روزنامه ابتکار
1397/10/24
کشف دندان‌های یک زن نقاش آلمانی باورهای تاریخی را درباره نسخ خطی تغییر داد زنی با دندان‌های لاجوردی
زهرا داستانیکشف جسد یک زن 45 تا 60 ساله در یکی از گورستان‌های روستایی در آلمان با دندان‌هایی که جرمی از رنگدانه‌های لاجورد دارد، تاریخ نگارش و تولید نسخ خطی را تغییر داده است. محققان با کشف جسد این زن به مداخله زنان قرون وسطی در تولید نسخ خطی پی برده‌اند. باوری که تا پیش از این بسیاری از دانشمندان مدرن را به این نتیجه رسانده بود که زنان در تولید نسخ خطی نقش اندکی داشته‌اند.
در طول قرون وسطی در اروپا، سوادآموزی و نگارش کتب به طور عمده در نهادهای دینی اتفاق می‌افتاد. نسخه‌های خطی در صومعه‌ها برای استفاده اعضای موسسات مذهبی و اشراف به نگارش در می‌آمد که برخی از این نسخه‌های خطی با رنگ‌های و رنگدانه‌های لوکس و گران لاجورد و ورقه‌های طلایی زینت داده می‌شدند.
در مطالعه‌ای که در مجله Science Advances منتشر شده است، محققان یک تیم بین‌المللی از دانشگاه یورک، نقش زنان در ایجاد چنین نسخ خطی را با کشف شگفت‌انگیزی روشن کرده است، شناسایی رنگدانه لاجورد یا لازورد در پلاک دندان یک زن میانسال در یک صومعه زنانه کوچک در آلمان که در حدود 1100 سال پس از میلاد مسیح به خاک سپرده شده است. تجزیه و تحلیل محققان بر روی این جسد نشان می‌دهد که زن به احتمال زیاد نقاش متون مذهبی بوده است.
به عنوان بخشی از مطالعاتی که در مجله دندانپزشکی بر روی جرم یا پلاک دندان‌های فسیل شده، انجام شده است، محققان بقایای افرادی را که در یک قبرستان قرون وسطایی همراه با یک صومعه زنانه در محل دالاهیم در آلمان دفن شده‌اند مورد بررسی قرار داده‌اند. مقدار کمی از تاریخچه و سابقه این صومعه باقی مانده است، اطلاعاتی که نتوانسته تاریخ تاسیس دقیق این صومعه را مشخص کند. با این تفاسیر اما براساس اطلاعات به‌دست آمده از سایر اسناد تاریخی، جامعه زنان کلیسا ممکن است در اوایل قرن دهم پس از میلاد مسیح تشکیل شده باشد. اولین اسناد و اطلاعات ثبت شده از این صومعه به سال 1244 پس از میلاد مسیح باز می‌گردد. اعتقاد بر این است که این صومعه از حدود 14 زن مذهبی از زمان تاسیس آن تا زمانی که به وسیله آتش‌سوزی در یکی از جنگ‌های قرن چهاردهم تخریب شده است، نگهداری می‌کرده است.
یک زن در گورستان این صومعه یافت شده که نشانه‌های متعددی از رنگدانه‌های آبی در جرم و پلاک دندان‌های او مشاهده میشود. زمانی که او در حدود سال 1000 تا 1200 پس از میلاد مسیح درگذشته است، 45 تا 60 سال داشته. در اسکلت بدن او هیچ آسیب خاصی مشاهده نشده و شواهدی از تروما و عفونت در بقایای جسد او نیست. تنها نکته قابل تامل در بقایای جسد این زن؛ ذرات آبی رنگ موجود در دندان‌هایش است که توجه باستان‌شناسان و محققان را به خود جلب کرده است تا شاید بررسی و نتایج تحقیقات آنها بتواند پرده‌ای از ناشناخته‌های تاریخ جهان را کنار بزند.
تجزیه و تحلیل دقیق با استفاده از چندین روش مختلف طیفی - از جمله «طیف‌سنجی اشعه ایکس» و «طیف‌سنجی میکرو رامان» (که برای شناسایی، تایید و بررسی خواص متفاوت مواد مختلف مورد استفاده قرار میگیرد) نشان‌دهنده رنگدانه آبی است که از لاجوردی یا لازورد ساخته شده است.
یکی از محققان این تیم توضیح می‌دهد که «ما چندین سناریو را برای این ماده معدنی در دندان‌های این زن بررسی کردیم. براساس توزیع رنگدانه در دهان او، ما نتیجه گرفتیم که محتمل‌ترین سناریو این بوده که او با ماده رنگی نقاشی می‌کرده و در حین نقاشی انتهای قلم موی خود را می‌جویده است.»
