روزنامه قانون
1397/10/08
گره پالایشگاه بر محیط‌زیست شهر ری
ماندن و مردن يا مهاجرت اجباري تنها گزينه‌هاي پيش‌روي مردمي است كه در سرزمين‌شان گنجي به‌نام طلاي سياه كشف مي‌شود؛ چراكه هيچ‌گاه زور سازمان حفاظت محيط زيست براي جلوگيري از تخريب محيط زيست توسط وزارت نفت به اين وزارتخانه نرسيده است. شايد جالب باشد بدانيد مقابل ديدگان مسئولان، بيخ گوش پايتخت در شهر ري، نفت زندگي شهروندان را فلج كرده و حيات‌وحش و مزارع كشاورزي را به ورطه نابودي كشانده است. مشکلات اهالی روستای عظیم آباد تاکنون واکنش‌های زیادی به همراه داشته و نام روستای فراموش‌شده عظیم‌آباد را که در سه کیلومتری پایتخت قرار دارد سر زبان‌ها انداخته؛ روستایی که محلی‌ها آن را به نام عظیم‌آباد پالایشگاه می‌شناسند؛ پالایشگاهی که با ورودش به آن منطقه آب‌های زیرزمینی روستا را آلوده کرد و در نتیجه آن زمین‌های کشاورزی از بین رفت. علاوه بر آب‌های زیرزمینی، آب روستا هم آلوده و غیرقابل شرب شد. اما دردسرهای روستای عظیم‌آباد فقط آب نیست، بوی نامطبوع کارگاه چربی‌سوزی و شرکت سولفور سدیم، نبود مرکز بهداشت و درمان، نبود اتوبوس و تاکسی و عدم آنتن‌دهی مناسب خطوط تلفن همراه از دیگر مشکلات ساکنان روستاست.هدایت‌ا… جمالی پور، فرماندار شهرری از وجود کارگاه چربی‌سوزی در آن منطقه ابراز بی‌اطلاعی کرد، اما از نشتی خط لوله بنزین اطراف پالایشگاه خبر داد که قدمتی 10 ساله دارد و به‌تازگی متوجه آن شده‌اند. نشتی که کارشناسان معتقدند به‌راحتی قابل کشف و ترمیم بوده و از روی سهل‌انگاری تا این زمان پنهان باقی‌مانده تا منابع آب و خاک روستا قربانی این سهل‌انگاری شود. به گزارش گزارشگران سبز، نفوذ 10 ساله مواد نفتی در آب‌های زیرزمینی روستاهای عظیم‌آباد، درسون‌آباد، قوچ‌حصار و اسماعیل‌آباد مساله‌ای بود که جمالی‌پور به‌راحتی و با گفتن این‌که چون نشتی زیرزمین بوده ما دیرمتوجه آن شده‌ایم از کنارش گذشت. او درباره علت آلوده شدن زمین‌های کشاورزی اطراف روستای عظیم‌آباد گفت: « پالایشگاهی در نزدیکی عظیم‌آباد وجود دارد که به‌واسطه آن، نزدیک 10 سال بنزین در خاک نشت می‌کرد که مشکلاتی را برای اهالی به وجود آورده است. در واقع لوله انتقال بنزینی که از پالایشگاه شازند اراک به سمت تهران کشیده شده در این نقطه نشتی کرده و باعث آلوده شدن آب‌های زیرزمینی منظقه شده است». جمالی‌پور در پاسخ به این پرسش که چطور با گذشت ده سال هیچ اقدامی برای مهار نشتی لوله انجام نشده افزود: «محیط‌زیست به عنوان دستگاه متولی وظیفه نظارت بر کنترل آلاینده‌های پالایشگاه را دارد. از آنجا که این نشتی در زیر زمین اتفاق افتاده است، متاسفانه دیر متوجه آن شدیم. زمانی متوجه نشت لوله شده‌اند که مواد نفتی در آب‌های شرب منطقه نفوذ کرد. در آخرین جلسه‌ای که با مسئولان شرکت نفت در فرمانداری داشتیم، قول ترمیم خط لوله را از آن‌ها گرفتیم. این درحالی است که کارشناسان تاکید می‌کنند حتی با ترمیم خط لوله بحث آلودگی منابع آب و خاک سال‌ها باقی خواهد ماند».
