روزنامه قانون
1397/11/30
توان‌يابان در حسرت سفر
تهرانگردي با ويلچر توسط يك معلول به پيروز حناچي، شهرداري تهران و علي‌اصغر مونسان، رييس سازمان ميراث فرهنگي صنايع دستي و گردشگري پيشنهاد شده است؛ تهرانگردي‌اي كه به جرات مي‌توان گفت در همان نقطه آغاز، پايان مي‌يابد چراكه سهم معولان از تمامي شهرهاي اين سرزمين و به‌ويژه پايتخت صفر است. اين پيشنهاد مي‌تواند تلنگري براي مديران شهري باشد كه بخش قابل توجهي از جمعيت ايران را نايديده گرفته‌اند و هيچ‌گاه در برنامه‌ريزي‌ها به آن‌ها توجه نشده است. كم نيستند مردمي كه از سفر و تفريح تنها به‌دليل عدم مناسبسازي امكان گردشگري، محروم شده‌اند. سازمان بهداشت جهانی اعلام كرده است كه 15درصد از افراد هر جامعه معلول هستند. این آمار در ايران به 11 میلیون نفر مي‌رسد. باتوجه به اين آمار بايد تمامي اماكن شهري كشور مملو از معلولان باشد، اما به‌راستي چرا خبري از اين جمعيت 11 ميليون نفري در شهر نيست؟اگر يك روز روي ويلچري نشسته و در شهر گردشي داشته باشيد، در همان دقايق نخست به‌دلايل ناپديد‌شدن معلولان از خيابان‌هاي شهر پي خواهيد برد. جمعيتي كه به‌دليل ناديده گرفتن توسط جامعه، منزوي شده‌اند. سهم اين 11 ميليون نفر از امكانات و خدمات شهري به‌اندازه‌اي ناچيز است كه مي‌توان گفت هيچ است؛ به همين دليل خبري از معلولان در شهر نيست.
معلولان هم سفر مي‌خواهند
الهام خادم حسینی، مدیر اجرایی پاراتور در انجمن معلولان پارس؛ كه پيشنهاد تهرانگردي با ويلچر را به شهردار تهران و رييس سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري داده است به مهر گفت: «ایجاد این انجمن در واقع تلنگری برای مسئولان است تا بدانند معلولانی هستند که می خواهند گردشگری کنند. سالمندان و معلولان، آن دسته از اقشار جامعه هستند که بايد به آن‌ها توجه شود اما اکنون نه آن‌ها و نه خانواده‌های‌شان نمی‌توانند به راحتی گردش کنند. ده درصد جامعه سالمند، ده درصد معلول و ۲۰ درصد خانواده این افراد هستند. ما قشر عظیمی را در گردشگری کشور از دست داده‌ایم. یکی از کارهای آینده ما تنها توجه به کارهای اجرایی خواهد بود. معلولان تجهیزات تخصصی و استاندارد و افراد آشنا به این امر را در صنعت گردشگری لازم دارند. اقامتگاه‌ها و بوم‌گردی‌ها می‌توانند این امکانات را داشته باشند. هتل‌های کمی استاندارد شده‌اند اما موزه فرش، باغ موزه قصر، باغ ایرانی، باغ کتاب یا برج میلاد در تهران کمی توانسته‌‍‌اند که خود را برای حضور معلولان تجهیز کنند.جمعیت سالمندان ما در سال‌های آینده رو به افزایش خواهد بود باید از الان مراکز دیدنی‌مان را تجهیز کنیم».
خادم حسینی با اشاره به اينكه در زمینه حمل و نقل تنها ۶۰ اتوبوس و ۱۲۰ ون در تهران و جدیدا هم در شیراز داریم، گفت:« من یک بار با معلولی صحبت می‌کردم می گفت که یک شیب نادرست برای ما مانند یک مین در شهر هست. شرایط سفر معلولان در شهرستان‌ها بسیار سخت‌تر است. از سالی که گردشگری برای همه شعار گردشگری سال بود، به مراکز گرشگری و هتل‌ها دستوری داده شد که باید تجهیزات‌شان را برای استفاده معلولان آماده کنند،کم و بیش این اقدام انجام شد. این درحالی است که دانشجویان عمران و شهرسازی درس استفاده معلولان از فضاهای شهری را پاس می‌کنند اما در پروژه‌های خود آن را اجرا نمی‌کنند. چند بار برای ناشنوایان و دو بار هم تور نابینایان تور برگزار کردیم یک بار هم جوانان سندروم داون را به ری‌گردی برده ایم اما بیشتر فعالیت‌مان برای معلولان جسمی و حرکتی است. من توصیه دارم که تمام مهندسان معماری و برنامه‌ریزی شهری یک بار روی ویلچر بنشینند تا بعد از آن مشکلات شهرشان را ببینند.
