روزنامه ابتکار
1397/10/26
رئیس موزه هنرهای معاصر تهران درباره حاشیه‌های اثر «ان ول آب» به «ابتکار» گفت: غیرممکن است اثری از موزه وارد حراج شود
فاطمه امین‌الرعایا21 دی ماه، دهمین دوره «حراج تهران» برگزار شد، در این حراج آثار بسیاری به فروش رسید اما تنها پس از گذشت چند روز، رکنی حائری‌زاده، نقاش اثر «ان ول آب» که در این حراج با قیمت ۳۶۰ میلیون تومان به فروش رسید، مدعی شد که سال‌ها پیش موزه هنرهای معاصر تهران این اثر را از او خریداری کرده است و فروش آن در حراج تهران غیرقانونی است. در این گزارش به این ادعا، پاسخ رئیس موزه هنرهای معاصر تهران و تاثیر چنین شبهاتی بر اقتصاد هنر می‌پردازیم.
حائری‌زاده: اثرم را داخل دفتر موزه هنرهای معاصر، به نیت موزه فروختم
بارها و بارها شبهات و شایعه‌های گوناگونی پیرامون حراج تهران مطرح شده که پاسخ‌های شفافی درمورد آنها بیان نشده است، از شبهاتی درباره اصالت اثر گرفته تا تردیدها درباره مالکان پیشین. به تازگی رکنی حائری‌زاده، نقاش متولد 1357 که آثارش در مجموعه‌هایی مانند بریتیش میوزیم، موزه تیت، بنیاد دووی و ساعتچی در لندن نگهداری میشود، مدعی شد فروش اثر «ان ول آب» او در حراج تهران غیرقانونی بوده است. او در بیانیه تصویری خود گفته است: «در سال ۱۳۸۲ اثر «ان ول آب» شماره ۲ در داخل دفتر موزه برای مجموعه موزه هنرهای معاصر تهران توسط غلامرضا نامی از من خریداری شد. این نقاشی، برنده جایزه بینال ششم بود و من به نیت موزه آن را فروختم. متاسفم که سرنوشت کار به دست دلال‌های هنر و حراجی‌ها افتاده که این غیرقانونی است. به‌نظرم نقاشی باید به مجموعه موزه بازگردد که متعلق به مردم است و اگر موزه آن را خریداری نکرده، خواهان بازگشت آن هستم».
بعد از انتشار این پیام، شایعه‌ای مطرح شد که خریدار این اثر، آن را به دفتر حراج تهران پس داده است که البته صحت و سقم آن مشخص نیست. اما در این میان این سوال مهم مطرح میشود که آیا این اثر واقعا متعلق به گنجینه موزه هنرهای معاصر بوده و به صورت غیرقانونی وارد بازار‌های هنری شده است یا خیر.
رئیس موزه هنرهای معاصر: اثر جزو گنجینه موزه نبوده
احسان آقایی، رئیس موزه هنرهای معاصر که به تازگی به این سمت منصوب شده است، درباره ادعاهای مطرحشده درباره اثر «ان ول آب» به «ابتکار» می‌گوید: این کار قطعا متعلق به موزه هنرهای معاصر نبوده و مالک آن «موسسه توسعه هنرهای تجسمی معاصر» بوده است. خرید آثار هنری توسط موزه هنرهای معاصر عملا غیرممکن است چون موزه مجوز این کار را ندارد. موزه، بخشی از دولت است و دولت باید برای خرید آثار مجوز‌های لازم را تهیه کند که نیازمند پروسه‌ای طولانی است. در کنار موزه و مرکز هنرهای تجسمی، موسسه حمایت‌کننده‌ای وجود دارد به نام «موسسه توسعه هنرهای تجسمی معاصر». وقتی اثری توسط مدیرکل یا معاون وزیر یا هر شخص دیگر خریداری شود، در واقع این موسسه است که اثر را خریده. اخیرا اثر کمال‌الملک از حراج تهران خریداری شد و به مجموعه موزه افزوده شد. اما چون موزه نمی‌تواند به صورت مستقیم اثری را خریداری کند، بنابراین موسسه واسطی اثر را می‌خرد؛ بعد از این مرحله دو حالت به وجود خواهد آمد. یا اثر در حدی است که مدیر موزه یا جمعی از کارشناسان موزه به این نتیجه می‌رسند که اثر مذکور برای موزه مناسب است و در این صورت، اثر هنری، توسط موسسه‌ای که آن را خریده، به موزه اهدا میشود؛ که در مورد اثر کمال‌الملک دقیقا همین روند طی شد یا نیست که در همان موسسه باقی می‌ماند. در برخی موارد موسسه توسعه هنرهای معاصر اثری را می‌خرد و آن را طی یک نامه و تفاهمی به موزه هنرهای معاصر تهران اهدا می‌کند.
