روزنامه جهان صنعت
1397/10/15
پیامد استفاده از فیلترشکنها در ایران
گروه فناوری - شورای‌عالی فضای مجازی و معاون دادگستری کل کشور در فضای مجازی هر روز درباره فیلتر کردن یکی از شبکه‌های اجتماعی تصمیم‌گیری می‌کنند و آن را به اجرا می‌گذارند. با اینکه بارها و بارها ثابت شده فیلترینگ، راهکار مناسبی برای روی گرداندن کاربران از شبکه‌های اجتماعی نیست، بلکه موجب میشود بیشتر نسبت به شبکه‌های اجتماعی فیلترشده گرایش داشته باشند. به هرروی با فیلتر کردن شبکه‌های اجتماعی انواع وی‌پی‌ان‌ها، پراکسی‌ها و فیلترشکنها نیز به بازار آمدند. بسیاری از فیلترشکنهای خوب و مناسب در سال‌های اولیه پولی بودند اما به تدریج تعداد پراکسی‌های رایگان خوب افزایش یافت. بنابراین با اینکه کاربران نگران فیلترشدن شبکه‌های اجتماعی محبوب خود هستند اما می‌دانند که در صورت مسدود شدن آنها می‌توانند از فیلترشکن استفاده کنند. در شرایطی که مدیران و دست‌اندرکاران فیلترینگ دلیل مسدود شدن شبکه‌های اجتماعی را درز اطلاعات به دیگر کشورها یا محتوای مستهجن و نامناسب در برخی از شبکه‌های اجتماعی می‌دانند، فیلترشکنها تمام اطلاعات کاربران را روی سرور سوم کپی می‌کنند و از سوی دیگر انواع سایت‌ها و نرم‌افزارهای مستهجن را به کاربران پیشنهاد می‌کنند. در این میان کاربران جوان و خردسال پس از باز کردن فیلترشکنها با انواع پیشنهادات مستهجنی روبه‌رو می‌شوند که کنجکاوی آنها را بر‌می‌انگیزد. این امر در واقع نشانگر آن است که فیلترینگ نه تنها در دستیابی به اهداف و رفع نگرانی‌های دست‌اندرکاران فیلترینگ موفق نبوده بلکه موجبات فاش شدن اطلاعات و دسترسی آسان به سایت‌های نامناسب را هم فراهم کرده است. اینکه پس از تمامی این تجربیات باز هم عده‌ای به این نتیجه می‌رسند که فیلترینگ راهکار مناسبی است جای شگفتی دارد.افزایش روزافزون فیلترینگ
حوزه‌های فیلترینگ روز‌به‌روز گسترش پیدا می‌کند، به‌طوری که دامنه آن به برخی منابع تامین بازی‌ها و اپلیکیشن‌های شبکه‌های اجتماعی رشد پیدا کرده است.بر همین اساس کودکان کم‌سن و سال صاحب گجت‌ها به مرور زمان به این فکر می‌افتند که برای دسترسی بهتر به منابع اپلیکیشن‌های بازی و شبکه‌های اجتماعی باید فیلترشکن نصب کنند؛ فیلتر‌شکن‌هایی که میان آنها به صورت دست به دست می‌چرخد! والدین هم نسبت به وجود آنها در گوشی‌های همراه و تبلت‌های کودکان و نوجوانان خود بی‌اطلاع هستند؛ بی‌اطلاعی‌ای که تبعات عجیب و غریب و وحشتناک برای خانواده و جامعه ایرانی دارد.
به باور کارشناسان حوزه فناوری هر چقدر دامنه فیلترینگ گسترش یابد، تمایل به داشتن فیلترشکن هم افزایش پیدا خواهد کرد! به این ترتیب اصرار برخی کارشناسان حوزه فرهنگ بر استفاده بیشتر از فیلترینگ و فیلتر کردن گسترده سایت‌ها حتما به نتیجه مطلوب منجر نخواهد شد. به شکلی که بسیاری از کاربران کم‌سن و سال با مشاهده این حجم از فیلترینگ به استفاده از فیلترشکنهای قوی‌تر و پرسرعت‌تر بیشتر ترغیب می‌شوند.