کم‌کاری در کشف نشتی
جلیل سالاری، مدیرعامل پیشین شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردهای نفتی درباره نشتی خط لوله پالایشگاه نزدیک روستای عظیم‌آباد و میزان آلودگی‌هایی که می‌تواند ایجاد کند، گفت: «بستگی دارد که میزان نشتی لوله چقدر باشد. البته خط لوله‌ای که از سمت شازند به تهران کشیده شده، خط لوله‌ای مستقل است که دارای مخزن‌های ورودی و خروجی است. همچنین در زمان‌های تغییر و تحول و براساس برآوردهای انجام‌شده می‌توان به‌راحتی متوجه نشتی‌های احتمالی شد». براساس توضیحات سالاری، این خط لوله‌های انتقال مواد نفتی دارای میزان وصولی مشخصی هستند که می‌توان از طریق مقایسه میزان خروجی که از پالایشگاه شازند به سمت تهران می‌آید با میزان ورودی به مخازن واقع در تهران متوجه کم شدن آن شد. این‌که بعد از 10 سال مسئولان پالایشگاه متوجه نشتی خط لوله شده‌اند، عجیب‌ترین قسمت ماجراست. کارشناسان شرکت نفت معتقدند تنها در مواردی که به صورت عمدی نفت از خط لوله اصلی و از طریق لوله‌های فرعی به جای دیگر منتقل شود، امکان دارد نشتی دیرتر کشف شود. مدیرعامل سابق شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران گفت: «چند سال قبل در اصفهان مورد مشابهی داشتیم که فرد با استفاده از هاتپ که با اتصال لوله جدید به لوله اصلی از طریق جوشکاری و بدون نیاز به متوقف کردن انتقال مواد نفتی انجام میشود، نفت را به داخل یک ساختمان شخصی انتقال داده بود، این انتقال ظرف مدت چند ماه کشف و قطع شد. اما با توجه به این‌که نشتی منطقه روستای عظیم‌آباد بعد از آلوده شدن آب‌های زیرزمینی و از بین رفتن مزارع کشاورزی کشف شده است، قطعا نمی‌تواند شبیه مورد گفته شده باشد».
همسایه‌ها نفتی نشوید!
زندگی در همسایگی پالایشگاه‌های نفت همواره و در همه جا با ناخوشایندی‌هایی از جمله آلودگی آب و زمین و هوا برای ساکنان منطقه همراه بوده است. سالاری درباره این‌که مدت‌ها پیش در رابطه با ساماندهی زمین‌های کشاورزی و همچنین ساکنان اطراف پالایشگاه‌های نفت اقداماتی انجام شده توضیح داد: «در گذشته ساکنان حریم‌های پالایشگاه جابه‌جا شده و به مناطق دیگر کوچ داده شدند، در همین شهرری به کشاورزانی که زمین‌های‌شان در مجاورت پالایشگاه بود، هزینه‌هایی پرداخت و زمین‌شان به فضای سبز تبدیل شد. همچنین در بحث کنترل و مهار آلودگی‌های ناشی از پالایشگاه به آب‌های زیرزمینی اقدامات اساسی انجام می‌شد. اما این طرح‌ها دیگر اجرا نشد و امروز شاهد این مسائل هستیم و بیشتر از همسایه‌ها و اهالی آنجا انتظار داریم که تحمل کنند. در منطقه جنوب شهرری به علت ازدحام لوله‌های خط انتقال مواد نفتی همیشه بحث آلودگی آب و هوا وجود داشته، اما به صورت عملی کاری برای آن‌ها انجام نشده است. بلکه همیشه از اجباری که ساکنان آن روستاها برای ادامه زندگی در آنجا داشته‌اند، سوء‌استفاده شده است».