مالکیت اثرهای خریداری شده توسط
«موسسه توسعه هنرهای تجسمی معاصر» متعلق به خودش است
آقایی با بیان اینکه بخش عمده خرید آثار توسط «موسسه توسعه هنرهای تجسمی معاصر»، جنبه حمایتی دارد، می‌گوید: بخش عمده خرید آثار توسط این موسسه بیشتر جنبه حمایتی دارد، خصوصا در مورد آثاری که از بی‌ینال‌ها و جشنواره‌ها خریداری میشود. وقتی بی‌ینال هنری برگزار میشود، معمولا از مدیرکل، معاون وزیر یا شخص وزیر دعوت میشود تا برای حمایت از این جریان برخی آثار را خریداری کنند. این اتفاق به این معنی نیست که چون مدیر کل هنرهای تجسمی آن را خریده، اثر مذکور وارد گنجینه موزه هنرهای معاصر خواهد شد. مدیر کل تنها درباره اینکه تعدادی از آثار خریداری شود، نظر داده است. اما خرید توسط «موسسه توسعه هنرهای تجسمی معاصر» صورت می‌گیرد و مالکیت آثار متعلق به این موسسه است. اگر این موسسه بعدا تشخیص بدهد که اثر مناسب موزه است، این اثر را به موزه اهدا می‌کند.
او می‌افزاید: سالیانه افراد بسیاری برای اهدای اثر به موزه هنرهای معاصر مراجعه می‌کنند اما موزه نمی‌پذیرد. در واقع ورود اثری به گنجینه موزه، شرایط خاصی دارد، اینگونه نیست که هر کسی خواست به راحتی بتواند اثری را وارد گنجینه کند.
«ان ول آب» برای حمایت از هنرهای تجسمی خریداری شد
رئیس موزه هنرهای معاصر تهران، درباره بی‌ینال ششم و اثر رکنی حائری‌زاده می‌گوید: در بی‌ینال ششم نقاشی، که دبیرش فرح اصولی بود و همزمان بود با دوره مدیریت آقای سمیع‌آذر، تصمیم گرفته شد تا آثار نفرات اول تا سوم برای حمایت از هنرمندان تجسمی خریداری شود، چنانکه در بسیاری از بی‌ینال‌های دیگر هم این اتفاق رخ داده است. آثاری در جهت حمایت از هنرهای تجسمی خریداری شده و در موسسه توسعه هنرهای تجسمی معاصر مانده است. اساسنامه موسسه توسعه هنرهای تجسمی معاصر، به این موسسه این اجازه را می‌دهد که اثری را خریداری کند و بعد آن را بفروشد و از منافع آن برای پیشبرد اهداف هنرهای تجسمی استفاده کند.
او ادامه می‌دهد: این موسسه، این اثر را زمانی خریده و بعد طی تشریفات قانونی آن را فروخته، مدارک فروش موجود است و حتی شخص خریدار هم مشخص است. حالا خریدار، اثر را به شخص دیگری فروخته است. در مجموع موسسه به صورت قانونی این اجازه را داشته که اثر را بفروشد.
