انتظار می‌رفت حساسیت بیشتری نسبت به دیوارنگاره میدان ولی‌عصر وجود داشته باشد؛ از این‌رو امیدوارم اگر این تصویر از سر سهل‌انگاری بوده دیگر تکرار نشود و اگر سهل‌انگاری نبود اصلاح و عذرخواهی شود.»
علاوه بر این، «زهرا نژادبهرام» یکی دیگر از زنان عضو شورای شهر تهران هم پیش از این یکی از طرح‌های دیوارنگاره میدان ولی‌عصر را جنسیتی دانست و خواستار حذف یا اصلاح آن شد. او درباره طرح مرتبط با جام جهانی که هیچ زنی در آن حضور نداشت، گفته بود: «در این دیوارنگاره تصویر همه قومیت‌ها به نشانه اتحاد در جام جهانی است، اما متاسفانه تصویر زنان در این دیوارنگاره خالی است. اتفاق بدی است که در تصاویر شهری زنان به‌عنوان نیمی از جامعه یادمان برود. جای نگرانی است که در شهر، تصاویر تک‌جنسیتی منتشر شود و نیمی از جمعیت جامعه، یعنی زنان فراموش شوند.» او در این‌باره گفته بود: «یادمان نرفته که سازمان زیباسازی به‌مناسبت روز زن، تصاویر مشاهیر زن را در شهر منتشر کرد، اما جای خالی زنان در دیوارنگاره میدان ولی‌عصر قابل قبول نیست. باید کارگروه راهبردی برای نظارت ایجاد شود، سازمان زیباسازی هم باید هرچه سریع‌تر نسبت به اصلاح این تابلو اقدام کند یا این دیوارنگاره را بردارد.»
در ادامه این گزارش توضیحات مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری تهران، یک حقوقدان و همچنین مشاور شهردار تهران در امور زنان را که با «شهروند» دراین‌باره گفت‌وگو کرده‌اند، می‌خوانیم.
ضرغامی:
اختیار دیوارنگاره میدان ولی‌عصر با ما نیست
«سازمان زیباسازی، با توسعه فعالیت‌های پژوهشی و تحقیقاتی، اکنون از نهاد‌های مرجع در زمینه هنر‌های شهری و زیباسازی شهر محسوب میشود که با سیاستگذاری، راهبرد و هدایت امور زیباسازی در شهر سعی در آفرینش و توسعه شهری زیبا، جذاب و سرزنده دارد، تا تداوم‌بخش فرهنگ و هنر اصیل ایرانی-اسلامی مردمان این سرزمین باشد»؛ این بخشی از توضیحات سازمان زیباسازی شهر تهران درباره وظایف این سازمان است که در سامانه اطلاع‌رسانی خود منتشر کرده است. علاوه‌براین اطلاعات موجود و اسناد قانونی هم نشان می‌دهد که مسئولیت محتوا، فرم و ابعاد هر تابلویی در شهر برعهده سازمان زیباسازی است، اما در چندماه گذشته بارها مدیران شهری اعلام کردند که شهرداری اختیاری درباره دیوارنگاره میدان ولی‌عصر ندارد. «برزین ضرغامی»، مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران دراین‌باره و در پاسخ به این پرسش «شهروند» که آیا اختیار محتوا و نظارت بر این تابلو با سازمان زیباسازی است، به پاسخی کوتاه اکتفا می‌کند که «نه با ما نیست.» ضرغامی البته حاضر به توضیح بیشتر درباره نهاد مسئول در این زمینه و همچنین نقش این سازمان و شهرداری تهران در نظارت بر محتوای این تابلو نمی‌شود.
