گزارش «همدلی» از بی‌توجهی به یک سیاست راهبردی که سال‌ها دخل و خرج دولت را بر هم ریخت

ایست مجلس به پزشکان فراری از مالیات
همدلی| گروه اقتصادی: استفاده از دستگاه کارتخوان در مطب‌ها در حالی با مصوبه دیروز بهارستانی‌ها اجباری شد که بر اساس گزارش‌ها، حدود 35 تا 40 هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی در کشور وجود دارد. آن‌طور که گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد، تنها پزشکان 6 هزار و 700 میلیارد تومان فرار مالیاتی دارند. اوایل شهریور ماه همین امسال بود که سیاوش غیبی پور، نماینده شورای حل اختلاف مالیاتی سازمان امور مالیاتی تهران  نیز از فرار مالیاتی 80 درصدی پزشکان به رسانه‌ها خبر داده بود. این آمارها با توجه به تغییر در وضعیت دخل و خرج دولت به دلیل محدودیت‌‎ها در فروش نفت نگرانی‌هایی را در میان سکانداران اقتصادی ایجاد کرد تا پرونده درآمدهای مالیاتی به جای نفت روی میز مسئولان باز شود.
داستان پیچیده دخل و خرج دولت در سال آینده، در حالی این‌روزها به دغدغه ذهنی بهارستانی‌ها تبدیل شده که سهم درآمدهای نفتی در این لایحه به دلیل محدودیت‌های بین‌المللی کاهش یافته است. آن‌طور که از مرور گزارش‌ها برمی‌آید، ورود نفت به اقتصاد ایران در سال 98 نسبت به سال جاری بین 25 تا 40 درصد کمتر خواهد بود. این موضوع برای کشوری که سال‌ها با وابستگی عمیقی به درآمدهای نفتی اداره شده نگران کننده است. چرا که با کاهش درآمدهای حاصل از فروش انرژی باید راهکار دیگری برای حفظ درآمدهای دولتی وجود داشته باشد. تحت چنین شرایطی بسیاری از تحلیل‌گران اقتصادی افزایش درآمدهای مالیاتی را بهترین راهکار برای مدیریت هزینه‌های کشور تلقی می‌کنند، به‌طوری‌که در لایحه بودجه سال آینده نیز قرار شده تا سهم درآمدهای مالیاتی 5/19 درصد بیشتر شود.
نکته قابل تامل این ماجرا این است که با وجود هشدارهای کارشناسانه مبنی بر عدم وابستگی به درآمدهای نفتی و جایگزین کردن درآمدهای مالیاتی، آمارهای عجیب و غریبی درباره میزان فرار مالیاتی به گوش می‌رسد که به‌نظر می‌رسد شرایط را برای مدیریت هزینه‌ها سخت‌تر از همیشه کرده و سکانداران اقتصادی را در تنگنای بیشتری قرار داده است. در این زمینه بحث فرار مالیاتی پزشکان نکته‌ای است که مدت‌هاست زیر سایه انتقادهای کارشناسی قرار گرفته و بسیاری از آگاهان اقتصادی بر ساماندهی این وضعیت هشدار می‌دهند. بحث فرار مالیاتی پزشکان در حالی مطرح است که به دلیل توجه و نیاز کشور به درآمدهایی غیر از درآمدنفتی، همواره کارشناسان و متولیان برلزوم اخذ مالیات از پزشکان تاکید داشتند. در همین راستا نیز بسیاری از تحلیل‌گران اقتصادی همواره بر این موضوع تاکید می‌‎کنند که برای بهبود وضعیت درآمدهای مالیاتی کشور، ضروری است تا از فرار مالیاتی پزشکان جلوگیری کرد. این ماجرا با اینکه طی سالیان اخیر بسیار مورد توجه بود اما اقدامی عملی برای اجرای آن انجام نشد و به گفته بسیاری از دست‌اندرکاران اقتصادی به دلیل نبود قانون مناسب در این زمینه همواره به بی‌راهه رفته است. چند وقت پیش بود که مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در گزارشی از سازمان امور مالیاتی انتقاد کرده بود که چرا میزان مالیات پزشکان را ۷۰۰ میلیارد تومان در سال تخمین زده است. در گزارش مفصل مرکز پژوهش‌های مجلس آمده است: کارشناسان حوزه سلامت مقدار واقعی مالیات پزشکان را حدود ۶ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان در سال تخمین می زنند، اما سازمان امور مالیاتی مالیات پزشکان را حدود ۷۰۰ میلیارد تومان در سال تخمین زده است.


