روزنامه ایران
1397/11/27
موسیقی با هیچ مرزی محصور نمی‌شود
ندا سیجانی
خبرنگار
گروه «مُقام» از کشور آذربایجان، نخستین گروه موسیقی بخش بین‌الملل در سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر بود که شامگاه چهارشنبه 24 بهمن ماه در فرهنگسرای نیاوران روی صحنه رفت؛ اجرایی که ازاستقبال خوبی برخوردار بود. صاحب پاشازاده سرپرست این گروه موسیقی و نوازنده ساز تاراست که همزمان با اجرای این گروه، پدر این هنرمند - آقاوردی پاشایف- نیز با ارکستر ملی ایران در تالار وحدت اجرای برنامه داشت. قرار بود صاحب هم در این برنامه شرکت داشته باشد اما به‌دلیل همپوشانی و همزمانی این دو برنامه میسر نشد. پاشازاده می‌گوید: «بیش از50 کنسرت درسرتاسر دنیا و در کشورهایی چون ترکیه، آلمان، فرانسه، ایتالیا، چین، امریکا، روسیه، سوئد و نروژ برگزار کرده‌ام و تقریباً 20 بار هم به کشور ایران آمده‌ام و در شهرهای مختلفی چون اصفهان، شیراز، تبریز، مازندران و... به اجرای برنامه پرداخته ام.» او همچنین بارها با ارکستردولتی جمهوری آذربایجان به ایران سفر کرده و سلو نوازی داشته است. این گروه در کنسرت چهارشنبه شب علاوه براجرای کارهای آذری چون «ساری‌گلین»، «حیراتی»، قطعه «مرغ سحر»ساخته زنده‌یاد مرتضی نی داوود را با خوانندگی آبگل میرزا علی اف به زبان آذری و همچنین قطعه «حیدربابا» سروده شهریار، شاعرپرآوازه و پارسی گوی آذری زبان را به اجرا درآورد که بسیار مورد استقبال قرارگرفت. البته او بنا داشت قطعه «سپیده» اثر زنده‌یاد محمد رضا لطفی را هم اجرا کند که اینچنین نشد. گفت‌و‌گوی «ایران» با صاحب پاشازاده سرپرست گروه موسیقی مُقام را درادامه می‌خوانید:
ارزیابی شما از برگزاری جشنواره‌های موسیقی فجر در ایران چیست؟
طی سال‌هایی که از برگزاری جشنواره موسیقی فجر می گذرد، گروه‌ها وهنرمندان بزرگی از کشور آذربایجان دراین جشنواره شرکت و حضور داشته‌اند از هابیل علی اف گرفته تا رامیز قلی اف و... من نیز سعادت داشتم در سن جوانی دراین جشنواره شرکت کنم و سلو بنوازم و حتی جایزه جشنواره را هم دریافت کنم. جشنواره موسیقی فجر در این سال‌ها رشد بسیار خوبی داشته و با حضور گروه‌های معتبر از کشورهایی چون فرانسه، چین و... سطح کیفی آن ارتقا یافته است، البته نه فقط جشنواره موسیقی فجر بلکه به‌طور کلی جشنواره‌های هنری فجر پیشرفت خوبی داشته‌اند. پیش ازشرکت دراین جشنواره من در آلمان بودم و ازآنجا به ایران آمدم، وقتی به دوستان آلمانی گفتم می‌خواهم در این جشنواره شرکت کنم هنرمندان آلمانی بخوبی با این جشنواره آشنا بودند و برایشان ناآشنا نبود. من و دیگر آذربایجانی‌ها بسیارخوشحال و مفتخریم که به این جشنواره دعوت شده‌ایم.