مناسبسازي تزئيني
به‌گفته مسئولان بهزيستي كشور، آمار معلولیت در کشور در سال‌هاي اخير از 10 به 15درصد افزایش یافته است. معلولان و سالمندان به‌عنوان اعضای آسیب‌پذیر و در معرض خطر جامعه هستند و ايجاد فرصت‌هاي برابر به‌منظور دسترسي این قشر به مكان‌هاي مختلف سطح شهر، يكي از حقوق اوليه آن‌ها محسوب مي‌شود.مناسبسازي اماكن عمومي در شهرها، يكي از ابتدايي‌ترين اقداماتي است كه مي‌تواند براي معلولان انجام شود. طرح‌هايي كه با نواقص بسياري اجرا مي‌شود. گاهي اوقات شاهد اجراي برخي طرح‌هاي مناسبسازي در شهر هستيم اما اين طرح بهصورت ناقص اجرا مي‌شود و به‌جاي كمك به معلولان، آن‌ها را به‌دردسر بيشتر نيز مي‌اندازند. به‌عنوان مثال خطوط زردرنگ در پياده‌راه‌ها كه به‌گمان بسياري از مديران‌شهري اين خطوط زرد، تنها جنبه تزييني داشته و براي راهنمايي نابينايان طراحي نشده است. نابينايان بسياري به‌خاطر جانمايي اشتباه اين خطوط، تاكنون آسيب ديده‌اند و حتي جان آن‌ها نيز به‌خطر افتاده است. يكي ديگر از اين طرح‌هاي مناسبسازي به مترو تهران باز مي‌گردد. علايمي در ايستگاه‌ها نصب شده است تا به معلولان براي سوار شدن در قطارها كمك كند اما اين علايم نيز جنبه تزييني داشته و در بيشتر موارد قطارها در مقابل اين علائم توقف نمي‌كنند و شاهد سردرگمي معلولان در مترو هسيتم. از اين دست پروژه‌هاي تزئيني مناسبسازي در كشور كم نيست و شاهد هدررفت بيت‌المال بدون كوچك‌ترين كمك به معولان در جامعه هستيم.
خبري از شعار نيست
معلولان علاوه‌بر اينكه از خدمات و امكانات شهري محروم هستند امكان سفر كردن نيز براي آن‌ها وجود ندارد. حتي اگر قصد يك گردش كوچك در پارك محله‌اي خود را داشته باشند، در همان ابتداي كار با موانعي مواجه مي‌شوند كه ترجيح مي‌دهند به كنج خانه باز گردند. شعار سازمان جهانی گردشگري در دو سال گذشته «گردشگری برای همه» بود. شعاري كه در آن به گردشگری معلولان و مناسب‌سازی اماکن فرهنگی تاریخی و گردشگری برای معلولان، توجه ويژه شده بود. شعاري كه در آن زمان مسئولان مانورهاي تبليغاتي بسياري روي آن انجام دادند اما اين شعار نيز همچنان تا عمل فاصله بسياري دارد. کشوری که تجربه جنگ را داشته و بیماری‌های جسمی‌حرکتی دارد، باید برای مناسب‌سازی همه اماکن برنامه‌ریزی کند که متاسفانه تاکنون این برنامه‌ریزی بهصورت جدی انجام نشده است، این یک نقطه تاریک در فعالیت مديران است که نتوانسته اند محدودیت‌ها را رفع کنند. استفاده از فرصت‌های گردشگری، یک حق برابر اجتماعی است که باید معلولان نيز بتوانند از آن استفاده کنند اما در اماكن گردشگري این امکان وجود ندارد.
كارشناسان معلول، كليد مناسبسازي
تجربه نشان داده است كه مسئولان در مناسبسازي، عملكرد قابل قبولي نداشته‌اند. مناسبسازي در ايران با استاندارد جهاني فاصله بسياري دارد. شايد عدم نظرخواهي از معلولان و نبود كارشناسان معلول در كنار مسئولان، مهم‌ترين دليل شكست پروژه‌هاي مناسبسازي در كشور است. به‌جرات مي‌توان گفت تنها يك معلول مي‌داند كه معلولان چه نيازهايي دارند و مي‌تواند براي آن‌ها برنامه‌ريزي صحيح و كارآمدي داشته باشد. درحوزه گردشگري، مناسبسازي درچندين محور اساسي مانند خودروهاي ويژه معلولان، استانداردسازي سرويس‌هاي بهداشتي بين‌راهي، ايجاد رمپ‌هاي مناسب براي فضاهای گردشگری مانند پارك، موزه، هتل و ... بايد درنظر گرفته شود.
اما قانون مناسب‌سازی چیست؟
این قانون شامل اصلاح محيط و تدارک وسايل حمل و نقل است؛ بهگونهاي که افراد معلول قادر باشند تا آزادانه و بدون خطر در محيط پيرامون خود اعم از اماکن عمومی، معابر، محيط شهری و ساختمان‌های عمومی حرکت کنند و از تسهيلات محيطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی با حفظ استقلال فردی لازم بهره‌مند شوند.ستاد هماهنگي و پيگيري مناسبسازي كشور به موجب ماده۲ قانون حمايت از حقوق معلولان، آيين‌نامه‌ای را تصویب کرده است تا از طریق آن بتواند شرايطي را جهت بسترسازی مناسب وکاهش موانع مشاركت معلولان و حضورشان درجامعه ایجاد کند که آن‌ها نیز بتوانند از زندگی برابر با ساير شهروندان بهره‌مند شوند. با استناد به ماده ۲ قانون جامع حمايت از حقوق معلولين، تمامی وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و موسسات و شركت‌هاي دولتي، نهادهاي عمومي و انقلابي موظفند در طراحي، توليد و احداث ساختمان‌ها ، اماكن عمومي، معابر و وسايل خدماتي بهگونهاي عمل کنند كه امكان دسترسي و بهره‌مندي از آن‌ها براي معلولان همچون افراد عادي فراهم شود.
به استناد بند ۸ آيين نامه اجرايي ستادهماهنگي و پيگيري مناسبسازي كشوري، ستادهاي متناظر استاني و شهرستاني به‌منظور پيگيري و ايجاد هماهنگي لازم براي مناسبسازي تشكيل شده‌اند تا به روند اجراي اين مهم و الزام دستگاه‌ها در بحث انجام مناسبسازي نظارت داشته باشند. نظارت بر اجرا و تهيه گزارش و ارسال آن به ستاد،برعهده سازمان بهزيستي است.