براساس شواهد موجود در تاریخ اروپا رنگ‌های ساخته شده از لاجورد همراه با طلا و نقره برای نسخه‌های مجلل استفاده می‌شده است. یکی از تاریخ‌نگاران این پروژه در این باره می‌گوید: «در آن زمان تنها این رنگ در آثار نقاشی استثنایی مورد استفاده قرار می‌گرفت که به دست نقاشان قهار و زبردست کشیده می‌شد. چرا که تنها این نقاشان توانایی و مهارت استفاده از این رنگ را داشتند.»
کشف غیر منتظره چنین رنگدانه ارزشمندی آن هم در دهان یک زن روستایی آلمانی در قرن 11 میلادی بی‌سابقه است. در حالی که آلمان به عنوان مرکز فعال تولید کتاب در این دوره زمانی در تاریخ شناخته میشود اما درک سهم زنان از مشارکت در این امر بسیار دشوار است. بسیاری از ناشران و نقاشان قرون وسطی کار خود را به نشانه فروتنی امضا نکرده‌اند، عملی که به ویژه زنان نقاش و نویسنده نیز آن را تقلید می‌کرده‌اند. این دیدگاه مرد محور، بسیاری از دانشمندان مدرن را به این نتیجه رسانده است که زنان در آن نقش کمی داشته‌اند اما یافته‌های این مطالعه نه تنها به اعتقادات طولانی مدت در این زمینه پایان می‌دهد بلکه تاریخ یک زندگی فردی کشف شده است. بقایای جسد این زن در اصل از یک مکان نسبتا عادی کشف شده که تا پیش از این کسی فکرش را هم نمی‌کرد که این مکان چنین اطلاعاتی را در اختیار بشر قرار دهد.
اما نکته قابل توجه دیگر این است که به گفته این محققان، این زن به یک شبکه بزرگ تجارت جهانی متصل بوده که از معادن افغانستان، لاجورد را از طریق کلان‌شهرهای تجاری مصر و بیزانس قسطنطنیه به آلمان می‌رسانده است. اقتصاد رو به رشد اروپای قرن 11 به تقاضا برای آوردن این رنگ گران‌بها و نفیس که هزاران مایل از طریق کاروان تجاری و کشتی‌های مسافرتی راه طی می‌کرده تا به آلمان برسد، پاسخ داده و به جاه طلبی هنرمندان خلاق خود کمک کرده است.
با کشف یک زن نقاش، البته نه فقط نقاش بلکه نقاشی با رنگ لاجورد در گورستانی که کسی فکر آن را نمی‌کرد که چنین کشفی در آن اتفاق افتد، محققان و باستان‌شناسان به این فکر فرو رفته‌اند که چند هنرمند دیگر در گورستان‌های قرون وسطی پیدا می‌شوند که از نگاه آنها دور مانده‌اند.
سایر اخبار این روزنامه
معاون رئیس‌جمهوری:
مسیر توسعه کشور امیدوار کننده است
ژوبین صفاری
چرخه وهمناک درماندگی
ظریف در بدو ورود به فرودگاه بغداد
روی اسب بازنده شرط بندی نکنید
کشف دندان‌های یک زن نقاش آلمانی باورهای تاریخی را درباره نسخ خطی تغییر داد
زنی با دندان‌های لاجوردی
عرضه راهی برای مهار کردن قیمت‌ها
بازار خودرو در شوک فرو رفت
«ابتکار» از دلایل کم‌تراوشی اندیشه در عرصه تحولات سیاسی گزارش می‌دهد
سکون آزاردهنده
«ابتکار» از تلاش هیئت نظارت بر مصوبات مجلس و تشکیل شورای نگهبان دوم گزارش می‌دهد
پارلمان بریتانیا فردا قرار است در مورد بریگزیت رای‌گیری نهایی را انجام دهد
لندن در یک قدمی تنش با اروپا
محمود دولت‌آبادی در اختتامیه نخستین جشنواره رادی:
مردم حق دارند مجازها و غیرمجازها را پاس بدارند
قراردادهایی که نمی‌بندیم
مفتح با تشریح نشست کمیسیون تلفیق بودجه بیان کرد
پیش‌بینی ۹۵ هزار میلیارد تومان برای حقوق و دستمزد سال ۹۸
کنفرانس ورشو؛ نوبت عاشقى اعراب و اسرائیل