اشتراکات و تبادلات فرهنگی و هنری بین ایران و جمهوری آذربایجان چقدر دراین باره مؤثر بوده است؟
بین کشور ایران و جمهوری آذربایجان اشتراکات فرهنگی عمیق و ریشه‌داری وجود دارد و از زمانی که به یاد دارم رادیو آذربایجان موسیقی ایرانی پخش می‌کرد و همین امر سبب شد با موسیقی ایرانی آشنا شوم. استاد شجریان هنرمندی نام آشنا و محبوب در جمهوری آذربایجان است و بسیاری به او علاقه‌مندند. من حتی آثار پسر ایشان را هم دنبال می‌کنم و بسیار دوست می‌دارم. همچنین آثاردیگر هنرمندان بزرگ ایران چون جلیل شهناز و حسین علیزاده را گوش می‌کنم و لذت می‌برم. آقایان کیوان ساکت نوازنده تار و اردشیر کامکار نوازنده کمانچه هم از دوستان خوب من هستند. بنابراین، این ارتباط فرهنگی و نزدیکی بین این دو کشور وجود دارد و خواهد بود. موسیقی ایرانی در درون ما ریشه دارد چرا که موسیقی زبان مشترک و بین‌المللی دردنیا است و در مرزها محصور نمی‌شود.
باتوجه به شناخت و آشنایی شما با هنرمندان ایرانی چرا تا به امروز کنسرت مشترکی برگزار نکرده‌اید؟
بسیارعلاقه‌مند هستم این اتفاق بیفتد. البته آقای کیوان ساکت با استاد رامیز قلی اف اجرای مشترک داشته و من نیز با دوستانی چون کیوان ساکت، اردشیر کامکار و حسین علیزاده اجراهایی خصوصی داشته‌ام اما به‌صورت یک کنسرت بزرگ در کنار هم کار نکرده‌ایم. مطئمن هستم اگر این کنسرت برگزار شود یک برنامه بسیار زیبا و فوق‌العاده خواهد بود.
از نگاه شما چه تفاوتی بین تار ایرانی و تار آذربایجان وجود دارد؟
کارکرد تار ایرانی و تار آذری اگرچه یکی است اما صدادهی این دو متفاوت است. همچنین به لحاظ استفاده فیزیکی، در جمهوری آذربایجان ما تار را روی سینه می‌گذاریم و می‌نوازیم اما تار ایرانی روی زانو نواخته میشود، کما اینکه تعداد سیم‌های آنها نیز متفاوت است. من به کارهایی که با تار و سه‌تار ایرانی نواخته شده بسیار گوش می‌کنم و بهتر است بگویم اگرچه این سازها شبیه یکدیگر هستند اما هر کدام ظرافت‌ها و ظرفیت‌های خاص خود را دارند. به‌طور مثال سازهای ایرانی در پرده‌های مختلف نواخته میشود اما در سازهای آذری این‌گونه نیست؛ به‌طور کلی همه این سازها زیبا هستند و علاقه‌مندان خود را دارند.
اختلاف نظردرخصوص ثبت تار به اسم ایران یا جمهوری آذربایجان بسیار است اما به نظر شما خاستگاه ساز تار به کجا برمی‌گردد؟
پاسخ به این سؤال دشوار است اما این را می‌دانم ساز تار تاریخ دیرینه‌ای دارد و در آثار شاعرانی چون نظامی گنجوی، خاقانی شروانی، قطران تبریزی، محمد فضولی و... به این ساز اشاره شده است.
مقام‌های موسیقی درایران با مقام‌های موسیقی کشور آذربایجان چه شباهت و تفاوت‌هایی دارد؟
موسیقی ایرانی در دستگاه‌هایی چون بیات اصفهان، بیات ترک، بیات شیرازو... نواخته میشود و در آذربایجان هم کم و بیش این گونه است منتها با کارکردهای متفاوت و البته محدودتر؛ به‌طورمثال بیات اصفهان در آذربایجان کاربرد بسیار محدودی دارد اما در موسیقی ایرانی عرصه بسیارگسترده تری دارد. در واقع اسامی مشترک است اما تفاوت‌هایی وجود دارد.
موسیقی ایرانی در این سال‌های اخیر با نوآوری و تلفیق همراه بوده آیا در موسیقی آذربایجان هم این‌گونه است؟
بله. درموسیقی کشور ما هم کارهای تلفیقی بسیار انجام گرفته است و در کارهایمان از آثار موزیسین‌های بزرگ چون چایکوفسکی، برامس، بتهوون و شوپن کمک می گیریم و دراجرا در کشورهایی چون ایتالیا، مجارستان، اتریش و... مانند موسیقیدانان و نوازندگان آن کشورها نواخته‌ایم که حتی موجب تعجب آنها شده است. ما از آثار بزرگان موسیقی غرب در تدریس و نوازندگی بهره می‌بریم و در ساخت آثار موسیقی از اطلاعات آنها استفاده می‌کنیم.