خلاصه کردن زن در نقش مادری اشتباه است
طرح تازه اگرچه موافقانی دارد، اما مخالفان هم برای انتقادات خود دلایل زیادی را مطرح می‌کنند. «فاطمه راکعی»، مشاور شهردار و سرپرست اداره کل امور بانوان شهرداری تهران اگرچه این طرح را «زیبا» می‌داند، اما معتقد است انتشار تنها یک تصویر از مادران آن هم در خانه و درحال تربیت فرزند، خلاصه‌کردن زن به نقش مادری است و با این توضیح دیوارنگاره جدید را نامناسب می‌داند. او با بیان این‌که این طرح‌ها را شهرداری منتشر نمی‌کند، در توضیح به «شهروند» می‌گوید: «اول که دیوارنگاره میدان ولی‌عصر همیشه بودار است و بعید است شهرداری اختیار داشته باشد، اما همین طرح الان به نظرم زیباست. باید بدانیم یکی از زیباترین، متعالی‌ترین و ارزشمند‌ترین جنبه‌های شخصی زن، مادری است و من فکر می‌کنم این همه ظرفیت وجودی ظریف و لطیف در کنار مسئولیت‌پذیری که خداوند در وجود زن گذاشته، برای این است که زنان پتانسیل مادرشدن دارند، گرچه ممکن است یک زن هیچ وقت مادر نشود.» او دراین‌باره ادامه می‌دهد: «این تابلو بسیار زیبا است و من آن را بسیار دوست دارم و انگار تصویری از مادرم و آن آرامشی است که به من می‌داد. من نخستین بار که مادرم از من جدا شد و به مسافرتی رفت، انگار چیزی را گم کرده باشم، تا این‌که برگشت و همین بهشت زمینی را تجربه کردم. اما این‌که افرادی بعد از ۴۰سال هنوز به این نتیجه نرسیدند که بر مبنای رفتار پیامبر(ص) و بوسه او بر دستان حضرت زهرا(س) رفتار کنند، عجیب است. معنای این رفتار پیامبر اسلام این است که زن با آن روحیات ظریف روحی و روانی اگر به لحاظ اندیشه، تقوا، علم و ابعاد مختلف اجتماعی و سیاسی رشد کند، دستانش بوسه‌گاه پیامبران الهی است. این عظمت را امام خمینی(ره) هم به تأسی از جد بزرگوارش در دل نهضت اسلامی‌اش تعریف کرد، اما متاسفانه کسانی که الان اقلیت‌اند به خود اجازه می‌دهند زن را به‌عنوان فردی که در خانه و خدمت همسر و فرزند است، نشان دهند. می‌خواهند بگویند زن و خانواده و بس. اما می‌‌گویم زن ظرفیت‌های بالایی دارد که برخی ائمه هم به این ظرفیت اشاره کردند. این ظرفیت‌ها باید در کشوری که قیام کرده و فرهنگ استکباری را تغییر داده، دیده شود.»
مشاور شهردار تهران در امور زنان درباره انتقاد خود به این طرح و دیوارنگاره می‌گوید: «این تابلو می‌توانست بدرخشد، اگر این یک تابلو نبود و تصاویر دیگری از حضور زنان در جامعه را هم نشان می‌داد. این همه افتخار زنان در ورزش، علم و حتی مدیریت را نمی‌بینند و تنها حضور زن را در خانواده می‌بینند؛ انگار که زن آفریده شده که تنها مادر باشد. تنها این تابلو را منتشرکردن معنی آن محدودیت زن به خانه است. خلاصه کردن زن در نقش مادری اشتباه است، چون زن ابعاد اجتماعی، علمی، فرهنگی، ورزشی و.. دارد.» راکعی در پاسخ به این پرسش که به‌عنوان مشاور شهردار تهران و همچنین سرپرست اداره کل امور زنان شهرداری تهران تاکنون چه کاری برای مقابله با انتشار چنین طرح‌هایی داشته است، می‌گوید: «من بعید می‌دانم این تابلو کار شهرداری و زیباسازی باشد که اگر باشد ایرادی است که متوجه مسئولان زیباسازی شهرداری است. بخش‌های مختلف شهرداری تهران متاسفانه هرکدام کار خود را می‌کند و کسی با ما کوچکترین هماهنگی نمی‌کند. من می‌توانم نقد کنم و دیدگاهم را به‌عنوان مشاور بیان کنم، ولی امیدوارم کار شهرداری نباشد.»
احمدی: مسئولیت و نظارت بر هر تبلیغ شهری
با شهرداری است
با این توضیحات به نظر می‌آید یکی از مهمترین پرسش‌ها درباره این بحث، مسئولیت شهرداری در محتوای تبلیغات شهری است؛ این‌که آیا اعضای کنونی شورا و مدیران شهرداری می‌توانند براساس قانون مانع از انتشار تابلوهایی با محتوای حاشیه‌برانگیز یا آن‌طور که منتقدان می‌گویند «ضدزن»، شوند؟ «نعمت احمدی» حقوقدان و وکیل دادگستری دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید که براساس قانون، شهرداری مسئول و ناظر هرگونه تبلیغات در سطح شهر است. احمدی می‌گوید: «شهر و اداره شهر و همچنین تابلوها و بیلبوردها سازمانی دارد به اسم سازمان زیباسازی شهرداری تهران و هیچ مطلبی را نمی‌توان بدون اجازه شهرداری تبلیغ کرد یا مثلا تابلویی نصب کرد. کاملا زیرنظر شهرداری است و شهرداری است که می‌تواند اجازه دهد یا ندهد و یک نهاد و سازمانی هم برای این موضوع ایجاد شده است. شهر اگر زیرنظر شهرداری نباشد پس زیرنظر چه نهادی است؟» احمدی همچنین درباره این توضیح بعضی از مدیران شهری مبنی بر اختیار موسسه اوج و خانه طراحان انقلاب اسلامی درباره دیوارنگاره میدان ولی‌عصر هم می‌گوید: «به اعتقاد من این فرافکنی و شانه خالی کردن از مسئولیت است. شاید شهرداری نمی‌خواهد خود را درگیر این مسائل کند و نمی‌خواهد وارد جدل شود و گرنه این نظرات جزیی از وظیفه ذاتی شهرداری است و باید نظارت داشته باشد. اگر شهرداری این وظیفه و مسئولیت را نداشته باشد که شهر به سیرکی از گفته‌های افراد مختلف تبدیل میشود.» او ادامه می‌دهد: «به هر حال اوج که موسسه شناخته‌شده‌ای است، اما این روند که هر فرد یا گروهی براساس میل خود به تبلیغ در شهر بپردازد، امکان‌پذیر نیست. یک رستوران نمی‌تواند یک اسم فرنگی بگذارد، بنده نمی‌توانم یک تابلو بدون مجوز از شهرداری برای معرفی دفترم داشته باشم. آن‌وقت امکان دارد چنین دیوارنگاره‌ای با این عظمت در حیطه اختیارات شهرداری نباشد.»
