روزنامه قانون
1397/11/01
نفس پايتخت به شماره افتاده است
سازمان جهانی بهداشت(WHO) در جدیدترین گزارش خود ۱۰ تهدید مهم برای سلامتی بشر در سال ۲۰۱۹ را اعلام کرد كه آلودگی هوا و تغییرات آب و هوایی صدرنشين اين ليست است. ايران نيز همانند ديگر كشورهاي جهان با معضل آلودگي هوا دست و پنجه نرم مي‌كند و شوربختانه برخي از شهرهاي كشور بارها در صدر ليست شهرهاي آلوده جهان قرار گرفته‌اند. آلودگي هوا در كشور مرزهاي هشدار را درنورديده است؛ باوجود هشدارهاي سازمان‌هاي جهاني، تاكنون اقدام عملي و موثري براي كاهش آلودگي در ايران مشاهده نشده است. تعداد انگشت‌شمار روزهاي پاك در كلانشهرها خود گواه روشني بر اين مساله است. آلودگي هوا مهمان هميشگي شهرهايي همانند تهران، اراك، زابل، شده است.اما ماجراي آلودگي هوا در پايتخت كمي متفاوت است، هوا نيز مانند صدها مساله ديگر به مساله‌اي سياسي تبديل شده است. معضلي كه دود آن به چشم تمامي شهروندان فارغ از هر نگرش و گرايش حزبي و سياسي مي‌رود.دو دهه قبل آلاينده «منوكسيدكربن» به عنوان آلاينده اصلي و شاخص هواي شهر تهران مطرح بود. طي سال‌هاي بعد و در اوايل دهه هشتاد با الزام به رعايت استاندارد حداقلي يورو دو در خودروها، اين آلاينده مهم هواي تهران و ديگر شهرهاي بزرگ و صنعتي كشور به‌تدريج جاي خود را به ذرات معلق هوا داد، به‌نحوي كه هم‌اكنون ذرات معلق به‌ويژه ذرات با قطر كوچك‌تر از دو و نيم ميكرون، اصلي‌ترين آلاينده هوا در غالب روزهايي است كه كيفيت هواي تهران در وضعيت ناسالم قرار مي‌گيرد.به گفته رييس سازمان محيط زيست ايران ، مشکل اصلی تهران، آلودگی هواست و براي تنفس هواي پاك بايد مقابل پدرخوانده‌هاي قدرتمند ايستاد؛ پدرخوانده‌هايي كه هيچ‌گاه نامي از آن‌ها به ميان نيامد و همچنان در پشت پرده بي‌محابا مي‌تازند و آسمان پايتخت را تيره‌تر مي‌كنند. آلودگي هوا به كلاف سردرگمي تبديل شده كه هر ازچندگاهي مسئولان انگشت اتهام كم‌كاري را به‌سوي يكديگر نشانه مي‌روند اما همچنان قصه آلودگي هواي تهران ادامه دارد. براساس قانون، سازمان حفاظت از محیط زیست با همکاری 15 سازمان ، نهاد و ارگان همانند شهرداری ، وزارت کشور و ... مسئولیت حل اين بحران را برعهده دارند. مسئوليتي كه بسياري از نهادها و سازمان از زير بار آن شانه خالي كرده‌اند و سازمان محيط زيست را متولي اصلي آن مي‌دانند. معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست آلودگی هوا را مساله پیچیده‌ای مي‌داند و راهكار آن را در مشارکت جدی سیاسیون و اجرای طرح‌های موثر و کاربردی تعريف مي‌كند. به گزارش ایسنا، مسعود تجریشی با اشاره به اينكه در حال حاضر ۲۰ میلیون هکتار منشأ گرد و غبار در کشور وجود دارد که باعث آلوده شدن هوا در شش ماه از سال میشود، گفت:«وضعیت آلودگی هوا طی چند دهه گذشته بدتر شده است، متاسفانه ما نسل خودخواهی هستیم و با بی‌توجهی و زیاده‌خواهی باعث شدیم نسل بعدی در دسترسی به منابع طبیعی، آب، هوا و ... با مشکل مواجه شوند. به موضوع آلودگی هوا باید نگرش ملی و منطقه‌ای داشت تا بتوان از این دریچه این مشکل را به صورت اساسی حل کرد. سال ۹۵ کارگروهی در هیات دولت با هدف مدیریت آلودگی هوا تشکیل شد. خروجی آن مصوباتی بود که اغلب آن‌ها اجرایی شده است. پیش از تشکیل این کارگروه مصوباتی برای کاهش آلودگی هوا داشتیم ولی به دلیل کمبود منابع مالی، بی‌توجهی سازمان‌ها و نبود هماهنگی بین‌بخشی، بسیاری از آن‌ها به مرحله اجرا نرسیده بود.