اروپا را نباید بزرگ کرد و نباید نادیده گرفت

آفتاب یزد- هستی قاسمی: تثبیت سازوکار ویژه مالی اروپا طی روزهای اخیر تا حدی امیدهایی در ایران نسبت به حل برخی از مسائل و حتی تسهیل روابط ایران و اروپا ایجاد کرد اما بیانیه اخیر اروپا موسوم به «جمع بندی» و تاکید بر روی برخی از مسائل آینده این سازو کار را یکبار دیگر مورد تردید قرار داد. حال آنکه طی ماه های اخیر عده‌ای در صورت عدم اجرای این سازوکار، برای خروج از برجام اعلام آمادگی کردند. این در حالی است که به اعتقاد برخی، خروج ایران از برجام بیش از آنکه برای اروپا تبعاتی داشته باشد ایران را با پیامدهای بسیاری از جمله بازگشت تحریم های سازمان ملل روبرو خواهد ساخت. به همین دلیل برخی بر این اعتقادند که نباید در شرایط کنونی فرصت مذاکره با اروپا جهت بهبود روابط و تسهیل تبادلات تجاری و مالی را از دست داد. از این رو، آفتاب یزد با حمیدرضا آصفی سخنگوی اسبق وزارت خارجه درباره ساز و کارمالی و آینده روابط ایران و اروپا به گفت و گو پرداخته است که در ادامه آن را
می خوانید.

با توجه به سازو کار مالی ویژه اروپا با ایران موسوم به « اینس تکس» و بیانیه تکمیلی اروپا، گمان می‌برید که روابط تهران با کشورهای عضو این اتحادیه به کدام


سمت و سو خواهد رفت؟
آینده روابط با اروپا و رویدادهای پیش رو میان دو طرف غیر قابل پیش بینی است. اما به هر روی در کنار سازوکار مالی ویژه اروپا با ایران ممکن است اتفاقاتی به وقوع بپیوندد که این اتفاقات و اقدامات حتی بااهمیت تر از ساز و کار ویژه مالی اروپا باشد. در حال حاضراگرچه ساز و کار مالی اروپا محدود است و تنها برخی از مسائل مانند کشاورزی، پزشکی و غذایی را دربرمی‌گیرد در
نهایت به نظر هم نمی رسد چندان کارایی داشته باشد.
اما با این همه باید آن را پذیرفت و فرض را
بر این گذاشت که اروپا درصدد انجام اقداماتی در قبال ایران و تحریم های آمریکا است. در عین حال باید اذعان داشت که موضع گیری های مسئولان اروپایی در رابطه با برخی از مسائل نگران کننده است. چراکه به مرور زمان، موارد مطرح شده
می تواند این سازوکار را تحت تاثیر قرار دهد.
به هر روی قضاوت درباره آینده روابط اروپا و ایران و سازو کار مالی «اینس تکس» اندکی زود است و باید قدری منتظر ماند.

آیا بیانیه تکمیلی اروپا تحت تاثیر آمریکا و متحدانش بوده است و یا اساسا این بیانیه رویکرد اروپا بوده است؟
خیر، این بیانیه مواضع خود اروپا بوده است. کشورهای عضو اتحادیه، رویکردشان در برخی از موارد حتی سرسختانه‌تر از آمریکا است.
اروپا در بیانیه تکمیلی اخیر خود به برخی مسائل مورد اختلاف اشاره کرد، اگرچه وزارت خارجه به صدور بیانیه ای در قبال مواضع این اتحادیه بسنده کرد، با این همه تصور می برید که موضع ایران در قبال موارد مطرح شده از سوی اتحادیه اروپا باید چگونه باشد ؟ آیا اشاره به برخی از مسائل آینده سازو کار مالی را با تردید روبرو نمی سازد؟
اروپا نباید در مسائل داخلی ایران دخالت کند. اگرچه اساسا سازو کارمالی اروپا چندان کارایی
ندارد اما به هر روی موضعی که اروپا در پیش گرفت،
بدون تردید اثرات این سازوکار را کاهش خواهد داد. به هر روی، مسائل را باید با تعامل و
گفت و گو حل و فصل کرد. ایران باید تعامل و مذاکره با سایر کشورها را در دستور کار خود
قرار دهد. ایران نباید همه تخم مرغ هایش را در یک سبد قرار دهد. جمهوری اسلامی باید از سیاست چند جانبه گرایی به دو جانبه گرایی روی بیاورد. ایران باید در منطقه فعال و کشورهای دیگر را در کنار اتحادیه اروپا داشته باشد. البته ایران باید مسیر گفت و گو و مذکره را با اروپا باز بگذارد و در عین حال باید از برخی اقدامات رادیکال و تند نیز پرهیز کرد. چراکه به طور کل نباید اروپا را
نه چندان بزرگ کرد و نه اساسا آن را نادیده گرفت. مسئولان باید هر کشور و مجموعه ای را همان طور که هستند، ببینند.

