میرمحمد صادقی - حاج امین الضرب



احمد مسجدجامعی
عضو شورای شهر تهران


در این سال‌ها جایزه حاج امین الضرب، تاجــــر اصفهانـــی - تهرانـــی بـــرای خودش جایگاهی پیدا کرده است. امین الضرب‌ها در عین حال که تجارت مدرن را در ایران پا نهادند و به گسترش رفاه عمومی همت کردند اما در حوزه فرهنگ و اجتماع هم تأثیری ژرف داشته‌اند و فرزندانی دانشمند و نمونه چون یحیی و اصغر مهدوی پروراندند. اصولاً در دوره قاجاریه نمادهای فرهنگی-مذهبی می‌توان گفت به طور کامل بر دوش طبقه بازرگانان قرار داشت. نخستین چاپخانه، نخستین کتاب‌ها و نخستین مدارس با هزینه بازرگانان شکل گرفت. مثلاً چاپ ملی ایران یعنی چاپ سنگی که یکی از پرافتخارترین بخش‌‏ها‏ در تولید و نشر کتاب در ایران است تقریباً به طور کامل وابسته به همت بازرگانان بود. همین حاج امین الضرب اول طی تقریباً 10 سال کتاب بزرگ بحارالانوار مجلسی را در چهارده جلد رحلی با هزینه خودش منتشر و به علما و دانشمندان اهدا کرد و این همان چاپ معروف کمپانی است. مرحوم حاج حسین آقای ملک قبل از شکل‌گیری کتابخانه ملی، کتابخانه نفیس و موزه ماندگاری به‌نام خودش و افزون بر آن هزاران عنوان کتاب و صدها عتیقه گرانبها تقدیم آستان قدس رضوی کرد و موجب شد تا بسیاری از آثار و نسخ نفیس ایرانی و فارسی از دستبرد روزگار در امان بماند. به این فهرست می‌توان نام بازرگانان و صاحبان صنایع تأثیرگذار دیگری مانند مرحوم عالی نسب مشاور ارشد آخرین نخست‌وزیر ایران آن هم در شرایط بحرانی جنگ و همچنین حاج قاسم همدانی و مهندس سالور را اضافه کرد که تقریباً هیچ بنای خیری نبود که اولی در تأمین آهن و دیگری در تأمین سیمان مساعدت نکند. آقای میرمحمدصادقی از تبار چنین سلفی است نخست آنکه از خاندانی اصیل و ریشه‌دار برخاسته و فرزندانِ به علم و ادب و اخلاق آراسته، پرورش داده و به همین دلایل حساب ایشان از طبقه نو کیسه‌ها و تازه به دوران رسیده‌ها جداست. من که با حسین میرمحمد صادقی در سال‌های دور رفیق حجره و گرمابه بودم به خوبی این گونه مردم را می‌شناسم و اثرگذاری آنها را در خدمات اجتماعی و فرهنگی می‌دانم.
یکی از نشانه‌های این گونه خانواده‌ها این است که به قول حافظ کار خیر بی‌روی و ریا می‌کنند به همین دلیل ترجیح می‌دهم فعلاً از بیان شواهد و گواهی‌ها صرفنظر کنم و اظهار تأسف کنم که ما در پرورش و رشد چنین اشخاصی سترون بوده‌ایم و بیشتر روابط و مناسبات جدید به نحوی بوده که برخی از اینها را از دور خارج    کرده ایم، برخی را فراری داده‌ایم، برخی را مصادره اموال کرده‌ایم و نتیجه رفتن چنین خانواده‌هایی رشد قارچ گونه به اصطلاح بیزنس من‌ها و پیدا شدن سلطان‌های فرومایه و بی‌تاج و تخت بوده است که بی‌هیچ زحمتی یک شبه ره صد ساله رفته‌اند و برخی از آنها مانند سلطان سکه و سلطان قیر و سلطان موبایل و... تاکنون رونمایی شده‌اند. به هر حال برای درگذشتگان اینگونه شخصیت‌ها طلب آمرزش و برای آقای سیدعلاالدین میرمحمد صادقی بزرگ و بزرگوار آرزوی سلامت و عزت مستدام دارم و امیدوارم چنان کنیم که اینگونه کسان در جمع و جامعه ما فزونی گیرند.