برای اجرای دقیق مصوبات این کارگروه هم باید از ابرازهای تشویقی و هم بازدارنده استفاده کرد تا بتوان به نتیجه دلخواه در این حوزه رسید. در مرحله اول باید به دنبال اجرای اقدامات فنی و قانونی برای کاهش آلودگی هوا باشیم و بعد انتظار داشته باشیم که مردم با تغییر الگوی رفتاری خود در این حوزه وارد میدان شوند». تجریشی بر ضرورت انجام به‌موقع معاینه فنی تاکید کرد و گفت:«امسال تعداد خودروهایی که برگه معاینه فنی در تهران دریافت کرده‌اند نسبت به سال گذشته ۵۰۰ هزار مورد بیشتر بوده که همین وضعیت نقش بسزایی در کاهش آلودگی هوای پایتخت داشته است. با یکپارچه شدن سیستم معاینه فنی خودروهای سبک و سنگین در کشور بسیاری از مشکلات گذشته مرتفع شده و امید است دیگر کمتر شاهد باشیم که خودروهایی موفق به دريافت برگه معاینه فنی شوند كه استاندارد لازم را ندارند. در کنار این موارد خودروسازان باید مسئولیت خود در این حوزه را بپذیرند و با برخی مذاکرات و صرف توجه به درآمدزایی به سلامت مردم آسیب نرسانند».
آلودگي هواي تهران پيشينيه طولاني دارد. بيش از نيم قرن است كه شهر تهران با اين معضل دست و پنجه نرم مي‌كند. آلودگي هوا تحت تاثير شرايط آب و هوايي، اقليمي و ميزان انتشار آلاينده‌ها از منابع مختلف، است. معاون نظارت و پايش محيط زيست استان تهران در گفت‌وگو با «قانون» درباره عوامل آلوگي هوا گفت: «شرايط توپوگرافي و اقليمي تهران به‌گونه‌اي است كه اين شهر را مستعد آلودگي هوا مي‌كند. از غرب تهران رشته كوه البرز شروع مي‌شود كه در واقع بخش شمالي تهران را پوشش مي‌دهد. در شرق هم رشته‌كوه‌هايي داريم كه تهران را شبيه نيم‌كاسه‌اي درآورده است. جهت باد غالب تهران هم غرب به شرق است. اگر وزش باد داشته باشيم اين وزش باد آلودگي را به تهران مي‌آورد و امكان خروج از غرب به شرق را نخواهد داشت. از طرف ديگر خيلي از روزها با پديده واروندگي دما مواجه هستيم. هنگامي‌كه وارونگي دما رخ مي‌دهد به هر ميزان آلاينده‌اي كه در سطح شهر توليد شود، امكان خروج را ندارد. بنابراين با تجمع اين آلاينده‌ها كيفيت هوا كاهش پيدا مي‌كند».
محمد رستگاري با تاكيد بر اينكه منابع انتشار آلاينده‌هاي هواي تهران جمعيت است، افزود: « تهران 17 درصد جمعيت كشور و حدود كمتر از يك درصد وسعت كشور است. پيامد استقرار اين حجم جمعيت مصرف بي‌رويه سوخت به‌دليل افزايش تردد است. توسعه كارخانجات، مراكز درماني، مراكز دانشگاهي و ... تمامي آن‌ها موجب افزايش سفر و تردد در تهران و سرانجام آلودگي هوا مي‌شوند».
رستگاري با تاكيد بر آلايندگي صنايع بي‌شناسنامه گفت: « سهم منايع ثابت در آلايندگي هوا 20 درصد است كه نيروگاه‌ها تاثير مهمي دارند اما نقش اصلي را صنايع بي‌شناسنامه دارند.
