به بهانه خودسوزی فروشندگان خیابانی و حواشی آن

گروه جامعه- «اعضای مافیای دستفروشان به صورت هماهنگ‌شده خود را آتش می‌زنند.» این بخش کوچکی از صحبت‌های حمیدرضا تحصیلی، مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران است. او در ادامه صحبت‌هایش به این موضوع اشاره می‌کند که عده‌ای از دستفروشان مافیا هستند و قدرت و پول دارند. این افراد در سال‌های گذشته توانسته‌اند بازار قدرت و حاشیه امنی را برای خود فراهم کنند و دستفروشی که واقعا نیازمند است خود را آتش نمی‌زند و البته اعتقاد دارد کسانی که خود را جلوی شهرداری‌ها به آتش می‌کشند این کار را می‌کنند تا شهرداری را به عقب‌نشینی وادارند. او در بخش دیگری از صحبت‌هایش این خبر را می‌دهد که دستفروشان مافیاهایی هستند که اصلا نباید باشند. بخشی از آنها توسط عده‌ای اجیر شده‌اند و خیابان‌های ما را درنوردیده‌اند و متاسفانه تمام خیابان‌ها را اجاره داده‌اند که ما قطعا با این افراد برخورد قهری خواهیم کرد.
این اظهارنظرها در حالی مطرح شده که شرایط سخت زندگی و تامین حداقل نیازهای خانواده کار دشواری به حساب می‌آید و بخش زیادی از جامعه را وارد بحران کرده است. با این حال رفتار کارکنان شهرداری با دستفروشان هنوز از حافظه بسیاری از ما پاک نشده و خودسوزی دستفروشان مقابل شهرداری‌ها حادثه‌ای تکراری شده است. یونس عساکره یکی از افرادی است که به واسطه خودسوزی‌اش سر و صدای زیادی به پا کرد. او به دلیل مصادره دکه میوه‌‌فروشی‌اش به‌ دست «شهرداری خرمشهر»، وسط ساختمان این سازمان اقدام به خودسوزی کرد که منجر به مرگ وی شد‌ یا مورد آخری که فردی به خاطر دستور تخلیه یک مغازه که توسط شهرداری صادر شده بود خود را به آتش کشید‌ یا زمانی که همین ماموران رفع سد معبر شهرداری که نیروهای خاص دست بزن داری هم هستند و از دوره قالیباف تاکنون در این سازمان مشغول ضرب و شتم دستفروشان هستند و سه سال پیش هم دستفروشی را جلوی چشمان پسر کوچکش آنقدر زدند تا کشته شد، مواردی است که مستقیما جان دستفروشان را در معرض خطر و نابودی قرار داده است، نه به گفته آقای تحصیلی «مافیابازی دستفروشان».
خودسوزی‌های دستفروشان رو به افزایش است
پیش از این هم انتشار تصاویری در ارتباط با برخورد ماموران شهرداری با بعضی از دستفروشان تهرانی از جمله لبوفروشی که چرخ‌دستی‌‌اش واژگون شده بود یا دستفروشی که میوه‌هایش را مقابل ایستگاه شادمان نقش بر زمین کردند و حوادث مشابه دیگر، واکنش‌های اجتماعی زیادی را متوجه شهرداری تهران کرد. برای اینکه بیشتر در رابطه با خودسوزی‌های دستفروشان اطلاعات به دست آورید فقط کافی است جست‌و‌جوی کوچکی در اینترنت داشته باشید تا لیستی از خودسوزی‌ها یا خودکشی‌های دستفروشان مقابل دیدگان‌تان ظاهر شود.