با توجه به توصیه و تاکید اتحادیه اروپا بر روی ضرورت تصویب «اف.ای.تی.اف»، اساسا تصویب این معاهده پراهمیت چه تاثیری در آینده روابط ایران و کشورهای عضو اتحادیه اروپا و حتی اجرای «اینس تکس»
خواهد گذاشت؟
اظهارنظر اروپا درباره ضرورت تصویب «اف.ای.تی.اف» زیان آور است. این دخالت‌ها کار را در ایران پیچیده تر خواهد کرد. اگرچه دو دیدگاه کاملا متفاوت در زمینه «اف.ای.تی.اف» وجود دارد، برخی به شدت موافق تصویب لوایح چهارگانه بوده و برعکس عده‌ای نیز در مقابل مخالف تعیین تکلیف و پیوستن ایران به معاهده مذکور هستند. اما با این همه، باورم بر این است به دلیل مصالح کشور و منافع ملی در نهایت «اف.ای.تی.اف» تصویب خواهد شد. بنابراین با اظهارات اروپا در زمینه «اف.ای.تی.اف» نه تنها کاری از پیش
نمی رود بلکه حتی شرایط پیچیده تر هم خواهد شد.
ضمن اینکه حتی اگر ایران به معاهده جهانی
«اف.ای.تی.اف» بپیوندد بازهم ایران با بانک های جهانی
مشکل دارد. از این رو، بعید به نظر می رسد که تصویب نهایی لوایح چهارگانه بتواند در مبادلات بانکی و تجاری ایران با کشورهای دیگر به ویژه اروپا تاثیری بگذارد. اما منافع کشور و ضرورت
شفاف سازی به طورحتم مسئولان را متقاعد خواهد کرد
تا این لوایح تعیین تکلیف شود. تصورمن هم بر این است که این معاهده مستقل از اینکه نتایجش
چه باشد، در نهایت امضا خواهد شد. به هر روی، اروپا نباید در امور ایران دخالت کند بلکه باید اجازه دهد که نهادهای ذیربط، خود در کشور تصمیم بگیرند.

بارها عده‌ای اعلام کردند که در صورت عدم اجرای سازو کار مالی، ایران از برجام خارج می شود، آیا خروج ایران از برجام در شرایط کنونی رویکرد مناسبی است؟ خروج تهران از برنامه جامع اقدام مشترک چه تبعاتی دارد؟
بررسی بایدها و نباید ها برعهده مسئولان عالی نظام است. مسئولان باید با در نظر گرفتن جوانب، تصمیم درست را اتخاذ کنند. اما به طور کل، جمهوری اسلامی در قبال برجام و سایر مسائل، هوشمندانه رفتار و عمل کرده است. ایران طی دو سال و ماه های اخیر دست به اقدامی نزده است که بهانه ای به دست اروپا بیفتد تا این اتحادیه ناگزیر به ادامه سیاست های منفی خود باشد یا آن اقدامات را با هزینه ایران انجام دهد. بنابراین عدم خروج ایران از برجام تا به امروز اقدام درستی بوده است. علاوه بر این، در صورت عدم اجرای سازو کار مالی و یا هر رویدادی، لزوما ایران نباید از برنامه جامع اقدام مشترک خارج شود. چراکه برعکس مسئولیت‌ها و تکالیف مان نسبت به برجام باید متناسب با اقدامات اروپایی‌ها تنظیم شود و رفتارمان متناسب با اقدامات و رفتار طرف مقابل باشد. در این صورت اروپایی‌ها خود پیام را دریافت خواهند کرد. به هر روی، حتی اگر بپذیریم برجام تا حد بسیاری کارایی خود را از دست داده است، بازهم ایران نسبت به برجام بر اساس منافع کشور و هوشمندانه عمل کرده است.