هیچ‌کس نمی‌تواند اثری را از گنجینه موزه
خارج کند
آقایی با تاکید بر اینکه آثار موجود در گنجینه موزه هنرهای معاصر، اموال دولتی هستند، می‌گوید: اثری که وارد گنجینه موزه هنرهای معاصر شود، جزو اموال دولت به حساب می‌آید یعنی برچسب اموال دولت به آن تعلق می‌گیرد. در چنین شرایطی هیچ کس نمی‌تواند آن اثر را بفروشد. فروش اموال دولت، نیازمند طی شدن پروسه مجزای قانونی است. غیرممکن است که اثری وارد گنجینه موزه شود و بتواند وارد بازار فروش شود، مگر اینکه روال قانونی آن در هیئت دولت و بنابر مصوبات مجلس طی شود. حتی رئیس موزه هم این توانایی را ندارد که اثری را از گنجینه خارج کند.
او می‌افزاید: بنابراین خروج اثر از موزه اصلا به راحتی امکان‌پذیر نیست. از سوی دیگر روال خرید و فروش اثر مذکور در موسسه توسعه هنرهای تجسمی معاصر قانونی بوده و این موسسه ارتباط معنایی با موزه هنرهای معاصر ندارد اما ممکن است اثری را بخرد و موزه به این نتیجه برسد که اثر برایش مناسب است و اثر وارد موزه شود.
آقایی می‌گوید: البته ممکن است من به عنوان مدیر موزه هنرهای معاصر به علت اینکه مثلا از «وای‌زی کامی» اثری در گنجینه نداریم، اما چون موزه نمی‌تواند خودش مستقیما کاری را بخرد، از موسسه توسعه هنرهای تجسمی معاصر خواهش کنم که در نمایشگاهی این اثر را خریداری کند تا بعد طی روال قانونی به گنجینه اهدا شود، اما الزامی برای اینکه این موسسه اثری را به گنجینه اهدا کند، وجود ندارد و این تفاهمی بین این دو بخش است.
رئیس موزه هنرهای معاصر با بیان اینکه معمولا از بی‌ینال‌ها و جشنواره‌ها اثری برای گنجینه موزه هنرهای معاصر خریداری نمی‌شود، می‌گوید: بی‌ینال‌ها و جشنواره‌ها، مکانی برای تجربه‌اندوزی هستند. هیچ یک از اساتید هنرهای معاصر ما در بی‌ینال‌ها شرکت نمی‌کنند. بلکه جوانان، شرکت‌کنندگان در این بی‌ینال‌ها هستند. بنابراین آن جوان در آن دوره بی‌ینال صاحب اسم و رسم نبوده و اثر او به عنوان یک استاد و فرد شاخص خریداری نشده است، البته گذر زمان باعث میشود که بسیاری از این افراد در سالیان بعد، افراد شاخصی شوند، کما اینکه برندگان بی‌ینال‌ها در هر اندازه و رشته‌ای، از نگاه تشخص هنری، افراد درجه سه نبودند اما در طول زمان بعد از سالیان تبدیل شده‌اند به چهره‌های سرشناس. بنابراین این اتفاق به آن معنی نیست که اگر یکی از این افراد در شرایط فعلی دارای جایگاهی است، 15 سال پیش هم این جایگاه را داشته است.
ضربه بی‌اعتمادی بر تن نحیف اقتصاد هنر
چندین سال است که «حراج تهران» و دیگر حراجی‌های هنری داخلی، به منظور رونق و گسترش اقتصاد هنر برپا می‌شوند. یکی از مهم‌ترین نکات در این میان، جلب اعتماد سرمایه‌گذاران هنری است. اعتمادی که هر از چندگاهی با شائبه‌هایی خدشه‌دار میشود. این اولین‌باری نیست که شایعاتی پیرامون حراج تهران شکل می‌گیرد، اما به جز موارد معدودی، پاسخ‌های قانع‌کننده‌ای از سوی مقامات رسمی مرتبط با این حراج داده نشد. اصالت آثار، یکی از قسمت‌هایی است که خریداران هنری، به‌حق، باید درباره آن اطمینان حاصل کنند. اما چه نهادهایی باید بر ادعای اصالت مطرح شده از سوی حراج‌ها و مالکیت پیشین آنها نظارت کنند؟ عین‌الدین صادق‌زاده، که دارای دکترای تخصصی هنر از دانشگاه تهران است و در حال حاضر به عنوان استادیار در دانشگاه شهید رجایی تدریس می‌کند، به «ابتکار» می‌گوید: چند سالی است که هنرمندان هنگام فروش آثارشان گواهی‌نامه‌ای صادر می‌کنند که نشان‌دهنده اصالت اثر است. نه‌تنها این گواهینامه مرتبط با اصالت اثر است، حتی بیان میشود که این اثر فروخته شده و مبلغش پرداخت شده و ... بنابراین آثار مسروقه گواهی اصالت اثر ندارند. اما درباره حراج‌ها، نباید تنها برگزارکنندگان حراج‌ها این اصالت را تایید کنند. به نظر من بهترین حالت این است که افرادی خارج از حراج که در این فروش‌ها ذی‌نفع نیستند و به عنوان کارشناس تشخیص اصالت اثر، افرادی شناخته‌شده هستند، اصالت آثار را چه از لحاظ مالکیت و چه از نظر اصل یا کپی بودن تایید کنند. برگزارکنندگان حراج به‌تنهایی نمی‌توانند افراد مناسبی برای تایید این موارد باشند و خودشان را صاحب‌نظر بدانند.
