بارندگی و پر شدن ظرفیت سدها و سیل‌بندها، استان‌های جنوب غربی ایران را در معرض سیل قرار داده است

خوزستان، از بارش خاک تا سیل آب
گروه جامعه: از نفت تا جنگ؛ از خرما تا ماهی؛ از بندرهای خرمشهر و ماهشهر تا کوه‌های شیمبار، از چغازنبیل تا کول فرح؛ خوزستان به چیزهای زیادی مشهور است. با این حال در سال‌های اخیر، شاید هیچ چیز به اندازه خاک یا چنانکه مسئولان می‌نامند «ریزگرد» باعث نشده است که خوزستان در رسانه‌ها مطرح شود. حالا اما بارندگی‌های شدید باعث شده است که خطر سیل این خاک زرخیز را تهدید کند.
باران‌های تند و سیل‌آسا و به تعبیر برخی خوزستانی‌ها «دم اسبی» خوزستان معروف است. این جلگه جنوب غرب ایران که رودخانه‌های بسیاری از میان آن می‌گذرد، بارها محل وقوع سیل بوده است. با این حال تغییرات اقلیمی و الگوی بارش‌ها باعث شده است که در سال‌های اخیر سیلاب‌های خوزستان که در طول سال‌ها با سدها و سیل‌بندهای فراوان کنترل شده بود، خطرناک شوند. در دو سه سال گذشته، وقوع سیلاب آسیب‌هایی را متوجه برخی روستاهای خوزستان کرده بود. امسال نیز بر اساس همین تجربه در زمان پیش‌بینی بارش‌های پاییزی و زمستانی، هشدارهای وقوع سیل مطرح و تمهیدات پیشگیری از وقوع حوادث ناگوار در صورت جاری شدن سیلاب دیده شد. با این حال هر چند آسیب‌های سیل قابل کنترل هستند، اما وقوع آن بی دردسر هم نیست تا خوزستانی‌ها که همواره با چالش‌های گوناگونی دست به گریبان هستند، جنس دیگری از مشکلات را تجربه کنند.
احتمال تکرار سیل ۹۵ در خوزستان


مدیرکل مدیریت بحران خوزستان، روز یکشنبه با بیان اینکه احتمال وقوع سیلاب وجود دارد، گفته، اگر این بارندگی‌ها مدیریت نشود احتمال تکرار سیل ۹۵ وجود دارد. کیامرث حاجی‌زاده در نشست شورای هماهنگی مدیریت بحران خوزستان اظهار کرده، بارندگی امسال در طول ۴۰ سال اخیر بی‌سابقه بوده است و با تعامل همه دستگاه‌های عضو شورای مدیریت بحران وضعیت کنترل شد و تلفات جانی و خسارت نسبت به سال‌های گذشته کمتر بود. وی با اشاره به اطلاعیه و اخطاریه‌های سازمان هواشناسی در خصوص بارش‌های فراگیر، تصریح کرد: «وضعیت سدهای دز، کرخه و مارون در مرحله‌ای قرار گرفته که سازمان و آب و برق برنامه‌ریزی کرده در مدت یک ماه رهاسازی آب را انجام دهند تا مشکلی برای سدها ایجاد نشود و مانند سال ۹۵ مجبور نشویم یکجا آب را رهاسازی کنیم و خسارات زیادی وارد نشود». مدیرکل مدیریت بحران خوزستان گفت: «در ۳۰ تا ۴۰ روز اخیر اقدامات زیادی انجام شد و سیل‌بندهایی که در سال ۹۵ در اکثر مناطق از بین رفته بودند، ترمیم شدند؛ این سیل‌بندها با حداقل اعتبار و تعامل بین‌بخشی ترمیم شدند. با تعامل بین‌بخشی و تجهیزات شرکت‌های عضو ستاد مدیریت بحران خوزستان، سیل‌بندها در شعبیه شوشتر، زاویه دزفول، شوش و روستاهای بخش مرکزی اهواز مدیریت شد».
خوزستانی‌ها تا پایان بارندگی از سفرهای غیرضروری خودداری کنند
سرهنگ رضا دولتشاهی رئیس پلیس راه خوزستان با اشاره به پیش‌بینی سازمان هواشناسی مبنی بر بارش سنگین در مدت کوتاه، گفت: «مردم از سفرهای غیرضروری در زمان بارندگی اجتناب کنند». وی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: «با توجه به پیش‌بینی بارش سنگین در مدت کوتاه احتمال ریزش کوه در اندیکا وجود دارد که بر همین اساس محور اندیکا-شهرکرد تا صبح سه‌شنبه 9 بهمن برای کلیه خودروها و تا صبح روز شنبه (۱۳ بهمن‌ماه) برای تردد اتوبوس‌ها ممنوع اعلام شده است». دولتشاهی توصیه کرد: «با توجه به پیش‌بینی بارش باران، برف و وزش باد شدید، مردم از سفرهای غیرضروری در زمان بارندگی اجتناب کنند. همچنین به شهرهای شمالی مخصوصاً اندیکا، ایذه و دهدز سفر نکنند تا شرایط بهبود یابد».