هر چند وقت یک بار نیز کلیپ‌هایی از رفتارهای خشونت‌آمیز کارکنان شهرداری با دستفروشان می‌بینیم و حوالی عید و پایان سال این رفتارهای خشونت‌آمیز بیشتر هم می‌شود. در حالی که مسوولان شهرداری هرسال وعده می‌دهند شرایط دستفروشان را بهتر و ساماندهی می‌کنیم، اما در عمل چیزی دیده نمی‌شود و اتفاق مثبتی رخ نمی‌دهد. از سوی دیگر تحصیلی در ادامه اظهارات خود به این نکته نیز اشاره کرده بود که قرار است وضعیت دستفروشان ساماندهی شود. به گفته او به زودی دستفروشان شناسنامه‌دار می‌شوند و برای این افراد مکان‌هایی تحت عنوان بازارچه‌های موقت فراهم خواهیم کرد تا طبق روالی مشخص و تحت نظر شهرداری کار کنند‌ چراکه اگر یک دستفروش کالایی را بفروشد و ایرادی داشته باشد، شهروندان نمی‌دانند کجا باید مراجعه کنند تا کالا را پس دهند. همچنین طبق روال سال‌های پیش قرار است مکان‌هایی را برای دستفروشان در نظر بگیرند که این امر هم هر سال حول و حوش عید نوروز انجام می‌شده و بعد از آن بازارچه‌ها جمع شده و غرفه‌ها هم از دستفروشان گرفته شده است. حالا امسال هم قرار بر این شده تا غرفه‌هایی به دستفروشان تعلق گیرد. بر اساس گفته‌های مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران، به زودی غرفه‌ها را به نقاطی که نزدیک به کلونی دستفروشان است آماده می‌کنیم و به زودی این افراد را به آنجا منتقل خواهیم کرد. به طور مثال چهارراه ولیعصر ابتدای خیابان سرمد و روبه‌روی تالار وحدت یکی از نقاطی است که برای این کار در نظر گرفته شده، قسمت شمال غربی چهارراه ولیعصر هم محل دیگری است که انتخاب شده است. همچنین قرار است خیابان فخر رازی بسته شود و ورود و خروج خودرو در آن متوقف شود تا تحت عنوان خیابان هنر بتوان کتابفروشان را در آن ساماندهی کرد.
5 میلیون تومان ناقابل برای 10 روز اجاره یک غرفه
مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر با بیان اینکه در حال هماهنگ‌سازی برای ایجاد بازارچه‌های موقت برای دستفروشان تا قبل از عید هستیم، گفت‌: از آنجا که قرار است یک پیمانکار طرف حساب ما باشد، دستفروشان در بازارچه‌های موقت قطعا باید هزینه میز، چادر و‌... را بپردازند، اما ما اصلا نگاه اقتصادی به این موضوع نداریم و به هیچ عنوان قرار نیست‌ دستفروشان در بازارچه‌های موقت اجاره پرداخت کنند.
او در پاسخ به این سوال که چرا اجاره غرفه در بازارچه‌های فصلی که از سوی شهرداری و با واسطه پیمانکاران در سطح شهر ایجاد می‌شوند به حدی بالاست که غرفه‌داران به سود نمی‌رسند، بیان کرد: ما هیچ عددی به پیمانکاران اعلام نمی‌کنیم. البته روی قیمت‌هایی که پیمانکاران مشخص می‌کنند نظارت می‌کنیم، اما هیچ شکایتی از سوی غرفه‌داران مبنی بر بالا بودن بهای اجاره نداشته‌ایم. اتفاقا خیلی‌ها به ما می‌گویند‌ اجاره این غرفه‌ها پایین است!
تحصیلی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا اجاره 1/5 میلیون تومان برای 10 روز از نظر شما کم است ادامه داد: بستگی دارد که غرفه‌ها در کدام نقاط برپا شده و چه کالایی در آنها به فروش می‌رسد. به طور کلی با ایجاد بازارچه‌های فصلی در پیاده‌روها مخالفت دارم، چرا که پیاده‌رو متعلق به مردم است و ما نباید با ایجاد غرفه مانع استفاده آنان از پیاده‌رو شویم.
