روزنامه وطن امروز
1397/11/09
برزخ رمز ارز ملی
محمد نجارصادقی: تجربه کشورهایی که ارز دیجیتال ملی به صورت متمرکز ایجاد کرده‌اند نشان می‌دهد یا این ارزها شکست خورده‌اند یا حداقل به اهدافی که دنبال آن بودند نرسیده‌اند. با وجود این تجارب، به نظر می‌رسد سیاست‌گذار پولی و مالی ایران دوباره می‌خواهد تجربه کشورهای دیگر را تکرار کند. ارز دیجیتال ملی که بیشتر شبیه توکن پرداخت است با وجود جذابیت‌هایی که دارد نباید باعث توهم‌هایی مانند دور زدن تحریم‌ها یا وسیله‌ای برای تبادل پولی با کشورهای دیگر شود.به گزارش «وطن‌امروز»، اغلب بانک‌های مرکزی دنیا از سال 2015 که تب و تاب ارزهای دیجیتال با رشد چشمگیر بیت‌کوین به‌وجود آمد، مطالعات و بررسی خود را در این‌باره شروع کردند. در این بین برخی کشورها به فکر ایجاد ارز دیجیتال ملی آن هم با مدیریت متمرکز افتادند. ارز دیجیتال ملی بسته به رویکرد کشورها به 2 دسته تقسیم میشود؛ در دسته اول کشورها ارز مجازی ملی اعلام می‌کنند که یکی از منابع طبیعی (مثل نفت یا طلا) یا یکی از بازارهای خود(مثل بازار گردشگری) را به‌وسیله واحدهای ارزهای مجازی ملی اداره می‌کنند. یعنی افرادی که قصد خرید نفت آن کشور را دارند، یا قصد مسافرت به کشور هدف را دارند با خرید این ارزهای مجازی می‌توانند به هدف خود دست پیدا کنند. در واقع شرکت نفت یا هتل‌های مشخصی به ازای ارز مجازی ملی خدمات عرضه می‌کنند. نوع دوم رویکرد به ارز مجازی ملی این است که هر واحد ارز مجازی ملی توسط پول ملی به صورت یک به یک پشتیبانی شود و بتوان با پول ملی (با کسر کارمزد) آن ارز مجازی را خریداری کرد. ارز مجازی ملی در هر کشوری در بستر اقتصادی و توان فنی آن کشور قابل تحلیل است. تمام ارزهای دیجیتال ملی اصولاً ارز دیجیتال به معنای متعارف نیستند، بلکه در بهترین حالت معادل توکن‌وار شده یکی از دارایی‌های ملی آن کشور هستند. در ایران هم با توجه به متمرکز بودن، غیر قابل ارزکاوی بودن، نظارت بانک مرکزی و وابسته بودن به ریال، ارز دیجیتال ملی را باید یک توکن پرداخت دانست.
دور زدن تحریم‌ها؟
عده‌ای در داخل سعی بر آن دارند ارزهای دیجیتال ملی را راه‌حلی برای دور زدن تحریم‌ها معرفی‌کنند، در حالی که باید توجه داشت تغییر شکل یا اسم یک پول تفاوتی در ارزش آن ایجاد نمیکند. ضرب یک پول جدید حتی به شکل رمزنگاری شده با این تعریف که بر پایه پول رسمی یک کشور باشد به معنای چاپ پول است و تنها برای کشور بدهی ایجاد می‌کند. این یعنی انتشار ارز مجازی اگر بر پایه ارز واقعی باشد مانند همان چاپ اسکناس است. در نهایت اگر ما به دنبال استفاده از ظرفیت‌‌‌هایی مانند دور زدن تحریم‌ها هستیم، باید از ارزهای غیرمتمرکز موجود مانند بیت‌کوین استفاده کنیم که در این صورت باید مشکلات بالقوه آن را هم به جان بخریم که مسلم است تبعات منفی این ارزها از سودشان خیلی بیشتر است.
ونزوئلا
یکی از تلخ‌ترین خاطرات استفاده از ارزهای دیجیتال ملی در کشور ونزوئلا رخ داد؛ این کشور که برای دور زدن تحریم‌های نفتی ایالات متحده آمریکا ارز دیجیتال خود را با عنوان پترو ایجاد کرد، نه‌تنها نتوانست تحریم‌ها را برطرف کند، بلکه با افزایش نقدینگی موجبات نابودی هر چه بیشتر اقتصاد این کشور را هم فراهم کرد. کشور ونزوئلا شرایطی مانند تحریم‌های ایران داشت و بزرگ‌ترین مشکل آن بازگشت پول ناشی از فروش نفت بود که چند ماه پس از ایجاد ارز دیجیتال خود، با فرمان دونالد ترامپ مبنی بر تحریم تبدیل پترو در آمریکا و دیگر کشورهای خریدار نفت، عملا ارزش پترو از بین رفت. بر این اساس ابتدا قرار بود این رمزارز بر بستر قراردادهای هوشمند اتریوم راه‌اندازی شود اما در نهایت از بستر یک ارز مجازی دیگر استفاده کرد. استفاده از بستر یک رمزارز دیگر برای توسعه رمزارز ملی این کشور این مزیت را دارد که جامعه متن باز برای توسعه رمزارز ملی این کشور از قبل موجود خواهد بود. نحوه آغاز به کار این ارز عرضه اولیه سکه اعلام شد. دولت این کشور از مشارکت بخش خصوصی برای توسعه ارز مجازی ملی خود استفاده کرده است و از کل پتروهایی که ابتدا منتشر شده، حدود 15 درصد برای توسعه پروژه پترو، 15 درصد برای توسعه زیست‌بوم و 15 درصد برای سایر پروژه‌های مربوط به دفتر کل توزیع شده در سایر بخش‌های این کشور صرف میشود و 55 درصد به خود دولت به دلیل حمایت از پروژه تعلق می‌گیرد.