کارشناسانی که متفاوت با برخی جریان‌های سیاسی حامی فیلترینگ فکر می‌کنند، براین باورند که کودکان خیلی زود با مشاهده فیلترینگ به سمت نصب فیلترشکن با هدایت دوستان می‌روند.
این‌گونه استفاده از این فیلترشکنها مخاطب کم‌سن و سال را در مواجهه با چند موضوع قرار می‌دهد: ۱- تبلیغات سایت‌های مستهجن که به صورت اتوماتیک‌وار روی فیلترشکنها قرار دارد و به صورت ناخواسته کاربر را به سمت سایت‌های مستهجن هدایت می‌کند. ۲- این فیلترشکنها گاهی اوقات دسترسی کاملی به حریم خصوصی افراد می‌دهد. مساله‌ای که کاربران کم‌سن و سال کاملا با آن ناآشنا هستند این امر موجب میشود که برخی سو‌ءاستفاده‌گران مجازی به عکس‌ها و محتویات خانوادگی دست پیدا کنند و این مساله میتواند تبعات خطرناکی برای کل خانواده داشته باشد. ۳- به باور همین دست صاحبنظران در برخی اوقات وجود این فیلترشکنها در گجت‌های سرگرم‌سازی کودکان میتواند آنها را به صورت ناخواسته به سمت بخش‌هایی از فضای مجازی هدایت کند که در حالت عادی امکان دسترسی به آنها نیست. از همین رو، در چند ماه اخیر روانشناسان نسبت به تبعات وجود فیلترشکنهای دستگاه‌های اندرویدی کودکان هشدار داده‌اند.
خطر بلوغ زودرس
روانشناسان به این مساله اشاره دارند که اولین پیامد‌های حضور فیلترشکنها در تبلت کودکان گشودن پنجره محتوایی است که ذهن کم‌سن و سال آنها به هیچ وجه آمادگی تحلیل درونمایه آن را ندارد! به نحوی که خیلی زود میتواند بلوغ زودرس جنسی را برای کودکان و نوجوانان کم سن و سال به همراه داشته باشد. این کارشناسان منزوی شدن کودکان و نوجوانان را پیامد دیگر این مساله می‌دانند، چرا‌که آنها در مواجهه با این محتواهای هنجارشکنانه احساس نوعی سردرگمی و شاید گناه می‌کنند و همین مساله باعث درگیری‌های ذهنی بیهوده در میان آنان میشود؛ درگیری‌هایی که در اولین گام تاثیرات خود را بر کیفیت تحصیلی و روابط اجتماعی کودکان نشان می‌دهد.
روانشناسان بر این باورند که مواجهه کودکان با این محتواها حتی میتواند منجر به بروز خشونت‌های کلامی و عملی در رفتار آنها شود. همه این موضوعات به دلیل آن است که ذهن آنها توانایی ادراک و تحلیل مجازی بودن به تعبیری غیر‌واقعی بودن چنین محتوایی را ندارد.این اتفاق در شرایطی برای کودکان و نوجوانان ایرانی رخ می‌دهد که در بسیاری از کشورهای دیگر والدین نظارت قابل توجهی بر اپلیکیشن‌های نصب شده روی گجت‌های فرزندان خود دارند. مهم‌تر آنکه در این کشورها دایره فیلترینگ آنقدر گسترده نیست که کاربران برای دسترسی به هر منبع مجازی، نیاز به نصب برنامه‌های عبور از محدودیت‌ها داشته باشد.
به باور صاحبنظران حوزه فناوری اطلاعات، تجربه نشان داده که امکان فیلتر کردن همه این فیلترشکنها وجود ندارد و در سوی مقابل والدین ایرانی هم به دلیل دلمشغولی‌های فراوان امکان نظارت مستمر را بر گجت‌های کودکان خود را ندارند.
با توجه به جمیع این مسائل در چند ماه اخیر به این مساله از سوی کارشناسان اجتماعی و تربیتی از زاویه دیگری نگریسته شده است. آنها بر این باورند که باید بر‌خلاف رویه همیشگی یعنی ایجاد محدودیت بیشتر، این بار به دنبال راه‌های ایجابی بود.
