روزنامه جمهوری اسلامی
1397/10/13
هاشمی رفسنجانی و تقنین در جمهوری اسلامی
یاسر هاشمیوقتی شنیدم در چهلمین سال پیروزی انقلاب و به مناسبت دومین سالگرد ارتحال آیت‌الله هاشمی رفسنجانی همایشی با عنوان «همایش تقنین در جمهوری اسلامی» و با هدف «بررسی عملکرد آیت‌الله در مجلس شورای اسلامی و مجمع تشخیص مصلحت نظام» به همت انجمن اندیشه و قلم و دانشگاه مفید در قم برگزار میشود، به چند دلیل خیلی خوشحال شدم.
اولاً، در تمام این دو سالی که از رحلت ایشان گذشته، با اینکه عملکردشان در همه مقاطع و مسائل با نگاه مثبت و منفی بررسی شد، خیلی کمتر به دستاوردهای تقنینی ایشان، مخصوصاً در زمان مجلس شورای اسلامی پرداخته شد. درحالی که پایه‌های قانونی کشور، آنهم در انقلاب اسلامی در مجلس اول و دوم ریخته شد که هاشمی رفسنجانی، رئیس ادوار اول، دوم و حتی سوم مجلس شورای اسلامی بود.
ثانیاً، پس از گذر جامعه و انقلاب از مشکلات و مسائلی چون تجزیه طلبی‌ها و ترورها و جنگ هشت ساله و اراده مردم و مسئولین به ساختن کشور که همزمان شده بود با بازنگری قانون اساسی، مجمع تشخیص مصلحت به شکل قانونی و با اهداف مصرح تاسیس شد که یکی از مهمترین وظایفش «تدوین سیاستهای کلی نظام» بود که آقای هاشمی از همین دوره، یعنی دقیقاً از سال 1368 تا آخرین روز حیاتشان، یعنی 19 دی 1395 به مدت 27 سال رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام بودند. پس قانون نویسی و بحث و بررسی در باره قانون در صدر مسئولیت‌های آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بود.
با این مقدمه، مطلبم را با خاطره روز دوشنبه 20 مهر سال 1360 آیت‌الله هاشمی شروع می‌کنم که «جمعی از نمایندگان مراجعه کردند و از جواب امام در پاسخ نامه من، مبنی بر اجازه استفاده از حق ولایت فقیه در تقنینمقررات ضروری موقت بهمجلس، خوشحال بودند که کار مهم و راهگشائی است.»
برای درک بیشتر این موضوع، یعنی اهمیت تقنین در کشور، خوب است به مهر ماه 1360 برگردیم و ببینیم که امام راحل و رئیس وقت مجلس شورای اسلامی (آیت‌الله هاشمی رفسنجانی) چگونه در کوران حوادث، به این موضوع توجه دارند.دو ماه قبل فاجعه انفجار دفتر حزب جمهوری و شهادت جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی اتفاق افتاد که آیت‌الله هاشمی رفسنجانی اولین جلسه رسمی مجلس پس از آن حادثه را جزو شیرین‌ترین خاطرات زندگی خویش در اوج ناراحتی‌ها می‌داند و می‌گوید: «در خاطراتم نوشتم که لذت بخش‌ترین موزیکی که در گوش من در عمر من وارد شده، همان زنگی بود که با آن رسمیت جلسه مجلس را اعلام کردیم. فکر می‌کردیم مجلس از رسمیت افتاده است. آن حالت روانی را هیچ‌وقت فراموش نمی‌کنم.» (سخنرانی در دیدار اعضای ستاد بزرگداشت و خانواده‌های شهدای هفتم تیر، یکشنبه 3 تیر 1386)
جنگ به روزهای حساس رسیده و آبادان پس از سقوط خرمشهر در محاصره ارتش بعث قرار داشت و تازه عملیات ثامن‌الائمه(ع) در اول مهر1360 شروع شده بود. در بعد سیاسی داخلی، کشور درگیر انتخابات ریاست جمهوری پس از عدم کفایت سیاسی بنی صدر بود. با توجه به عمر کم مجلس شورای اسلامی که هنوز «مجلس شورای ملی» خوانده می‌شد، برخی قوانین مورد نیاز کشور با فقه موجود در تعارض بود. جمهوری اسلامی با احکامی روبرو بود که با برخی از ضروریات حکومت در تعارض بود. هاشمی رفسنجانی برای عبور کشور از بی‌قانونی و قوانینی که میراث حکوت سابق که حقیقتاً بحران بود، می‌نویسند: «قرار شد امام از مقام ولایت خویش، استفاده کنند و حکم کلی در خصوص تجویز اتخاذ تصمیم‌های ضروری و انقلابی صادر کنندکه آقایان مراجع دیگر و شورای نگهبان، نتوانند مخالفت کنند.» علما مخالف و یا نگران بودند که به بهانه مصلحت، دیدگاه‌های غیراسلامی مبنای تصمیم شود. (برای آگاهی بیشتر به: دایره‌المعارف مصوّر تاریخ زندگی امام خمینی، جعفر شیرعلی‌نیا، نشر سایان، صفحه 329 مراجعه شود.»
