«ابتکار» از وضعیت ورود فیلم «فرزند صبح» بهروز افخمی به جشنواره فجر گزارش می‌دهد

جشنواره‌ای پر سر و صدا در پیش است
سیدحسین رسولی
بهروز افخمی کارگردان فیلم «فرزند صبح» گفت: «ما برای جشنواره حاضرش می‌کنیم اما در مسابقه شرکت نمی‌کنیم. سعی می‌کنیم به موقع برسانیم که در افتتاحیه باشد ولی خارج از مسابقه، برای اینکه اگر بخواهد در مسابقه شرکت کند، جایزه ببرد، بدنامی است و نبرد هم بدنامی است پس بهتر است که خارج از مسابقه باشد.» با این صحبت‌ها بار دیگر این کارگردان رک و راست و پر‌حاشیه سینما وارد فاز جدیدی از توجه قرار گرفته است.
اوایل سال ۱۳۸۳ خبر ساخت فیلمی درباره امام خمینی‌(ره) به عنوان شاخص‌ترین چهره معاصر ایران بازتاب وسیعی بین رسانه‌ها پیدا کرد و از همان ابتدا هم حواشی مختلفی را به دنبال داشت‌ ولی این پروژه به سرعت به یکی از پرحاشیه‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران تبدیل شد. پرسش اساسی این است که چرا باید چنین فیلمی وارد حاشیه‌های ریز و درشت بشود؟


در همان زمان‌ آغاز فیلمبرداری نقدهایی درباره بازی هدیه تهرانی در نقش مادر حضرت امام‌(ره) در رسانه‌ها منتشر شد و افخمی هم بلافاصله پاسخی را منتشر کرد که در آن از فشارها و برخی سخنان پیرامون ساخت این فیلم گلایه کرد. بعدها خبر رسید که به دلیل بزرگ شدن بازیگر نقش اصلی کار آن هم پس از یک سال و با نظر بهروز افخمی متوقف شده است. به نظر می‌رسید کارگردانی با این پیشینه و سابقه و تجربه نتوانسته بود پیش‌بینی‌ کند که چنین اتفاقی رخ خواهد داد. در مجموع در سال ۱۳۸۵ فیلمبرداری مجدد آغاز شد و در سال ۱۳۸۶ هم به پایان رسید. به نظر می‌رسید که پرونده این فیلم بسته شده باشد و بالاخره به اکران عمومی برسد.
البته‌ پس از نمایش این فیلم در جشنواره فیلم فجر شاهد روانه شدن سیل انتقادات به سمت بهروز افخمی بودیم. دلیل اصلی آن هم این بود که این کارگردان چیزی در حدود سه سال در ابتدا و چهار سال در ادامه و در مجموع هفت سال روی این فیلم زمان گذاشته بود. با این حساب، افخمی اصرار داشت که فیلم فعلی که پخش شده است، به کارگردانی او نیست چرا که حاصل تدوین جدید به کلی با آنچه او مد نظر داشته متفاوت بوده است.
افخمی طی این سال‌ها هربار صحبت از «فرزند صبح» می‌شود باز بر تدوین و انجام مراحل نهایی فیلم تاکید دارد و معتقد است: «فیلم «فرزند صبح» من هنوز در جشنواره به نمایش در نیامده است و آن نسخه که در جشنواره بود‌، کار من نبود. سرمایه‌گذاران این فیلم موافقت کردند تا این فیلم را کامل کنند و با تدوین سیف‌الله داد آن را به سرانجام برسانند.»
این کارگردان پر سر‌و‌صدای سینمای ایران زمانی که سردبیر و مجری برنامه «هفت» بود، درباره اینکه سرنوشت تدوین «فرزند صبح» به کجا رسیده است؟ پاسخ داد: «آقای شرف‌الدین نگاتیوها را نگه داشته تا خرده حساب‌هایش را با موسسه حفظ آثار رفع کند ولی به نظر می‌آید موسسه تمایل دارد که نگاتیوها را در اختیار من بگذارد تا آن را درست کنم.»
از سوی دیگر، حجت‌الاسلام علی کمساری معاون فرهنگی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) در ۲۷ آبان ۱۳۹۷ ضمن تشریح آخرین وضعیت فیلم سینمایی «فرزند صبح» تاکید کرد که اصلاحات این فیلم صرفا «ساختاری» است.