صنايعي همانند ايران‌خوردو يا سايپا اگر تخلف كنند به‌راحتي سازمان محيط زيست مي‌تواند ورود كند و آن‌ها را جريمه كند. اما مشكل صنايعي هستند كه مجوز صنفي دارند ولي ماهيت صنعتي دارند. خيلي از واحدهاي ريخته‌گري، واحدهاي توليدي از اصناف پروانه كسب اخذ مي‌كنند اما به‌دليل اينكه استعلامي از سوي سازمان محيط زيست در اين‌باره گرفته نمي‌شود؛ ضوابط زيست محيطي نيز به آن‌ها ابلاغ نمي‌شود اما سهم بالايي در آلايندگي هوا دارند».
رستگاري با اشاره به اينكه جلوگيري از منابع انتشار آلاينده‌ها، راهكار آلودگي هواست، بيان كرد:« 80 درصد آلودگي هواي تهران به‌دليل منابع متحرك است و 20 درصد آن به منابع ساكن اختصاص دارد. منابع متحرك همانند خودرو، موتورسيكلت‌ها، حمل و نقل هوايي و ... است. در منابع ساكن آلاينده هوا، نيروگاه‌ها مهم‌ترين نقش را دارند و پس از آن منازل مسكوني، تجاري و ... آلاينده هوا به‌شمار مي‌روند».
به‌گفته رييس سازمان محيط زيست كشور 30 درصد آلودگي تهران به‌دليل تردد شبانه كاميون‌هاي از رده‌خارج شده است. رستگاري در اين‌باره گفت:« سال 95 ميانگين كل ساعت‌هاي مختلف سال را بررسي كرده‌ايم. ميانگين 365 روز سال را در تمامي ساعت‌هاي شبانه‌روز بررسي كرده‌ايم. آلودگي هواي تهران از ساعت 7:30 تا 8 شب روند افزايشي پيدا مي‌كند اما از ساعت 10 تا 12 آلودگي هوا به‌صورت ناگهاني افزايش چشم‌گيري دارد. در واقع در اين ساعت‌ها تنها اتفاقي كه در سطح شهر مرخ مي‌دهد، تردد كاميون‌هاست و مورد ديگري نيست. چرا كه از ساعت 10 شب پيك ترافيك تقريبا شكسته مي‌شود و ديگر ترافيك عصرگاهي تقريبا بسيار سبك مي‌شود. كارخانه‌ها و مدارس و بسياري از مراكز پرتردد ديگر نيز در اين ساعت‌ها تعطيل هستند. دليل اصلي اين افزايش آلودگي هوا نيز همين مساله است».
يكي از راهكارهاي كاهش آلودگي هوا در شرايط بحران، تعطيلي كارخانه‌هاي آسفالت يا معادن شن و ماسه است. راهكاري كه همانند ديگر راهكارها كوتاه مدت بوده و در سال‌هاي اخير مشكلي را حل نكرده است. رستگاري درباره تاثير معادن شن و ماسه استان بر آلودگي هوا و تصميم‌گيري درباره آن‌ها گفت: «هنگامي‌كه در كارگروه آلودگي هوا مسايل را بررسي مي‌كنيم، تمامي جوانب آن را مي‌سنجيم. در بحث تعطيلي معادن صرفا آلودگي خود معدن ملاك عمل نيست بلكه عوامل جانبي آن نيز مدنظر است. با تعطيلي معدن، تردد كاميون نيز تعطيل مي‌شود درنتيجه آلودگي ناشي از كاميونها از بين مي‌رود».
معادن علاوه‌بر آلودگي ناشي از برداشت شن و ماسه، به‌وسيله كاميون‌هاي حمل بار نيز آلودگي هوا دارند. كارشناسان مسقف كردن اين كاميونها را راه‌حل اين مساله اعلام كرده‌اند. همچنين آسفالت كردن جاده‌هاي منتهي به معادن نيز يكي ديگر از راهكارهاي مقابله با آلودگي هواست. راهكارهايي كه هيچ‌گاه عملي نشده‌اند. رستگاري وضعيت معادن را نسبت به گذشته بهتر دانسته و تصريح كرد: «يكسري اقدامات براي بهبود وضعيت معادن انجام شده است اما هنگامي‌كه معادن تعطيل مي‌شوند. تردد كاميونها قطع شده و پروژه‌هاي عمراني در سطح شهر نيز تعطيل مي‌شوند.اقدامات دو دسته هستند: اقدامات بلند مدت و كوتاه مدت؛ اسم اين اقدامات، شرايط اضطرار است و آلودگي معادن نيز شامل همين مساله مي‌شود».