کشور ایران مهد شعر و ادبیات و هنراست، چه میزان از فرهنگ و ادبیات ایران الهام گرفته‌اید؟
من آثار شاعران ایرانی چون نظامی گنجوی، سعدی، فردوسی و حافظ را خوانده‌ام و آشنایی دارم و از اشعار شعرای آذری زبان چون شهریار بسیار بهره برده‌ام و بسیار محبوبیت دارند. اصولاً زبان فارسی زبان شعر است به همین دلیل ایران مهد شعرای بزرگ است. البته ناگفته نماند ادبیات و موسیقی ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند وهر موسیقیدان ملزم است که با ادبیات کشورش آشنا باشد و از آن تأثیر بگیرد.
آیا نگاه سیاسی بر ارتباط فرهنگی کشورها اثر‌گذار است؟
اصولاً موسیقیدان کاری به سیاست ندارد و در سفر به سایر کشورها نیز دیده‌ام موسیقی از سیاست به دور است. من نیز به‌عنوان یک موزیسین تلاشم براین است که ازسیاست دوری کنم و از زیبایی آن بهره ببرم که می‌تواند در زندگی تأثیرگذار باشد.
موسیقی ایران درعرصه بین‌الملل چه جایگاهی دارد؟ چه به لحاظ موسیقی‌سازی و چه موسیقی آوازی؟
به عقیده من موسیقیدانان ایرانی – نوازنده و خواننده- توانسته‌اند خود را به دنیا معرفی کنند. من به هر کشوری که سفر می‌کنم آثاری از موسیقی ایرانی اجرا و شنیده میشود. چندی پیش به ازبکستان رفته بودم قرار بود نخستین جشنواره بین‌المللی مقام در این کشور برگزار شود که اتفاقاً یک گروه ایرانی به نام «نستار» دراین جشنواره شرکت داشت و مقام دوم را کسب کردند. در سمرقند هم با یک خواننده بسیارخوب ایرانی آشنا شدم که صدای زیبایی داشتند، حتی در جشنواره‌ای که در ژاپن برگزار شد هنرمندان موسیقی ایرانی شرکت داشتند و در همه جا با احترام از موسیقی ایرانی یاد میشود.
آیا تدریس موسیقی هم در ایران داشته‌اید؟
بله. درتهران و تبریز مسترکلاس برگزار کرده‌ام که البته پیش از من هنرمندان بسیاری در ایران حضور و تدریس داشته‌اند. از نگاه من موسیقی زبان ندارد و آزاد است. وقتی نواختن ساز هنرآموزان را با 20 سال گذشته مقایسه می‌کنم می‌بینم که سطح نوازندگی آنها بسیار تغییر کرده و رشد بسیار خوبی داشته‌اند و این پیشرفت را می‌توان در تارنوازی آنها مشاهده کرد. اما یک زمان یک هنرآموز از جیب خود هزینه می‌کند تا موسیقی بیاموزد و یک زمان دولت این هزینه را برعهده می‌گیرد و ازما می‌خواهد آموزش بدهیم و چه خوب است که با حمایت دولت این آموزش‌ها صورت بگیرد.
نظر شما در مورد ارکسترهای موسیقی ایران چیست؟
بسیار خوب است البته پیشتر با آقای فرهاد فخرالدینی آشنایی داشتم و قرار بود یک کنسرت مشترک داشته باشیم که برنامه‌ای پیش آمد و این اتفاق میسر نشد، اما همچنان مشتاق هستم این همکاری صورت بگیرد و بهتر است بگویم یکی از آرزوهای من است.