کنترل رهاسازی آب از سدها بر اساس میزان بارندگی
هوشنگ حسونی‌زاده معاون مطالعات پایه سازمان آب و برق خوزستان نیز در خصوص آخرین وضعیت رهاسازی آب از سد دز و کرخه گفت: «در حال حاضر میزان رهاسازی آب از سد دز و کرخه را کاهش داده‌ایم و منتظر شرایط بارشی هستیم که پیش‌بینی شده است». وی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: «در حال حاضر میزان رهاسازی آب از سد دز حدود ۸۰۰ تا ۹۰۰ متر مکعب در ثانیه است در حالی که این میزان رهاسازی پیش از این حدود یک هزار و ۱۰۰ متر مکعب در ثانیه بود. همچنین میزان رهاسازی آب از سد کرخه را به حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ متر مکعب بر ثانیه کاهش داده‌ایم و منتظر بارش‌های پیش‌بینی شده هستیم و پس از آن در خصوص میزان رهاسازی تصمیم‌گیری می‌کنیم». حسونی‌زاده با بیان اینکه آنچه که سایت‌های هواشناسی اعلام کرده‌اند، پیش‌بینی یک بارش بسیار سنگین در بالا دست است، ادامه داد: «میزان رهاسازی از سدهای دز و کرخه پس از بارش‌های پیش‌بینی شده به دوام و شدت بارش‌ها بستگی دارد. با توجه به شرایط تحمیلی این بارش‌ها بر روی مخازن می‌توان در خصوص میزان رهاسازی آب تصمیم‌گیری کرد». وی عنوان کرد: «آنچه که تاکنون رهاسازی انجام گرفته است، به منظور ایجاد فضایی در مخازن برای مدیریت آب و کنترل سیلاب‌های احتمالی بوده است».
جابه‌جایی تمام عشایر در معرض سیلاب به مناطق امن
علی‌رحم کریمی، مدیرکل امور عشایر خوزستان نیز با اشاره به آخرین اقدامات در بحث جابه‌جایی عشایر در مناطقی که احتمال وقوع سیلاب وجود دارد، گفت: «همه عشایری که در مجاورت رودخانه‌ها قرار داشتند و خطر سیلاب آنها را تهدید می‌کرد، به مناطق امن جابه‌جا شده‌اند». وی افزود: «کار جابه‌جایی عشایر از زمانی که پیش‌بینی بارش‌های سنگین برای استان انجام گرفت، آغاز شد و عشایر استان از مناطقی که در خطر سیلاب بود، جابه‌جا شدند» .مدیرکل امور عشایر خوزستان تصریح کرد: «غالباً عشایری که در مناطق شمالی استان ساکن بودند، خطر سیلاب آنها را تهدید می‌کرد که خوشبختانه با همکاری بخش‌های مختلف از جمله مدیریت بحران استان کار جابه‌جایی آنها انجام گرفته است و اکنون مشکلی در بحث عشایر نداریم». کریمی اضافه کرد: «در مناطقی که احتمال وقوع سیلاب وجود داشت، همه امکانات را بسیج کردیم تا عشایر دچار مشکل نشوند. در این زمینه ستادهای مدیریت بحران و فرمانداری‌های شهرستان‌ها، نیروی انتظامی و… همکاری بسیار خوبی داشته‌اند».
پیش‌بینی‌هایی برای مقابله با سیلاب
تمهیدات منطقه‌ای نیز برای مقابله با سیل در خوزستان پیش‌بینی شده است. کوروش مودت، فرماندار خرمشهر از مسدود شدن پل شناور منیخ شهرستان به دلیل افزایش دبی آب رودخانه کارون خبر داده و با اشاره به افزایش دبی رودخانه کارون در خرمشهر در اثر بارش باران به ایسنا گفته، با توجه به افزایش آب رودخانه کارون، پل شناور منیخ در خرمشهر اندکی منحرف شده است و به همین علت تردد را بر روی این پل ممنوع اعلام کردیم. وی با بیان اینکه تردد بر روی این پل شناور حداکثر برای یک هفته ممنوع و پل مسدود است، افزود: «تا زمانی که آب در رودخانه کارون فروکش کند، امکان تردد وجود ندارد و مردم باید از مسیر جایگزین تردد کنند». مدارس سوسنگرد و دشت‌آزادگان نیز به دلیل بارندگی شدید تعطیل شدند.