برخی بر این اعتقادند که ایران راهی جز مذاکره با اروپا ندارد و سازوکار مالی آخرین راهکار و اروپا تنها فرصت ماست. تا چه اندازه چنین رویکردی را با توجه به وضعیت موجود می توان درست و واقع بینانه پنداشت؟
چنین اظهاراتی به هیچ روی صحیح نیست. زیرا چنین نگاهی اساسا منافع کشور را به خطر می اندازد.
بنابراین اروپا و سازوکار مالی تنها و آخرین راه ما نیست بلکه در سیاست هزاران راه برای برون رفت از مشکلات و حل مسائل وجود دارد. این دیدگاه که اروپا و سازوکار مالی اش تنها راه حل ایران است، پیام بسیار منفی ای به طرف مقابل منتقل
می‌کند. پیامی مبنی بر اینکه ایران مستاصل و ناگزیر به پذیرفتن چنین وضعیتی است به همین دلیل تصور نمی رود که چنین رویکردی منطبق با منافع ملی باشد. در سیاست و روابط بین الملل
با توجه به ظرفیتی که کشورها دارند، امکانات و
راه های بسیاری برای حل مشکلات وجود دارد.

به عنوان سوال آخر، با توجه به فشارهای ناشی از تحریم بر روی مردم و همچنین آینده پر از ابهام سازو کار مالی ویژه اروپا با ایران، تصور می برید که ایران باید چه رویکردی در قبال طرف های مقابل و مسائل مورد اختلاف اتخاذ کند؟ آیا مذاکره می تواند منجر به حل مشکلات شود؟
همه مشکلات به ویژه در حوزه اقتصادی ناشی از تحریم ها و فشارهای خارجی نیست بلکه بخشی از مشکلات کشور از سوء مدیریت، فساد و رانت و... نشات می گیرد که ریشه در داخل دارد. چنانچه مسائل مذکور حل نشود حتی با رفع تحریم ها بازهم این مشکلات همچنان در کشور وجود دارد. به طورمثال افزایش قیمت گوشت هیچ ارتباطی به تحریم ندارد. اگرچه جنگ اقتصادی ای که آمریکا با ایران در پیش گرفته از ابتدای انقلاب بوده است و امروز به دلیل رویکرد تندرویانه رئیس جمهور کنونی و نزدیکانش در کاخ سفید، تشدید یافته است اما بخشی از مشکلات کشور ربطی به تحریم ندارد بلکه از سوء تدبیر نشات می‌گیرد. به هر روی امروز مذاکره با آمریکا به هیچ روی به صلاح نیست. زیرا در چنین شرایطی اگر ایران وارد مذاکره با آمریکا شود در این صورت ایالات متحده گمان می‌برد که پیروزمندانه تهران را به پای میز مذاکره کشانده و در مقابل نه تنها که هیچ امتیازی به ایران تعلق نمی گیرد بلکه حتی فشارها از سوی کاخ سفید بر روی ایران تشدید خواهد یافت. بنابراین اگر روزی قرار باشد با آمریکا به پای میزمذاکره برویم قطعا امروز آن روز نخواهد بود.