مالیات به جای نفت
به‌نظر می‌رسد با توجه اینکه درآمدهای نفتی کشور در سال جاری کاهش قابل‌توجهی نسبت به سال گذشته دارد، سکانداران اقتصادی در زمینه اخذ مالیات از مشاغلی همچون پزشکی قوانین سخت‌گیرانه‌تری را وضع کرده‌اند. در همین راستا از تابستان سال جاری زمزمه‌هایی در زمینه طرح قانون برای جلوگیری از فرارهای مالیاتی پزشکان از تابستان سال جاری بود که به گوش می‌رسید. 22 مرداد همین امسال بود که احمد حمزه، عضو هیات رئیسه کمیسیون بهداشت مجلس، به خانه ملت گفته بود: «مقاومت در برابر نصب دستگاه کارتخوان تنها منحصر به پزشکان نیست و متاسفانه بخش قابل توجهی از اقتصاد کشور زیرزمینی و نامرئی است و نحوه تراکنش‌هابرای مسئولانی که باید برای دریافت مالیات بدان دسترسی داشته باشند، شفاف نیست.»
نماینده مردم کهنوج در مجلس شورای اسلامی، ادامه داد: «پزشکان هم همچون سایر بخش‌های اقتصادی به این موضوع در جهت شفاف سازی منابع ملی خود بی‌توجهی می‌کنند، ضمن اینکه وکلا، قضات، دادگستری و سایر مشاغلی که در آنها امکان درآمدهای فوکوسی وجود دارد دستگاه الکترونیک نصب شده ندارند که بتوان به اطلاعات کامل مالی آنها دسترسی پیدا کرد.» با چنین انتقادهایی بود که دیروز بالاخره مجلس با مصوبه‌ای گام‌های بلندی در زمینه ساماندهی این وضعیت برداشت و پزشکان را مکلف کرد تا برای بهبود وضعیت فرارهای مالیاتی از دستگاه‌های کارت‌خوان استفاده کنند.
هادی حق شناس، اقتصاددان، با بیان اینکه نوع تجارت در ایران به فرار مالیاتی دامن زده است، به مهر گفت: «از جمله کسانی که به راحتی مالیات پرداخت نمی‌کنند و یا مالیات علی‌الراس پرداخت می کنند پزشکان هستند؛ این در حالی است که پزشکان جزء اقشار پردرآمد جامعه بوده و عدم پرداخت مالیات از سوی آن‌ها، هیچ توجیهی ندارد.»
هادی حق شناس افزود: «گاهی یک پزشک عمومی از پزشک متخصص درآمد بیشتری دارد اما این درآمدها جایی ثبت نمی شود؛ از این رو الزام به نصب دستگاه کارتخوان در مطب به نفع سیستم مالیاتی کشور است.»
او با بیان اینکه تا به امروز بخشی از درآمدهای کشور از محل فروش نفت و فروش باقی دارایی‌های دولت بوده است که این منبع درآمد دیر یا زود به اتمام می رسد، تاکید کرد: «اقتصاد ایران دیگر چنین تابی ندارد که فقط با پول نفت و فروش دارایی ها اداره شود؛ رفتن به سمت اخذ مالیات دیگر یک انتخاب نیست بلکه یک الزام اجتناب ناپذیر است.»
هر چه که هست، کارشناسان بر این باور هستند که در تمام دنیا اعم‌ از توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته برای اینکه شفافیت درآمد و وصول مالیات منطبق با واقعیات و درآمدها باشد، الزاما باید درآمد افراد در هر حوزه‌ای تعریف شده باشد.
بر همین اساس هم گفته می‌شود که پزشکان هم برای شفاف‌سازی در زمینه درآمدها از قانون مستثنی نیستند و باید برای بهبود وضعیت درآمدهای دولتی، از این قانون فرار نکنند. باید دید در سال‌های آینده وضعیت مالیات دهی پزشکان چگونه پیش خواهد رفت و در مطب‌های پزشکی دستگاه‌های کارت‌خوان آنطور که مجلسی‌ها می‌خواهند با دقت و نظارت مسئولان نصب می‌شود یا خیر؟