سریال آلودگی نفتی در شهر ری
آلودگی نفتی در شهر ری به سریال تکراری این منطقه تبدیل شده است. بارها شاهد اعتراض کنشگران و شهروندان به آلودگی نفتی در شهرری بوده ایم. در اين ميان نيز مسئولان عوارض آلايندگي را تدبیری برای رهایی از آلایندگی می‌دانند این در حالی است که تاکنون عوارض آلایندگی دردي از مشكلات اين منطقه دوا نكرده است و زور سازمان حفاظت محيط‌زيست به پالايشگاه نفت شهيد تندگويان نمي‌رسد و اين پالايشگاه درحال نابودي بخشي از شهر ري است. خشكي 80 درصدي مزارع كشاورزي و آلودگي سفرههاي زير زميني به نفت صداي مديران شهري پايتخت را درآورده است؛ حسن خلیل‌آبادی، عضو شورای شهر تهران با تاكيد بر اينكه بيش از نيم قرن از تاسيس اين پالايشگاه مي‌گذرد و تمامي سيستم‌هاي آن فرسوده و كهنه هستند، به «قانون» گفت: «پالايشگاه يك سري آلودگي مانند فاضلاب، پسماند، تردد خودروهاي حمل مواد نفتي، نشت نفت به زمين‌هاي كشاورزي و سفرههاي زيرزميني دارد كه زندگي مردم منطقه را فلج كرده است. در ضلع شرقي پالايشگاه تهران يك سري تانكرهاي بزرگ وجود دارد كه نفت و ساير توليدات در آنجا ذخيره مي‌شود. در آن منطقه به‌دليل فرسودگي، نشت نفت صورت مي‌گيرد و موضوع جديدي نيست؛ از گذشته اين اتفاق رخ داده است. بحران نشت نفت به‌جايي رسيد كه پالايشگاه مجبور شد براي كنترل آلودگي نفتي روستايي به‌نام «اسماعيل آباد» را خريداري كند، اما از آنجايي‌كه محيط‌زيست جغرافيا‌پذير نيست، نمي‌توان آلودگي را در يك منطقه نگه داشت، به همين دليل اين بحران زيست محيطي به اراضي ديگر سرايت كرد».
پالايشگاهي به قدمت نيم قرن
خليل‌آبادي با اشاره به اينكه پالايشگاه تهران جزو صنايع سبز و پاك نيست و به‌دليل فرسودگي، براي به روزرساني آن‌ها بايد هزينه گزافي را پرداخت كنند، بيان کرد:«خطوط لوله اين پالايشگاه مربوط به 50 سال گذشته است و به‌دليل نشت نفت در جوي آب، به‌راحتي نفت قابل مشاهده است. نفت و آب مخلوط است و با همين آب مزارع كشاورزي مشروب مي‌شود. يكي از دلايل خريد روستاي اسماعيل‌آباد همين مساله نشت نفت در آب بوده است. براساس شواهد نفت به سفرههاي زيرزميني نفوذ كرده و آب را آلوده كرده است».
بحران پسماند نفتي
اين عضو شوراي شهر تهران درباره وضعيت نگهداري پسماند نفتي گفت:« من اطلاع دقيقي از وضعيت چگونگي سيستم فاضلاب يا نحوه امحاي پسماندهاي نفتي پالايشگاه ندارم اما در گذشته بحث سيستم پسماند پالايشگاه فاجعه‌اي به‌بار آورده است. چند دهه قبل، استخري كه پسماند پالايشگاه در آن نگهداري مي‌شد شكسته شد و روستاي پايين‌دست خود را تخريب كرد. اما همان سال روستا با هزينه دولتي بازسازي شد. شنيده‌ها حاكي از آن است كه سيستم پسماند و فاضلاب پالايشگاه تغيير چنداني با گذشته نكرده است. تنها كافي است يك‌بار گذرتان به منطقه شهرري افتاده باشد، به‌راحتي نفت در جوي آب قابل مشاهده است و اين مساله ديگر نيازي به اثبات ندارد».خليل‌آبادي درباره خطر انفجار گاز در اين منطقه مي‌گويد: « 180 هزار تن مخزن گاز در پالايشگاه دپو شده كه بسيار خطرناك است؛ اگر حادثه‌اي رخ دهد شاهد فاجعه‌اي در شهر ري و باقرشهرخواهيم بود».