در آن شرایط، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، به عنوان رئیس مجلس در تاریخ 5 مهر 1360 طی نامه‌ای به امام (ره) می‌نویسد: «چنانکه خاطر مبارک مستحضر است، قسمتی از قوانین که در مجلس شورای اسلامی به تصویب می‌رسد، به لحاظ تنظیمات کلی امور و ضرورت حفظ مصالح یا دفع مفاسدی که بر حسب احکام ثانویه به طور موقت باید اجرا شود و در متن واقع مربوط به اجرای احکام و سیاستهای اسلام، و جهاتی است که شارع مقدس راضی به ترک آنها نمی‌باشد و در رابطه با این گونه قوانین به اعمال ولایت و تنفیذ مقام رهبری که طبق قانون اساسی هم قوای سه‌گانه را تحت نظر دارند، احتیاج پیدا میشود. علی هذا تقاضا دارد مجلس شورای اسلامی را در این موضوع مساعدت و ارشاد فرمایید.»
امام هم روز 19 مهر در پاسخ می‌نویسند: «آنچه در حفظ نظام جمهوری اسلامی دخالت دارد که فعل یا ترک آن موجب اختلال نظام میشود و آنچه ضرورت دارد که ترک آن یا فعل آن مستلزم فساد است و آنچه فعل یا ترک آن مستلزم حَرَج است، پس از تشخیص موضوع به وسیله اکثریت وکلای مجلس شورای اسلامی، با تصریح به موقت بودن آن مادام که موضوع محقق است، و پس از رفع موضوع خود به خود لغو میشود، مجازند در تصویب و اجرای آن؛ و باید تصریح شود که هر یک از متصدیان اجرا از حدود مقرر تجاوز نمود، مجرم شناخته میشود و تعقیب قانونی و تعزیر شرعی میشود.»
تجزیه و تحلیل کلمات و جملات نامه‌های هاشمی رفسنجانی و امام خمینی(ره) از حدّ «بضاعت مزجاه» علم من بیرون است و حتماً متخصصان فقهی و شرعی به آن پرداختند و می‌پردازند.منظورم نکته بینی‌های تقنینی هاشمی رفسنجانی است که پیش از آن و بلافاصله پس از تحصیلات حوزوی، وارد مبارزه شده و سال‌ها در زندان بودند. اما وقتی رای مردم تهران و سپس رای نمایندگان مجلس، او را به ریاست قوه مقننه انتخاب و انتصاب کرد، اراده و تجربیات علمی و حوزوی خویش را به هم تلفیق کرد تا تقنین در جمهوری اسلامی به بهترین شکل ممکن انجام شود.
اولین دوره مجلس پس از پیروزی انقلاب اسلامی، روز 7 خرداد 1359 آغاز به کار کرد که پس از برگزاری 625 جلسه علنی و 16 جلسه غیرعلنی و بررسی و تصویب 804 لایحه و طرح، در تاریخ 6 خرداد 1363 پایان یافت که فراز و فرودهای عجیبی داشت. آقای هاشمی رفسنجانی با 74 درصد آرا، یعنی 146 رای از 196 نفر به عنوان رئیس انتخاب شد. حضور نمایندگانی با افکار و حتی وابستگی‌های خاص سیاسی، انتظارات مردم برای سر و سامان گرفتن قوانین، برگزاری سه دوره انتخابات ریاست جمهوری، تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی، تعطیلی دانشگاه‌ها، قطع کامل روابط ایران با آمریکا، وقوع جنگ 8 ساله تحمیلی و.... از جمله مسائلی بودند که تدوین و تصویب قوانین هر یک از موضوعات، از کارهای سخت رئیس برای اداره مدبرانه جلسات اولین دوره مجلس بود که 28 کمیسیون دائمی و 8 کمیسیون ویژه و خاص داشت.یک مصداق از پرکاری اولین دوره مجلس 31 بار بحث کابینه و رای اعتماد 102 نفر وزیر و رای عدم اعتماد 12 نفر برای وزارت بود.