این حقوقدان همچنین به مصوبه شورای شهر تهران در سوم خرداد ۸۳ اشاره می‌کند که براساس آن شهرداري تهران به‌عنوان تنها مرجع قانوني صدور مجوز نصب و بهره‌برداري از ابزارهاي تبليغاتي در سطح شهر تهران معرفی شده است. در ماده یک این مصوبه شورای شهر با عنوان «ساماندهي تبليغات محيطي و شهري در تهران» آمده است: «به منظور صيانت و پاسداري از ارزش‌هاي اسلامي، تاريخي و هويت ملي و ساماندهي منظر و سيماي شهر تهران به‌عنوان مركز نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران و همچنين حفظ حقوق شهروندي مردم شريف تهران، شهرداري تهران به‌عنوان تنها مرجع قانوني صدور مجوز نصب و بهره‌برداري از ابزارهاي تبليغاتي در سطح شهر تهران، وفق قوانين و مقررات موضوعه موظف است هر نوع فعاليت محيطي در سطح شهر تهران را هدايت و كنترل کند و كليه امور تبليغات محيطي و شهري شامل ايجاد بسترهاي لازم براي رشد منطقي صنعت تبليغات محيطي و همچنين تمهيد امكانات و نظام نظارت بر نحوه بهره‌برداري از رسانه‌هاي تبليغات محيطي در محدوده شهر تهران و حريم قانوني آن را ساماندهي کند.» تابلو حاشیه‌ساز از کجا آب می‌خورد؟
این‌روزها موسسه اوج نامی آشنا در فرهنگ و هنر ایران است؛ موسسه‌ای که تلاش می‌کند در حوزه فرهنگ و هنر تهیه‌کننده یا حامی مالی آثار با محتوای مدنظر خود باشد. موسسه اوج فعالیت‌های سازمانی خود را در قالب هفت زیرمجموعه با عنوان «خانه» معرفی و ساماندهی می‌کند که یکی از آنها، «خانه طراحان انقلاب اسلامی» است. تابلو جدید و دیگر طرح‌های حاشیه‌ساز، دستاورد طراحان این خانه است. علاوه‌براین خانه طراحان انقلاب اسلامی مسئولیت این تابلو را هم رسما برعهده گرفته و در پایگاه اطلاع‌رسانی خود با انتشار این طرح نوشته است: «بر دامان بهشت. به احترام مادرانی که شجاعت را، آزادگی را، ادب را و محبت را جرعه جرعه به کام فرزندانشان می‌ریزند. #بهشت_مادری.» خانه طراحان البته در پایگاه اطلاع‌رسانی خود اشاره‌ای به موسسه اوج نکرده و در بخش «درباره ما» درباره ماموریت‌های خود نوشته است: «ترویج و حفظ ارزش‌های انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، تربیت کارشناسان و طراحان حرفهای و توانمند، راه‌اندازی، حمایت و توانمندسازی مجموعه‌های هنری مرتبط به منظور تولید آثاری فاخر و باکیفیت، توسعه قابلیت و توانایی‌های هنری و گرافیکی و رسانه‌ای، خلق ایده‌های جذاب و پیاده‌سازی و اجرای باکیفیت، ارزش آفرینی در عرصه‌های اسلامی در سطح ایران و جهان، افزایش کارایی و توسعه فعالیت‌های هنری حرفهای.»