دستفروشی تنها بی‌قانونی شهر نیست
با این نوع اظهارات و دفاع تحصیلی از هزینه بالایی که بابت اجاره‌های ده روزه دکه و اتاقک به دستفروشان دریافت می‌کنند، به سراغ نیره توکلی جامعه‌شناس شهری رفتیم تا علت این نوع اظهارات شهرداری در خصوص دستفروشان و وعده تحقق نیافته ساماندهی آنان را جویا شویم. او در گفت‌وگو با «جهان صنعت» عنوان کرد: دلیل صحبت‌هایی که شده را نمی‌دانم چرا که معتقدم آن طور که باید روشن و شفاف نبوده است. اما باید به این نکته اشاره کنم که دستفروشان مهم‌ترین و اصلی‌ترین خطر برای سد معبر نیستند. در همه جای دنیا دستفروشان حضور دارند و ساماندهی می‌شوند. اتفاقا حرکت خوبی است چرا که دستفروشان در بعضی موارد باعث می‌شوند قیمت‌ها شکسته شود و گاهی دیده می‌شود خود فروشنده‌ها هم جنس‌های خود را به دستفروشان می‌دهند تا برایشان بفروشند. حالا اینکه می‌گویند مافیای دستفروشی داریم کمی شفاف نیست. ما در همه جای دنیا مافیای تکدی‌گری یا مافیای فروش مواد مخدر داریم. در ایران هم سازماندهی و شناسنامه‌دار کردن دستفروشان لازم است به این دلیل که در مناطقی فروشندگان مواد مخدر در قالب دستفروش ظاهر می‌شوند،‌ شناسایی این افراد الزامی است و باید کنترل و تنظیم شوند.
این جامعه‌شناس شهری در بخش دیگری از صحبت‌هایش بر لزوم ایجاد مکانی برای مستقر شدن دستفروشان تاکید می‌کند و می‌گوید: در مواردی که با دستفروشان صحبت کرده‌ام شنیده‌ام که 90 درصد دستفروشان برای گوشه‌ای از خیابان که بساط کرده‌اند اجاره می‌پردازند، این اجاره به شهرداری داده نمی‌شود و مشخص نیست چه کسی از آنها اجاره خیابان را دریافت می‌کند. وظیفه شهرداری شناسایی و مجازات این افراد است نه اینکه هر روز با دستفروشان مقابله کند. این موضوع بسیار مهم است. من هم مخالف مبارزه کردن با دستفروشان هستم و معتقدم باید ابتدا آسیب‌های جامعه را شناخت و بعد در جهت رفع آن کوشش کرد. از طرف دیگر نباید کم‌کاری‌های شهرداری را هم نادیده گرفت. در این شهر تخلفات زیادی صورت می‌گیرد اینکه تنها زورمان به دستفروشان برسد کمی بی‌انصافی است و باید بقیه جنبه‌های نظم و قانونمداری را هم در نظر گرفت و مشکلات و نواقص را رفع کرد. عدم رفع نواقص ‌باعث بروز اعتراضاتی می‌شود که هر چند وقت یک بار رخ می‌دهد، خودسوزی دستفروشان از جمله این اعتراضات است. مسوولان باید به نوع رفتار خود با مردم جامعه دقت داشته باشند و رفتار ناعادلانه نداشته باشند.
توکلی در انتها راجع به این موضوع که آیا حرف‌های تحصیلی در رابطه با مافیا بودن دستفروشان اقدامی سازمان یافته جهت تخریب دستفروشان است پاسخ داد: نمی‌توانم به این سوال پاسخی بدهم چون حرف‌های گفته شده شفاف نیست اما چیزی که می‌دانم این است که اخیرا جوی ایجاد شده که از همه طرف شاهد تبلیغات غیر‌منصفانه هستیم و مسوولان هم با سیل تبلیغات نادرست و غلط مواجه هستند. در این تبلیغات سخت است که بخواهیم متهم را پیدا کنیم اما معتقدم قبل از اینکه بخواهیم حکمی را صادر کنیم باید در رابطه با آن صحبت کرد و به متهم تفهیم اتهام کنیم و بعد از آن تصمیم‌گیری انجام شود.