انتخابات دومین دوره مجلس شورا، در روز جمعه 26 فروردین 1363 و اولین جلسه مجلس در تاریخ 7 خرداد 1363 برگزار شد و باز آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با 95 درصد رای نمایندگان، یعنی با 196 رای از 205 نفر به عنوان رئیس انتخاب شد.سال 63 جنگ اولویت ویژه کشور و ایشان هم از سال قبلش با حکم امام (ره) فرمانده جنگ برای ادامه عملیات «والفجرها» انتخاب شده بودند. قانون مطبوعات در 22 اسفند 1364 و قانون خدمت وظیفه عمومی، مشتمل بر شصت و هفت ماده و پنجاه و هفت تبصره در 29 مهر 1363 و قانون دادرسی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در 22 اردیبهشت 1364 از جمله مصوبات مجلس در این دوره بودند.
دوره سوم از 7 خرداد 1367 آغاز و برای بار سوم هم آیت‌الله هاشمی با 94 درصد آرای نمایندگان، یعنی با 187 رای از 199 نفر به عنوان رئیس انتخاب شدند که پس از رحلت امام و انتخاب ایشان به عنوان رئیس جمهور، دوره حضورشان در مجلس شورای اسلامی به پایان رسید که البته دوره دیگر از حضورشان برای تدوین قانون که با تصریح قانون اساسی «سیاستهای کلی نظام» خوانده میشود، از سال 68 و به شکل خیلی جدی‌تر از سال 1376 شروع شد که تا آخرین روزهای حیاتشان ادامه داشت.
مطمئناً برگزاری این همایش و حضور میهمانان و سخنرانان آن، فصل نوینی را برای محققان و پژوهشگران می‌گشاید تا به عملکرد آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بپردازند که در ماههای عمرشان به صراحت گفته بودند: «خودم را یک انسان روستایی می‌دانم که در روستا بزرگ شدم و به حوزه علمیه رفتم و بعدها در مسئولیت‌های اجتماعی و سیاسی هم خدمت کردم و هم خطا».
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) جنگ رسانه‌ای در فضای موشکی (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
در جلسه هیات دولت به ریاست دکتر روحانی؛
استانداران جدید خراسان رضوی، قم، یزد و فارس رای اعتماد گرفتند
وزارت اطلاعات از کریمی قدوسی شکایت کرد
"سلطان کاغذ" بازداشت شد
ارزش پرونده بیش از 1700 میلیارد تومان است
تحلیل سیاسی هفته
ایندیپندنت گزارش داد؛
قراردادهای تسلیحاتی محرمانه عربستان و انگلیس پس از مرگ قاشقچی
تظاهرات گسترده اهالی الحدیده علیه نقض مکرر آتش بس توسط عربستان
محسن کنگرلو:
هجمه‌ها به آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به خاطر فداکاری او برای انقلاب و نظام اسلامی بود
رئیس جمهور در جلسه هیات دولت:
فعالیت‌های اقتصادی کشور با وجود فشارهای دشمنان مثبت و امیدوارکننده است
در آستانه دومین سالگرد رحلت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی
همایش تقنین در جمهوری اسلامی امروز در قم برگزار میشود
دکتر روحانی برگزاری موفقیت‌آمیز انتخابات پارلمانی و پیروزی حزب عوامی لیگ بنگلادش را تبریک گفت
معاون امور مجلس رئیس جمهور:
لایحه تفکیک وزارت کار از مجلس مسترد میشود
سرپرست سازمان تامین اجتماعی:
چک‌های سازمان تامین اجتماعی از بابک زنجانی پس گرفته شد
تولید 4 میلیون و 553 هزار بشکه نفت و میعانات گازی در سال 96
کاسترو: آمریکا به «تقابل‌جویی» بازگشته است
دکتر روحانی در دیدار دبیر کل جنبش جهاد اسلامی فلسطین:
ایستادگی و مبارزه با رژیم صهیونیستی تنها راه دستیابی ملت مظلوم فلسطین به حقوق خود است
هاشمی رفسنجانی و تقنین در جمهوری اسلامی