سخنگو و مدیر روابط عمومی خانه طراحان انقلاب اسلامی دیروز و بعد از چندروز حاشیه، انتقادات مبنی بر نادیده‌گرفتن زنان در برخی از طرح‌های میدان ولی‌عصر را رد کرده و گفته است که ۶۰درصد نظردهندگان در فضای مجازی از این طرح راضی بودند. «پوریا اسرایی» دراین‌باره به «ایسنا» گفته: «نخستین بیلبورد جام‌جهانی با عنوان «با هم قهرمانیم؛ یک ملت یک ضربان» تصویر تعدادی آقا را در فضای تیم‌ملی به تصویر کشیده بود. ایده اصلی ما این بود که اعضای تیم‌ملی وقتی کاپ را می‌برند، تصور کنیم. طبیعتاً منظور ما تیم‌ملی فوتبال آقایان بود و نه خانم‌ها. تعداد افراد در تصویر نیز به اندازه اعضای تیم فوتبال و ذخیره‌ها بود. برای این‌که بتوانیم اتحاد را بیشتر نشان دهیم از قومیت‌های مختلفی ایرانی نیز استفاده کردیم.» سخنگوی خانه طراحان انقلاب اسلامی ادامه می‌دهد: «ما می‌خواستیم اتحاد را نشان دهیم اما این ایراد به ما گرفته شد که چرا هیچ خانمی در تصویر نیست؛ بنابراین وقتی دیدیم از هدف اصلی‌مان یعنی نشان دادن اتحاد دور شده‌ایم، تابلوی دیگری که از پیش طراحی کرده بودیم و قرار بود در شهر نصب شود را جایگزین کردیم. خانه طراحان به غیراز بیلبورد میدان ولی‌عصر برای سایر بیلبوردهای شهری نیز طراحی می‌کند و تصاویری هم که بعد از طرح «با هم قهرمانیم؛ یک ملت یک ضربان»، در میدان ولی‌عصر نصب شد، از قبل طراحی شده بود.» اسرایی می‌گوید: «کسانی که به ما اعتراض کرده بودند، اگر کارهای قبلی ما را نیز پیگیری کرده بودند متوجه می‌شدند که ما هیچ کاری نداشتیم که خانم‌ها در آن حضور نداشته باشند و پیش از تابلوی جام‌جهانی بدون استثنا در همه تابلوها و در همه موضوعات، خانم‌ها نیز حضور داشتند. به‌عنوان مثال در تصویر «کشورم سرزمین آرش‌هاست» خانم‌ها حضور کاملاً مشخصی دارند. اما این کارهای ما دیده نمی‌شود و فقط آنهایی دیده می‌شوند که سوار موج رسانه‌ای شده‌اند. برای ما کاملاً مشخص است که رسانه‌ای همانند بی‌بی‌سی، تصویر «کشورم سرزمین آرش‌هاست» را کار نمی‌کند و به دنبال کارهایی می‌گردد که بتواند یک ضعف یا معضل اجتماعی را به آنها بچسباند.» او همچنین علت انتقادات برخی زنان ایرانی به بیلبوردهای میدان ولی‌عصر را سوءتفاهم مي‌داند: «در واقع ما نه اصراری برای حضور کمرنگ خانم‌ها در طرح‌هایمان داریم و نه تأکیدی برای حضور پررنگشان. هیچ‌وقت چنینی نگاهی نداشتیم. به ما ایراد می‌گیرند که با حضور خانم‌ها مشکل داریم، درحالی‌که اصلاً چنین نیست. بیش از ۶۰درصد از مجموعه فضای مجازی، مصاحبه‌ها و بازخوردهای مستقیم مردمی و نظرات قشر متخصص با تابلوی روز مادر موافق بوده‌اند. نکته این است دوستانی که انتقاد می‌کنند شاید مادر بودن و زن در جایگاه مادری را پایین‌تر از موقعیت‌های اجتماعی یک زن می‌دانند.»
سایر اخبار این روزنامه
کمپین حمایت از وزیر جوان
شهر در تسخیر مادران
روشنگری در برابر تهدید
هرگز خودم را با کی‌روش مقایسه نکردم
همسر من وکیل ساز است
فیلمی که یک پتوی گرم و نرم است
حضور 12 هزار جوان داوطلب در ایستگاه‌های نوروزی
مجوز بیمارستان ایرانیان دوبی تمدید شد
سوغات فرنگ چی بیاوریم؟!
برای ۱۴۰۰ خیلی زود است؛ قبول؟!
بی خبری 5 ساله از کودک افغانستانی
«نمازجمعه» تریبونی که جوان‌تر میشود
40سال است عاشق تراکتورم
پاتوسی از کجا آمد و «سوپرمن» استقلال شد؟
نوشِ مرگ این‌بار در اهر
صفحه شهرونگ
چندشغله‌ها به آخر خط می‌رسند؟
مجوز بیمارستان ایرانیان دوبی تمدید شد
آماده‌باش براي سرطان
تبریک