در اولین گام نباید حوزه فیلترینگ بر فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را آنقدر گسترش داد که افراد برای استفاده از برنامه‌های معمولی هم مجبور به داشتن فیلترشکن باشند. به ویژه اینکه کودکان کم‌سن و سال همیشه به دلیل وجود اشتیاق ذهنی به دنبال آسان‌ترین راه‌حل هستند.
مسدود کردن فیلترشکنها بیهوده است
کارشناسانی که تنها راهکار موجود را مسدود کردن می‌دانند تصور می‌کنند با مسدود کردن فیلترشکنها می‌توانند معضلات ناشی از استفاده آنها را از بین ببرند. این در حالی است که به گفته کارشناسان، مسدود کردن فیلترشکنها نه تنها کسب‌و‌کارهای بسیاری را به دلیل عدم دسترسی به نرم‌افزارها و سایت‌های مهم دنیا بدون فیلترشکن با مشکل مواجه می‌کند بلکه در صورت مسدود کردن تمامی فیلترشکنهای موجود نیز بازهم فیلترشکنهای جدید به بازار عرضه می‌شوند.
سینا تقوی، کارشناس فناوری اطلاعات در گفتوگو با «جهان صنعت» اظهار کرده بود: به طور کلی فیلترشکنها کاربران را از طریق یک سرور به کشورهای دوم و سوم وصل می‌کند. در واقع فیلترشکنها تونلی ایجاد می‌کنند که کاربران با اینترنت دیگر کشورها ارتباط برقرار کرده و از طریق اینترنت این کشورها بتوانند به سایت‌ها و شبکه‌های مجازی فیلترشده وارد شوند.
او افزود: برخی از فیلترشکنها از سوی هکرها ساخته می‌شوند و با اتصال کاربران اینترنت به این فیلترشکنها، هکرها به راحتی وارد تلفن هوشمند یا کامپیوتر آنها شده و به اطلاعات کاربران دسترسی پیدا می‌کنند. اما تعدادی فیلترشکنهای معروف وجود دارند که از سوی شرکت‌های پشتیبان دسترسی به اطلاعات آزاد یا برخی دولت‌ها ایجاد می‌شوند و قابل اعتماد هستند. به عنوان نمونه دولت آمریکا حدود هشت سال پیش، هشت میلیارد دلار هزینه و فیلترشکن ایجاد کرده بود.
تقوی با اشاره به عواقب منفی مسدود کردن فیلترشکنها بیان کرد: برخی از سایت‌های مهم مانند اوراکل به دلیل تحریم‌ها فیلتر هستند اما بسیاری از شرکت‌ها به دلیل نیاز و الزام کسب‌و‌کار خود از فیلترشکن استفاده می‌کنند تا به این گونه سایت‌ها دسترسی پیدا کنند. مسدود کردن فیلترشکنها میتواند کسب‌و‌کارهای بسیاری را با مشکل مواجه کند.
او با اشاره به بی‌فایده بودن این اقدامات برای انسداد تمامی فیلترشکنها گفت: حتی اگر تمامی فیلترشکنها را مسدود کنند باز هم فیلترشکنهای جدیدی ایجاد شده و در اختیار مردم قرار می‌گیرند.
افزایش استفاده از فیلترشکنها
سید‌هادی سجادی معاون امنیت فضای تبادل اطلاعات سازمان فناوری اطلاعات ایران در گفتوگو با مهر گفت: زمانی که افراد جامعه‌ای به دلایل مختلف با محدودیت دسترسی به منابعی در اینترنت مواجه می‌شوند، به دلیل ذات محدودیت و عدم قبول آن دست به اقداماتی نظیر استفاده از فیلترشکنها می‌زنند. شاید این اقدام به صورت کوتاه‌مدت نیازهای آنان را در برقراری ارتباطات و رفع محدودیت‌ها برطرف کند، اما تبعات فنی و اجتماعی متعددی به وجود می‌آید.
او با اشاره به تبعات علمی استفاده از فیلترشکنها و ابعاد فنی که در کشور بر اثر اعمال فیلترینگ و محدودسازی‌ها رخ داده است، گفت: پاسخ به این نوع سوالات که با تضاد آرا و اثرات مثبت و منفی فراوانی همراه است، نیاز به بحث و بررسی فنی و کارشناسی دقیق دارد. پاسخگویی به این سوالات علاوه بر دانش فنی و تجربه کاری مناسب، نیازمند رفتارشناسی و جامعه‌شناسی کاربران فضای مجازی در ایران در دهه‌های اخیر است.