بــــرش
فانوس موسیقی در پایتخت روشن شد
سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر از روز چهارشنبه 24 آبان ماه در7 سالن پایتخت افتتاح شد؛ آغازگر این مراسم اجرای ارکستر ملی ایرانی بود که در دو بخش ایرانی و آذربایجانی در تالار وحدت روی صحنه رفتند. سید محمد مجتبی حسینی معاون امورهنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، علی ترابی مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، غلامعلی حداد عادل، شاهین فرهت دبیر سی‌وچهارمین جشنواره موسیقی فجر و علی اکبر صفی‌پور مدیرعامل بنیاد رودکی در این برنامه حضور داشتند و قطعه بی‌کلام «سرود گل» و قطعات «پیروزی» و «رزم‌آوران» ساخته همایون رحیمیان با خوانندگی اسفندیار قره‌باغی و «پیروزی خرمشهر» و «نوروز در سنگر» از آثار همایون رحیمیان نیز اجرا شد. سپس جواد آزاده با پیانو قطعه‌ای از جواد معروفی را برای نخستین بار اجرا کرد. بخش آذری این کنسرت هم به رهبری آقاوردی پاشایف و خوانندگی سامیر جعفراف با اجرای قطعاتی چون «عسگرین نغمه سی» از اوزیر حاجی بیلی، «اولری وارخانه خانه» اثر فکرت امیرف، «قزلارین رقصی» از کاراکارایف، «قایتاقی» از نیازی، «سنده قالماز» اثر توفیق قلی‌اف، «وطن نغمه‌سی» اثر نیازی، «والس» از کاراکارایف، «سوگیلی جانان» اثر اوزیر حاجی بیلی و «آیریلیق» از علی سلیمی اجرا شد. در پایان نیز رهبر آذربایجانی قطعه «ای ایران ای مرز پرگهر» را اجرا کرد. در سانس دوم تالاروحدت نوازندگان اهل اسلوونی اجرای برنامه داشتند. تریو کلاسیک «امئل» بر اساس تم امسال جشنواره فجر که اجرای آهنگسازان ایرانی است قطعه‌ای را از شاهین فرهت (آهنگساز و دبیر سی‌وچهارمین جشنواره موسیقی فجر) برای حاضران نواختند.
در تالار رودکی هم تکنوازی پیانو آرپینه ایسرائیلیان با اجرای قطعاتی از فردریک شوپن، کلوددبوس و... اجرا شد.در سانس دوم تالار رودکی نیز ارکستر سمفونیک «رسانه هنر» به رهبری امیرپدرام طاهریان روی صحنه رفت. گروه موسیقی همایون پرنیا نیز با اجرای ۹ قطعه موسیقی نخستین روز از جشنواره موسیقی فجر در تالار ایوان شمس را آغاز کرد.
فاضل جمشیدی، خواننده این گروه در سخنانی اظهار داشت: بعد از ۱۰ سال به‌خاطر برخی تغییرات صورت‌گرفته به جشنواره آمده‌ایم. به نظر می‌رسد که امسال نگاه جامع‌تری به هنر آهنگسازی و آهنگسازان وجود دارد که اتفاق خوبی است.
حسین پرنیا، سرپرست گروه و آهنگساز نیزخاطرنشان کرد: جشنواره‌های هنری فرصت خوبی هستند برای اینکه مسئولان فرهنگی کشور دغدغه هنر و فکر داشته باشند. فرصت خوبی است که کارهای جدی و فکری موسیقی شنیده میشود، به‌گوش مردم رسانده شود. من معتقدم این دست از جشنواره‌ها باید مسیری را طی کنند که رایگان باشد و نیاز نباشد که مردم بلیت بخرند. در پایان این اجرا، به‌دلیل درخواست برخی حاضرین قطعه گل پونه‌ها نیز با وجود اینکه خارج از جدول اعلام‌شده بود، اجرا شد. رنگ شادمانی موسیقی نواحی در جشنواره موسیقی فجر دربخش مخصوص موسیقی نواحی جشنواره سی و چهارم موسیقی فجر که در سالن سوره حوزه هنری برگزار شد در شب نخست گروه «راست موغام تبریز» و «زندگی مازندران» اجرای برنامه داشتند.