روسیه
کشور روسیه اولین کشوری بود که با عرضه رمزارز روبل موضوع ارز دیجیتال ملی را باب کرد. بر این اساس، هر رمزارز روبل معادل یک روبل روسیه است. با این تفاوت که هنگامی که فردی نرم‌افزار بانک مرکزی یا وزارت ارتباطات این کشور را نصب کند، می‌تواند آزادانه به هر شخص دیگری که در هر نقطه از جهان قرار دارد و نرم‌افزار رسمی را نصب کرده است، رمزارز روبل ارسال کند، البته اگر کسی نتواند ثابت کند که رمزارز روبل خود را چگونه کسب کرده است، 13 درصد مالیات یا کارمزد برای تبدیل رمزارز روبل به روبل درخواست میشود. به دلیل اعمال کنترل دولت مرکزی و عدم توزیع‌شدگی بررسی تراکنش‌ها رمزارز روبل، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات روسیه به عنوان متولی اجرای پروژه رمزارز روبل اعلام کرد عبارت رمزارز روبل یا رمزارز نامیدن پول جدید روسیه از نظر ترمینولوژی بانکی و حقوقی یک اشتباه است و عبارت درست برای اشاره به پول جدید روسیه «توکن دیجیتالی» است. با این وجود سازندگان ارز رمزارز روبل هم معترف شده‌اند این واحد دیجیتال یک ارز دیجیتال به معنای واقعی نیست اما تاکنون بهترین نتیجه را بین ارزهای دیجیتال ملی کسب کرده است.
اکوادور
کشور اکوادور سال 2000 به دنبال بحرانهای مالی، استفاده از پول ملی خود را متوقف و دلار آمریکا را به عنوان ارز رسمی برگزید. سال 2014 این کشور برنامه راه‌اندازی پول دیجیتال ملی را اعلام کرد. هدف این کشور از راه‌اندازی ارز ملی جایگزینی دلار آمریکا نبود، بلکه کمک به خرده پرداخت‌ها و کاهش هزینه ناشی از استهلاک دلارهای کاغذی هدف آن بود. بانک مرکزی اکوادور اعلام کرده بود ارزهای مجازی مانند بیت‌کوین روش پرداخت مجاز به شمار نمی‌آیند و هشدارهای زیادی در این زمینه صادر می‌کرد اما درنهایت اکوادور اولین کشوری است که شایع شد پروژه ارز مجازی رمزی ملی را راه‌اندازی کرد اما پس از مدتی در 13 دسامبر 2017 مجلس ملی این کشور رأی به پایان دخالت بانک مرکزی در نشر پول الکترونیکی داد و در 12 فوریه 2018 بانک مرکزی این کشور مانع از این شد که شهروندان کشور نرم‌افزار کیف پول موبایلی مربوط به ارز الکترونیکی این کشور را نصب کنند. صنعت بانک داخلی این کشور و خبرهای داخلی این کشور عدم اعتماد به بانک مرکزی این کشور را دلیل این موضوع بیان می‌کنند. از لحاظ فنی نیز کشور اکوادور یک ارز مجازی متن باز که شفافیت عملکرد و باز بودن کد آن بتواند اعتماد مردم را جلب کند راه‌اندازی نکرده بود، بلکه این کشور نوعی پلتفرم پرداخت موبایلی با نرم‌افزار کدبسته راه‌اندازی کرد و عدم جلب اعتماد مردم نیز نشان می‌دهد انتخاب فنی این کشور متناسب با زمان صورت نگرفت. به‌رغم هشدارهای بانک مرکزی اکوادور، ارزهای مجازی مانند بیت‌کوین در این کشور مورد استقبال روزافزون قرار گرفته است.
الزامات و ضوابط حوزه رمزارزها
دیروز بانک مرکزی الزامات و ضوابط حوزه رمزارزهای جهان‌روا، سرمایه‌گذاری روی رمزارزها، رمزارزهای منطقه‌ای، رمزارز ملی و صرافی‌های فعال در این زمینه را منتشر کرد. در این بخشنامه درباره رمزارزهای ملی آمده انتشار آنها تنها توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مجاز است. در کنار این رمزارز ملی تنها در بانک‌های مجاز و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران قابل تبادل بوده و قابلیت استخراج ندارد. نکته قابل توجه اینجاست که این رمزارز تنها می‌تواند مانند توکن‌های پرداخت و به عنوان ابزار پرداخت در کشور مورد استفاده قرار گیرد. بخشنامه بانک مرکزی می‌افزاید این نهاد سیاست‌گذار هیچ‌گونه تضمینی درباره ریسک قیمتی و فعالیت صرافی‌های این حوزه در ایران ندارد. درباره ماینینگ ارزهای دیجیتال هم بانک مرکزی این اقدام را بلامانع دانسته اما آن را محتاج قانون‌گذاری خوانده است.