معاون امنیت سازمان فناوری اطلاعات بیان کرد: متاسفانه پاسخ بسیاری از پرسش‌ها و ابهامات مطرح شده در کشور جالب نیست، چرا‌که زمانی که استفاده از انواع روش‌ها و ابزارهای فیلترشکن در کشور به شیوه غیرمنطقی افزایش می‌یابد، شاهد آن هستیم که آلودگی به انواع بدافزارها نیز رشد چشمگیری پیدا می‌کند.
سجادی با تاکید براینکه نکته‌ای که شاید در بررسی‌های فنی به آن پرداخته نمی‌شود، کاهش سن استفاده از فیلترشکنها در کشور است که اثرات سوء بسیاری خواهد داشت، ادامه داد: تعداد بالای استفاده‌کنندگان از فیلترشکنها در کشور افرادی با سطح آگاهی عمومی امنیت پایین هستند که به راحتی به هر نرم‌افزار و برنامه به نام فیلترشکن اعتماد می‌کنند.
او با بیان اینکه اثرات این استفاده غیرمنطقی در محیط پیرامونی دوستان و خانواده به راحتی برای هر شخصی قابل مشاهده است، گفت: اثرات جانبی استفاده بی‌رویه و هیجانی از فیلترشکنها و نرم‌افزارهای مشابه در کشور، آلودگی گسترده کاربران در سطح کشور و به همراه آن نشت اطلاعات، دسترسی غیرمجاز به اطلاعات کاربران، نقض حریم خصوصی، کلاهبرداری‌های مجازی و باج‌خواهی‌های اینترنتی و دیگر تهدیدات خواهد بود.
معاون امنیت سازمان فناوری اطلاعات ۱۳ مخاطره مهم مرتبط با استفاده از فیلترشکنها را تشریح کرد و گفت: تجمیع و سوءاستفاده از ترافیک کاربران برای انجام عملیات‌های داده‌کاوی، امکان عبور دادن ترافیک کاربران از مسیرهای دلخواه و امکان اجرای حملات امنیتی روی DNS و هدایت کاربران از سرورهای مخرب و آلوده از جمله این مخاطرات است.
او با اشاره به هدایت کاربران از سرورهای دلخواه برای بالابردن حجم ترافیک و جاگذاری انواع بدافزار و جاسوس‌افزار در برنامه‌های فیلترشکن، خاطرنشان کرد: در استفاده از فیلترشکنها امکان شنود و به دست آوردن اطلاعات حساس کاربران مانند حساب‌های بانکی، رمزهای ورود، چت‌های خصوصی و غیره وجود دارد و امکان آلوده کردن کاربر و سوءاستفاده از آن به عنوان یک زامبی برای شرکت در حملات سایبری از دیگر مخاطراتی است که باید به آن توجه شود.
سایر اخبار این روزنامه
دیدار آیت‌الله العظمی وحید خراسانی با وزیر اقتصاد
ظریف:قطعنامه شورای امنیت را نقض نکرده ایم
موانع متعدد پیش روی صادرات محصولات کشاورزی و مواد غذایی
تصمیم بازار پول در بورس بی‌اثر است
۱۰۱ برج تهران روی گسل زلزله ساخته شده است؛
پیامد استفاده از فیلترشکنها در ایران
فیلم‌های بخش سودای سیمرغ معرفی شدند
آغاز جام ملت‌های آسیا- امارات 2019
شهردار منطقه 12تهران اعلام کرد:
نرخ تورم واقعی و نرخ تورم دولتی
مدیرعامل شرکت فرودگاه‌های کشور:
بانوی‌آهنین مقابل ترامپ
ترک بازارهای جهانی با سیاست‌های مخرب دولت
نگاهی به عملکرد دانشگاه آزاد به بهانه واژگونی اتوبوس دانشجویان
نمایش ترامپ، فصل دوم
دولت آدرس غلط به مردم می‌دهد
خلق سلاطین در ایران
تنگنا‌های معیشتی در لایحه بودجه 98