فارغ از اینکه شایعات مطرح شده صحت داشته باشند یا خیر، تنها مطرح‌شدن آنها مسلما در میزان اعتماد سرمایه‌گذاران و به دنبال آن در اقتصاد هنر تاثیرگذار خواهد بود . صادق‌زاده می‌گوید: این شایعات ضربه‌های فراوانی به اقتصاد هنر می‌زند. چندین بار چنین اتفاقاتی در حراج کریستی رخ داد. این اتفاقات ضربه می‌زند. از سوی دیگر اگر این ادعاها درست باشد، به اعتبار بخش دولتی هم خدشه وارد میشود. این شایعات باعث میشود که خریداران بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران هنری دیگر تمایلی نداشته باشند که سرمایه خود را وارد عرصه هنرهای تجسمی کنند.
گرچه در این مورد به‌خصوص یکی از نهادهای ذی‌ربط پاسخ صریح و روشنی به ادعاهای مطرحشده داده است، اما عدم پاسخگویی دیگر نهادهای ذی‌ربط به خصوص ارائه نشدن پاسخ‌های رسمی و شفاف از سوی روابط عمومی حراج‌های هنری به شایعاتی که گاهی درباره آنها وجود داشته است، در درازمدت باعث لطمه خوردن حوزه هنرهای تجسمی خواهد شد. شاید بهتر باشد نهادهایی چون معاونت هنری وزارت ارشاد، برخورد جدی‌تری در این خصوص با حراج‌های هنری داشته باشند.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
رئیس موزه هنرهای معاصر تهران درباره حاشیه‌های اثر «ان ول آب» به «ابتکار» گفت:
غیرممکن است اثری از موزه وارد حراج شود
علیرضا صدقی
تاملاتی در باب امید عمومی
با ضریب 85 درصدی خوداتکایی و حذف واردات
ایران تا دو سال آینده در تولید شکر خودکفا میشود
«ابتکار» در گفت و گو با نمایندگان مجلس، دیپلماسی نفتی ایران را بررسی می‌کند
آغاز فصلی جدید در برچیدن موانع تحریم
«ابتکار» بیانیه‌های جشنواره‌های سینمایی و تئاتری روزهای اخیر را بررسی می‌کند
تاختن به دیگران برای بالا بردن وجهه خود!
گفت‌وگوی ساعدی با«ابتکار» درخصوص مجوز کمیسیون تلفیق برای فروش بنزین ترجیحی در بازارچه‌های مرزی
خوزستانی‌ها در مخالفت با #انتقال_آب_کارون در فضای مجازی توفان به پا کردند
کارون زنده می‌ماند؟
دستور رهبر انقلاب اسلامی در پی حادثه سقوط هواپیمای ارتش :
مسئولان، نقاط ضعف و خطاهای احتمالی را شناسایی و پیگیری کنند
مجید انصاری :
به لحاظ اخلاقی دچار عقب‌گرد شده‌ایم
رئیس‌جمهوری در جلسه شورای اداری استان گلستان:
آمریکایی‌ها هر کاری کنند جایی در منطقه ندارند
