عدم تعادل میان عرضه و تقاضا دلیل گرانی‌های اخیر است تاثیر جذابیت‌های صادراتی بر قیمت‌های داخلی

کیمیا نجفی
این‌روزها گرانی گریبان بازارهای مختلف را گرفته است و برخی از کالاها با نرخ‌های غیر واقعی به دست مصرف‌کننده داده می‌شود. در این میان عده‌ای نوسانات بازار ارز را عامل اصلی مشکلات پیش آمده می‌دانند و عده‌ای دیگر عدم نظارت در سیستم توزیع را ضعف اصلی دانسته و معتقدند که فقدان نظارت در این سیستم باعث هرج‌ومرج به وجود آمده در بازارهای کالاهای اساسی شده است.
سیستم توزیع یکی از شاخص‌های اقتصاد ‌به‌شمار می‌رود که دارای پیچیدگی فراوانی است. همان‌طور که تولید کالا و یا خدمات در اقتصاد نقش بسزایی دارد، چگونگی توزیع همان کالا و یا خدمات هم از اهمیتی بالایی برخوردار است و در چرخه اقتصادی باید به نحوه توزیع توجه ویژه‌ای داشت تا بتوان کالا یا خدمات را در بهترین زمان و شرایط با قیمت مناسب به دست مصرف‌کنندگان رساند. اما در حال حاضر کالاهای اساسی گران‌تر از قیمت واقعی در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد و همین امر نشان از آشفتگی بازار دارد و وجود نظرات متفاوت از عدم نظارت در سیستم توزیع گرفته تا نوسانات ارزی و مسائل صادراتی دلیل این آشفتگی در بازار است. رسول جهانگیری،عضو هیئت رئیسه اتاق اصناف ایران عدم تعادل میان عرضه و تقاضا را دلیل گرانی‌های اخیر می‌داند و به «ابتکار» می‌گوید: در اقتصاد امروزی عرضه و تقاضا تعیین‌کننده مباحث سطح عرضه است. به عنوان مثال قبل از نوسانات بازار ارز و طلا، لوازم خانگی را به هر طریقی که امکان داشت از جمله اقساطی،چکی و مدت‌دار به مصرف‌کنندگان عرضه کرده و در اختیار افراد قرار می‌دادند و این نشان می‌داد که عرضه و تقاضا تعیین‌کننده بازار است. اما با نوسان‌هایی که ایجاد شد و نیاز به واردات مواد اولیه برخی از کالاها اثرات خود را بر روی عرضه گذاشت و بحث توازن میان عرضه و تقاضا برهم خورد و مشکلات بی‌شماری ایجاد شد. اگر دلیل گرانی و کمبود کالاهای اساسی را نبود نظارت و یا مشکلات در سیستم توزیع بدانیم چرا این مسئله گریبان گوشت را گرفته اما درخصوص برنج مشکلی ایجاد نکرده است؟ در این شرایط باید بدانیم که مواردی وجود دارد که جذابیت صادرات پیدا کرده است و همین جذابیت صادرات است که پایه قیمت‌های داخلی را تعیین می‌کنند. در این میان هم کاری از کسی بر نمی‌آید حال چه به‌صورت قانونی باشد چه به‌صورت غیر‌قانونی! صادراتی که به صورت قانونی انجام شده و قاچاقی که به‌صورت غیر قانونی انجام می‌شود قیمت پایه کالای داخل را مشخص می‌کند و مبنای آن‌هم نوسانات و افزایش قیمت ارز است. من نمی‌گویم که نظام توزیع ما اصلا ایراد ندارد اما امروزه برخی از تصمیمات اقتصاد را دگرگون می‌کند. به عنوان مثال رب را به خارج از مرزها بردند و این محصول در داخل با کمبود مواجه شد، بعد تصمیم گرفتند که کارخانه‌ها تولید را برای داخل داشته باشند و مازاد آن را برای صادرات بگذارند و با همین تصمیم تعادلی ایجاد شد و تولیدات در داخل افزایش پیدا کرد. نظام توزیع ما مرتبط با عرضه و تقاضا است و با هماهنگی میان آنها بازار بعد از یک دوره نوسان می‌تواند به ثبات و تعادل برگردد.
جهانگیری ایرادات موجود در سیستم توزیع را در افزایش قیمت‌ها چندان موثر نمی‌داند و می‌گوید: ایراداتی که در نظام توزیع وجود دارد بی‌تاثیر در افزایش قیمت نیست اما عامل اصلی گرانی و یا کمبود نیست. ما باید دقت کنیم که کمی توازن میان عرضه و تقاضا از بین رفته است و در بسیاری از موارد عملکردها باعث شده است که در شرایط حساس تقاضای کاذب به وجود بیاید. ما در یک دوره به دلیل قاچاق، تعداد زیادی از انبارها را پلمپ کردیم،که این اقدام در برخی از موارد صحیح بود و در برخی از موارد دیگر غلط! همین پلمپ کردن‌ها و ظن به قاچاق باعث شد که کالاها از سطح عرضه خارج شوند و عملا تقاضای کاذب ایجاد شود. به عنوان مثال شاید فردی نیازی به پوشاک نداشت اما به دلیل تقاضای کاذب اقدام به خرید پوشاک کردند. همان‌طور که گفتم منکر آن نیستم که نظام توزیع ما ایراداتی دارد اما عامل اصلی نیست و ما باید بدانیم که هر جا توازن میان عرضه و تقاضا برهم خورده است باعث شده که ما گرانی برخی از کالاهای اساسی را داشته باشیم.


وی می‌افزاید: درخصوص برخی از تولیدات داخلی عده‌ای می‌گویند که اگر محصولاتی تولید داخل به شمار می‌رود پس چرا با گرانی مواجه شده است؟ در اینجا باید بگوییم برخی از محصولات دارای بازار خارجی هستند و به فعالیت ادامه می‌دهند و نمی‌توانیم بازارهای خارجی را از دست بدهیم بنابراین صادرات انجام می‌شود و همین صادرات قیمت پایه را در داخل تعیین می‌کند و باعث افزایش قیمت می‌شود.
عضو هیئت رئیسه اتاق اصناف ایران از آمادگی اتاق برای همکاری در تنظیم بازار خبر می‌دهد و می‌گوید: ما در این شرایط مشکلی برای تامین کالای اساسی نداریم، شاید ایراداتی در نحوه توزیع و یا میزان حجم کالاها وجود داشته باشد که باید نظارت را در این مرحله افزایش دهیم و یک‌سری از سازوکارها را در این میان تعریف کنیم، در این صورت است که بازار به آرامشی که مدنظر دارد می‌رسد. اتاق اصناف هم این آمادگی را دارد که به صورت همه جانبه از ظرفیت اصناف در توزیع کالاهایی که مد نظر ستاد تنظیم بازار است همکاری لازم را داشته باشد. اهرم ما برای توزیع عادلانه واحد بازرسی ما است و اگر قرار بر این باشد که موضوعی به ما سپرده شود حتما نیروهای بازرسی را در زمان توزیع کالای اساسی در اختیار قرار خواهیم داد.