ضرورت ساماندهی نظام آموزشی

غلامرضا ظریفیان
استاد دانشگاه
آنچه امروز تحت عنوان تجمیع  و ادغام واحدهای مراکز آموزش عالی وابسته به مؤسسات اجرایی که از بودجه عمومی استفاده می‌کنند  مطرح شده در ادامه مصوبه‌ای است که در سال 1390  تصویب شد و حالا بر اساس آنچه در بند ز تبصره 21 لایحه بودجه سال 1398 آمده، قرار است روند اجرایی شدن آن تسریع و تقویت شود.  بنابراین برخلاف تصور این تصمیم خلق‌الساعه و جدیدی نیست چنان‌که در گذشته هم اقداماتی در همین جهت انجام شده بود چنانکه دانشکده اقتصاد که زیر نظر وزارت اقتصاد بود به دانشگاه خوارزمی ملحق شد  یا دانشگاه شهید عباس پور که زیرمجموعه وزارت نیرو بود، به دانشگاه شهید بهشتی پیوست.
حال بحث تجمیع بودجه یک اقدام عملیاتی است که باید از آن به عنوان کاری درست دفاع کرد. زیرا در همه نظامات آموزشی، ساماندهی و برنامه‌ریزی از یک مرکز و نهاد واحد صورت می‌گیرد و تکیه بر یک نظام سیاستگذاری دارد. در گذشته به دلایل موجهی، بسیاری از دستگاه‌ها به دلیل آنکه نهاد آموزش عالی از توانمندی لازم برای تربیت نیروی متخصص مورد نیاز آنها برخوردار نبود، ناچار به آن شدند که دانشکده‌های مستقل را با برنامه آموزشی مختص خود شکل دهند. اما در شرایط حاضر نظام آموزش عالی در همه زمینه‌ها نیروی متخصص پرورش می‌دهد و طبیعتاً همه دستگاه‌هایی که نیازمند این نیروهای انسانی متخصص هستند باید نیاز و خواسته‌شان را به وزارت علوم و تحقیقات ارجاع دهند. به نظر می‌رسد که سیاست تجمیع، سیاست معقول و منطقی است و بازه زمانی که از سال 90 تاکنون برای اجرایی شدن این هدف طول کشیده است به همین دلیل بوده است که کار با یک تدریجی انجام شود و از شتابزدگی جلوگیری شود تا نظام‌های آموزشی با توجه به پیوستگی که با دستگاه مربوطه‌شان داشته‌اند، بتوانند در این فرصت خودشان را با شرایط جدید وفق دهند.


طبیعتاً این مسأله به بخش خصوصی ارتباطی پیدا نمی‌کند و مراکز تحقیقاتی و دانشگاه‌های غیردولتی کماکان مسیر خودشان را می‌روند و با اهداف تعیین شده  کار را پیش می‌برند. اما در دولت به نظر می‌رسد که تعدد مراکز آموزش عالی که وابسته به دستگاه‌های مختلف بودند اما وحدت رویه‌ای بر آنها حاکم نبود مشکل‌ساز بود. در زمینه دانشکده‌های علمی- کاربردی وزارت علوم موفق شد که گام خوبی بردارد. زیرا بخش قابل توجهی از این مراکز را یا در اختیار بخش غیردولتی قرار داد یا به دانشگاه جامع علمی- کاربردی ملحق کرد. در ارتباط با مراکز آموزش عالی دستگاه‌های مختلف هم سعی شده است که با یک منطق تدریجی کار پیش برود. اما در نهایت سیاست درستی است که در حال اعمال است. زیرا به هر حال مانند بسیاری از امور دیگر ما باید از تشتت مدیریت و سیاستگذاری پرهیز کنیم و به سمت مدیریت واحد در موضوعات واحد حرکت کنیم. به عبارتی مقولاتی همچون اقتصاد، فرهنگ و آموزش و... در زیرمجموعه دولت باید از مدیریت واحد برخوردار باشند مگر بخش غیردولتی که چون از بودجه دولت ارتزاق نمی‌کنند و می‌توانند در مدیریت متفاوت عمل کنند اگر چه آنها هم باید از استانداردها و سیاست‌های واحد تبعیت کنند. در مورد تأثیر اجرای این مصوبه بر روند و کیفیت بخش تحقیقات و پژوهش نیز باید گفت که برخلاف نگاه منتقدان، کار آموزش عالی تولید و توزیع علم مورد نیاز کشور در عرصه‌های مختلف، ایجاد استاندارد‌های واحد، تسهیل و حمایت گسترش مرزهای علم است. بنابراین این مراکز آموزشی بر اساس این مصوبه به مرکز تخصصی خودشان نزدیک‌تر شده‌اند و این الحاق حتماً بر استانداردهای آموزشی این مراکز خواهد افزود. کما اینکه براساس تأکید رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور قرار نیست از بودجه این مراکز و اعتبارات تحقیقاتی آنها کاسته شود و بنابراین برخی نگرانی‌هایی که مطرح می‌شود، چندان واقعی نیست.