وی تصریح می‌کند: «کارگردان فیلم در آن مقطع ۲ سال به خارج از کشور مسافرت کردند و همین باعث شد فیلم به مرحله نهایی نرسد. اعتقاد آقای افخمی این بود که با توجه به فیلمبرداری سوپر ۳۵، فیلم برای مراحل فنی هم باید به خارج از کشور برود اما مسئولان وقت موسسه عروج فیلم و موسسه روایت که به ‌صورت مشترک تهیه‌کنندگی کار را برعهده داشتند، با این نظر موافق نبودند، به همین دلیل کار توسط دستیار آقای افخمی برای تدوین نهایی به زنده یاد سیف‌الله داد واگذار شد و در جشنواره فیلم فجر سال ۸۹، فیلم در بخش اصلی پذیرفته شد. آقای افخمی همان زمان خطاب به دبیر وقت جشنوار نامه‌ای نوشتند و اعلام کردند که این فیلم را فیلم خود نمی‌دانند.»
او ادامه می‌دهد که: «‌زمانی یک فیلم به اندازه‌ای فاجعه است که هیچ اصلاحی نمی‌توان بر آن اعمال کرد اما «فرزند صبح» به لحاظ کلی فیلم بدی نبود. اتفاقا نگاه شاعرانه خوبی به زندگی حضرت امام(ره) داشت. برخی ملاحظات به ویژه درباره سال‌های پایانی زندگی حضرت امام(ره) وجود داشت اما درمجموع باید پذیرفت که این روایت شخص بهروز افخمی است و طبیعی است که نمی‌توان انتظار داشت شبیه روایت فیلمساز دیگری باشد».
بهروز افخمی در گفت‌وگو با خبرآنلاین درباره اینکه بودجه فیلم را هدر داده است یا نه، می‌گوید: «نه اتفاقا؛ «فرزند صبح» فیلم خیلی خوبی شده و در جشنواره آن را می‌بینید.»
او در ادامه اشاره می‌کند که: «آن دفعه هم بدون اجازه من خودشان یک چیزی سرهم کردند و به جشنواره فرستادند و اشتباه بزرگ دیگرشان شرکت در مسابقه بود. در حالی که فیلمی که راجع به امام‌(ره) ساخته می‌شود نباید در مسابقه شرکت کند و جای دیگران را تنگ کند و دیگران شاکی شوند. امسال که معلوم است نباید در مسابقه باشد. نسخه و مونتاژ سیف‌الله داد را اسکن کردیم؛ یعنی کیفیتش را درست کردیم، موسیقی و دوبله‌اش را درست کردیم. آنچه شما دیدید، پرده مربع بود، درحالی که باید از آن یک مستطیل انتخاب شود. از بالا تا پایین همه چیزهای غلط وارد کادر شده بود. از چپ همه چیز بریده شده بود چون پرده بزرگتر از مربعی بود که نشان می‌دادند. همه رنگ‌ها از بین رفته بود، موسیقی بد بود یعنی آن نوع موسیقی که من برای آن فیلم می‌خواستم‌ نبود. نسخه‌ای که شما دیدید، ۲۵ دقیقه اضافه داشت. ۲۵ دقیقه آب قاطی فیلمی کنند، چه اتفاقی می‌افتد؟»
افخمی درباره زمان فیلم و هزینه تولیدش نیز توضیح می‌دهد که: «[فیلم] ۹۶ دقیقه است و آن فیلم ۱۲۵ دقیقه بود. کلا می‌دانید که یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان خرج این فیلم شده است. البته با حساب الان این عدد ۱۰ میلیارد تومان است. منتها نصفی از این ۱۰ میلیارد تومان خرج ساخت خانه امام(ره) شده که با ۲۰ هزار متر زمینی که خریدیم و خانه‌ای که دکور نیست و با پی ساخته شده الان حدود ۲۰ میلیارد تومان همان‌جا ارزش دارد. یکی از چیزهایی که باعث شد دکور آن فیلم خیلی طبیعی به نظر برسد این است که در ابتدا دو تا درخت توت بزرگ به اندازه نصف این اتاق ریشه را درآوردیم، جابه‌جا کردیم و در دکور کاشتیم که درخت‌ها هم گرفت. می‌دانستم اگر ریشه درخت‌ها قطع شوند، نمی‌گیرند و سال بعد خشک می‌شوند در نتیجه اصلا به نظر نمی‌آمد که دکور ما دکور است. در فیلم «یتیم‌خانه ایران» استفاده شده و خود ابوالقاسم طالبی به من گفت اگر دکوری که تو ساختی نبود فیلم ما دو برابر خرج بر می‌داشت». با تمام این احوال باید منتظر بود تا نسخه جدید فیلم «فرزند صبح» را تماشا کنیم. حداقل آرزویی که داریم این است که از دیدن یک فیلم سینمایی جذاب لذت ببریم و کمی هم اندیشه و تاریخ نصیب‌مان شود. مگر سینما غیر از این است؟