اولین اجرای برج آزادی هم به گروه «خنیاگران خیام» تعلق داشت. سرپرستی این گروه را صمد برقی و خوانندگی آن را مهدی تفکری برعهده داشت.در این کنسرت تصنیف‌ها و قطعات موسیقی سنتی همچون تصنیف «خیال محال» در دستگاه همایون، قطعه چهار مضراب و تصنیف «ذوق مستی» اجرا شد.در برج میلاد تهران هم بهنام بانی اولین اجرای پاپ سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر را رقم زد.
دومین روز جشنواره موسیقی فجر
در دومین روز از سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر ارکستر سازهای ملی ایران به رهبری علی اکبر قربانی و خوانندگی وحید تاج در سانس نخست تالار وحدت آثاری از فرهاد فخرالدینی، علی تحویدی، جواد لشکری را اجرا کردند.از نکات قابل توجه این برنامه تقدیم یکی از قطعات کنسرت با نام «موج» به محمدرضا شجریان توسط وحید تاج بود.
آنسامبل آتلاس از کشور دانمارک اجرای دوم تالار وحدت بود که این گروه در برنامه خود و طی دو بخش به اجرای قطعات «تریو بادی چوبی، اپوس ۲۴» اثر شاهین فرهت، «کوینتت بادی، اپوس ۴۳» اثر کارل نیلسن، «افسوس برای کویینتت» اثر امیر مهیار تفرشی‌پور، «تریو بادی چوبی، شماره ۱» اثر هرمز فرهت و «سکستت» اثر فرانسیس پولانک پرداختند.
ارکستر زهی «آرکو» به رهبری ابراهیم لطفی بخش نخست اجرای تالار رودکی را برعهده داشت.
سیمون آیوازیان و بابک ولی‌پور دو هنرمند موسیقی کشورمان همزمان با دومین از برگزاری سی و چهارمین جشنواره موسیقی در تالار رودکی تهران تاریخچه گیتار کلاسیک را در یک کنسرت پژوهشی برای مخاطبان مرور کردند. آیوازیان در این برنامه برای همیشه از اجرای برنامه‌های زنده خداحافظی کرد. در تالار ایوان شمس تهران هم گروه «همنوازان سایه» به سرپرستی محمد امین اکبرپور یکی از بهترین و با کیفیت‌ترین اجراهای جشنواره را تا پایان روز دوم رقم زد.در این کنسرت تعدادی از آثار دو هنرمند پیشگام موسیقی کشورمان از جمله زنده یاد محمدرضا لطفی و زنده یاد پرویز مشکاتیان به‌همراه آثاری از محمد امین اکبرپور پیش روی مخاطبان قرار گرفت که به‌دلیل تسلط گروه روی قطعاتی که تمرین کرده بودند این مجموعه برنامه‌ها با استقبال تماشاگران مواجه شد.
گروه موسیقی عرفانی «انوار تربت جام» شادیانه‌های منطقه تربت جام را روی صحنه بردند. محمد فاروق درپور خواننده و نوازنده دو تاراین گروه درباره بخش موسیقی اقوام در جشنواره فجر گفت:«ما در سال‌های گذشته هم با مرحوم پدرم استاد درپور در این جشنواره حضور داشتیم. اجرای موسیقی اقوام در پایتخت به معرفی موسیقی یک منطقه و بهتر معرفی شدن هنرمندان آن کمک می‌کند.» در بخش پاپ هم شهاب مظفری و گروه موسیقی سون اجرای برنامه داشتند.
سایر اخبار این روزنامه
700 میلیارد تومان از مطالبات فرهنگیان پرداخت میشود
موسیقی با هیچ مرزی محصور نمی‌شود
ساختارشکنی اوتس درسی برای نویسنده ایرانی
وداع با همسر شریعتی
سوریه واحد
ارتباط عاملان جنایت زاهدان با سازمان‌های جاسوسی بررسی شود
FATF در تقاطع مصلحت و دلواپسی
کانکس فروشی نه! پشت بام فروشی بله!
داستان دو الهه
اگر برجام نبود و اگر FATF نباشد
دست بالای ائتلاف سه‌جانبه در روند مذاکرات صلح منطقه
دیدار خواهر امام موسی صدر با پاپ