سیل‌بندهایی که دوام نیاوردند
علی‌رغم همه این تمهیدات برای مقابله با سیلاب خوزستان، همچنان خطر سیل همچون ابرهای باران‌زا بر سر این استان سایه انداخته‌اند. به عنوان مثال، شاهین هاشمی سرپرست فرمانداری حمیدیه گفته است «افزایش دبی رودخانه کرخه باعث شده تا خطر آبگرفتگی و سیلاب تعدادی از روستاهای شهرستان که در مجاورت رودخانه قرار دارند را تهدید کند .در حال حاضر در ۷ روستای شهرستان که در مجاورت رودخانه واقع شده‌اند، نیروهای عملیاتی در حال کار هستند تا سیل‌بندها را تقویت کنند و مانع ورود آب به روستاها و مزارع کشاورزی آنها بشوند». معصومه خنفری فرماندار شهرستان کارون هم با اشاره به فرسایش رودخانه کارون به سمت منازل مسکونی و قرار گرفتن برخی روستاها در معرض خطر، گفته است: «روستاهای جنگیه، عمیره و ام الدبس در مجاورت رودخانه کارون قرار گرفته‌اند و رودخانه به سمت طرح هادی روستاها پیشروی کرده است به نحوی که هر سیلی رخ دهد مستقیماً منازل مسکونی را درگیر می‌کند». صادق سلامت، معاون امداد و نجات جمعیت هلال احمر خوزستان نیز از شکسته شدن سیل‌بند روستای آلبوعفری در شهرستان دشت آزادگان و سیل‌بند شهر رفیع در شهرستان هویزه خبر داده و به ایسنا گفته، صبح روز دوشنبه، سیل‌بند روستای آلبوعفری در شهرستان دشت آزادگان شکسته شد که تلاش برای ترمیم سیل بند با امکانات موجود ادامه دارد. اکنون آب وارد روستا شده است. وی بیان کرد: «یک اردوگاه اسکان اضطراری با ظرفیت ۲۵۰ نفر در روستای سیدخلف شهرستان شوش برپا شده است. همچنین با توجه به تخلیه روستای چم کنار شوشتر، یک اردوگاه اسکان اضطراری با ظرفیت ۲۵۰ نفر در نزدیکی این روستا در منطقه امن ایجاد شده است». فرماندار شوش هم گفته، به ساکنان ۸ روستای این شهرستان که در حاشیه رودخانه دز قرار دارند اعلام کرده‌ایم که با توجه به افزایش دبی این رودخانه، از مناطق خطرناک دور شوند. عدنان غزی با اشاره به افزایش دبی رودخانه دز به تمهیدات پیش‌بینی شده برای مقابله با سیلاب اشاره کرد و با بیان اینکه در دو روستای «کاظم حیدر» و «بیت یدی» احتمال وقوع سیلاب بیشتر است، گفت: «در این روستاها دام‌ها و سایر محصولاتی که احتمال وارد شدن خسارت به آنها بوده تخلیه شده‌اند و همه مردم نیز در حالت آماده‌باش هستند تا در صورت نیاز روستای خود را تخلیه کنند و به مناطق امن بروند. سازمان هلال احمر برای مردم و همچنین دام‌ها اردوگاه‌هایی را در مناطق ایمن و به دور از خطر سیلاب ایجاد کرده است تا مردم در صورت نیاز در آنها مستقر شوند».
علی خدادادی مدیرعامل جمعیت هلال احمر خوزستان از اعزام تیم واکنش سریع و نیروهای امداد و نجات به مناطق سیلابی هویزه در پی شکسته شدن سیل بند روستای السمومیه خبر داد. وی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به افزایش دبی رودخانه‌ها در پی بارندگی اظهار کرد: «سیل‌بند شط نیسان (رفیع) منطقه زین‌العابدین در روستای السمومیه شکسته شده است و روستاهای سویدانی، مچریه، مگاصیص و دحیمی از توابع شهرستان هویزه در خطر جدی سیلاب قرار گرفته‌اند». وی با بیان اینکه آب همچنان در حال پیشروی است، افزود: «زمین‌های کشاورزی زیادی زیر آب رفته‌اند و اکنون نیروهای مردمی و عوامل امدادی در حال امدادرسانی هستند». خدادادی گفت: «تیم واکنش سریع جمعیت هلال احمر خوزستان به همراه اقلام و تجهیزات امدادی به مناطق سیل‌زده هویزه اعزام شدند».
به هر ترتیب وقوع بحران سیلاب در خوزستان پیش‌بینی شده و تمهیدهای اندیشیده شده هم قطعا می‌تواند خسارات آن را کم کند، با این حال هم مسئولان و هم مردم باید همچنان در مقابل خطرهای سیل به هوش باشند. علاوه بر این لازم است که با توجه به آسیب‌پذیری بیشتر روستاها، از هم اکنون فکری به حال جبران خسارت‌های احتمالی به روستاییان انجام شود.
سایر اخبار این روزنامه