او درباره مصوبه‌هاي دولت در بحث كنترل و كاهش آلودگي گفت: « دولت سال 93 يك مصوبه با 9 محور داشت. اين 9 محور شامل سوخت، استاندارد خودروهاي جديد، خودروهاي در حال حركت، پايش آلاينده‌ها، حمل و نقل عمومي، آموزش و اطلاع‌رساني ، زيرساخت‌ها و زيرساخت‌هاي الكترونيكي مي‌شود. روي هركدام از اين گزينه‌ها اتفاق‌هايي رخ داده است. به‌عنوان نمونه دربحث سوخت، بهبود كيفيت سوخت را داشته‌ايم. در بحث خودروهاي فرسوده نيز سال گذشته دولت 90 هزار تاكسي فرسوده ثبت‌نام كرده است كه از اين تعداد 50 هزار خودرو فرسوده جايگزين شده‌اند. در بحث نوسازي اتوبوس‌ها بايد واقعيت موجود كشور را نيز درنظر گرفت. جايگزيني هر اتوبوس اعتباري درحدود يك ميليارد تومان نياز دارد اگر قرار باشد 3500 اتوبوس فرسوده عوض شوند، اعتباري درحدود 3500 ميليارد تومان نياز است. و مسايل ديگري همچون توسعه مترو و خريد واگن نيز وجود دارد».
معاينه فني خودروها نيز يكي از بحث‌هاي داغ سال‌هاي اخير كشور بوده است. پيشنهاد سازمان محيط زيست در اين‌باره كاهش معاينه فني از پنج سال به دو سال بود كه سرانجام با آن موافقت نشده و معاينه فني چهار ساله مصوب شد. معاون نظارت و پايش محيط زيست استان تهران در اين‌باره گفت: « چهار سال عدد منطقي براي معاينه فني نيست و تصور نمي‌كنم به اين زودي‌ها مساله تغيير كند. قانون هواي پاك پس از كش و قوس‌هاي فراوان مصوب شد. لايحه هواي پاك چندين بار در كميسيون‌هاي مختلف مجلس بررسي شد و البته نظر كميسيون‌ها نيز با سازمان محيط زيست موافق بود. اما مهم‌تر از سن معاينه فني خودرو اين است كه معاينه فني درستي انجام دهيم. مراكزي كه معاينه فني انجام مي‌دهند، بايد نظارت دقيقي بر آن‌ها باشد. حدود مجاز را سختگيرانه انجام دهند. مشكل ما در گذشته آن بود كه سامانه يكپارچه معاينه فني وجود نداشت و امكان نظارت دقيق نداشتيم. خودرويي كه بالفعل آلاينده بود ولي آالايندگي‌اش به چشم نمي‌آمد از مركز معاينه فني با توجه به حدود مجاز معاينه فني، مي‌توانست برگه معاينه فني دريافت كند چرا كه استانداردها بسيار سهل‌گيرانه بود. خودرو تنها كافي بود دود نكند و شمعش تنظيم باشد معاينه فني را مي‌گرفت اما در حال حاضر قوانين سختگيرانه‌‌اي لحاظ مي‌شود».
آلودگي هوا به يكي از مهم‌ترين چالش‌هاي زيست محيطي پايتخت تبديل شده، چالشي كه نفس بسياري از تهراني را بريده است. مشكل آلودگي هوا يك‌شبه و يا يك ساله به‌جود نيامده است بلكه حاصل سال‌ها بي‌توجهي و صدور مجوزهاي غيركارشناسي و بدون توجه به مسائل زيست محيطي است.
سایر اخبار این روزنامه
نقر ه داغ صر اف‌ها
تماميت‌خواهي دولتي!
یک لایحـه آواره
از سوء مدیریت تا تحریم
تفرقه در ارتفاع زیاد
بازگشت مسعود این بار احمد ولی
نفس پايتخت به شماره افتاده است
فرزند خلف اما ناکام رویاهای ضد استعماری
تفویض اختیار به استاندار کشور را به سمت توسعه پیش می‌برد
چالش های سیاست‌گذاری آموزش عالی در ایران
حمایت دولت از اقشارکم درآمد ادامه می یابد
تصمیم درباه برجام برعهده هیات نظارت است
بازار سیاه بلیت‌های جشنواره فجر داغ شد