عوارض آلايندگي شهر ري در جايي ديگر
نشت نفت در شهرري حاشيه‌هاي فراواني به‌دنبال داشته است. چندي پيش محسن علیجانی زمانی، نماینده مردم تهران و شهرري در مجلس از واريز 100 ميليارد تومان عوارض آلايندگي پالايشگاه شهيد تندگويان به حساب شهرداري تهران خبر داد و از عدم هزينه اين عوارض آلايندگي در جهت بهبود وضعيت محيط زيست و زندگي شهروندان ري توسط شهرداري ابراز گلايه كرده بود. خليل‌آبادي در اين‌باره گفت: «عوارض آلايندگي به‌صورت كلي به حساب شهرداري تهران واريز مي‌شود و شايد ميزان آن 100 ميليارد تومان نيز نباشد. اما شهرداري تهران هميشه مدعي اين مساله است كه عوارض شهرداري از شهر ري كم است درحالي‌كه هزينه‌هاي اين منطقه بسيار بالاست. اين چالش اصلي شهر ري است، چرا كه پسماندهاي پايتخت، فاضلاب و هرچه كه دور انداختني است، براي شهر ري است اما خبري از بودجه و عمران و آباداني در خور نام شهرري در اين شهر نيست».
باقرشهر غرق در نفت
شهر ري تنها شهري نيست كه قرباني پالايشگاه نفت شده است؛ باقرشهر همسايه شهرري نيز از آلايندگي اين پالايشگاه بي‌نصيب نمانده است. از ديرباز كشاورزي در اين منطقه رونق فراواني داشته است اما در سال‌هاي اخير به‌دليل نشت نفت در منابع آبي بيش از 80 درصد اراضي كشاورزي اين منطقه نابود شده‌اند و 20 درصد باقي‌مانده از اراضي نيز به نفت آلوده شده است. شنيده‌ها حاكي از آن است، نشت نفت به‌اندازه‌اي است كه كشاورزان در اين منطقه در حوضچه‌ها اقدام به‌جداسازي نفت و آب كرده‌اند و نكته قابل توجه اينجاست كه پالايشگاه نيز به‌صورت هفتگي اقدام به خريد نفت از كشاورزان مي‌كند. باقرشهر در نفت غرق مي‌شود و مسئولان همچنان در خواب غفلت هستند.
پيگيري قضايي!
بحران زيست‌محيطي پالايشگاه نفت شهيد تندگويان، کیومرث کلانتری، رييس اداره كل محيط‌زيست استان تهران را وادار به بازديد سرزده از اين پالايشگاه كرد. او پس از بازديد درباره وضعيت زيست محيطي اين منطقه گفت: «بی‌توجهی پالایشگاه و سایر واحدهای نفتی منطقه باعث نفوذ نفت به آب‌های زیرزمینی شده و هم اکنون برخی از چاه‌های کشاورزی اطراف پالایشگاه آلوده به مواد‌نفتی هستند. پالایشگاه نفت تهران به ضوابط و مقررات محیط‌زیستی توجه نکرده و باعث آلودگی آب‌های زیرزمینی منطقه شده است. در این رابطه اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ری بلافاصله در دستگاه قضایی طرح دعوی کرده و مسئولان نفتی باید پاسخگوی اعمال خود در خصوص این آلودگی محیط‌زیستی باشند. این پالایشگاه در فهرست صنایع آلاینده محیط زیست قرار می‌گیرد و مدیران آن نیز به‌خاطر تهدید علیه بهداشت عمومی تحت پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت. سازمان حفاظت محیط زیست موضوع را تا رفع آلودگی و پاکسازی منطقه از مواد نفتی از طریق دستگاه قضایی پیگیری خواهد کرد.سلامت شهروندان این منطقه و مردمی که در مجاورت آن زندگی می کنند یا از محصولات کشاورزی تولیدی در این منطقه استفاده می کنند، شوخی بردار نیست و در این خصوص هیچ‌گونه تعارفی با مسئولان مربوط نخواهیم داشت».
طلاي سياه همچنان در ايران قرباني مي‌گيرد، ديگر تفاوتي ندارد كه شما ساكن كدام شهر و استان در اين كشور باشيد، اگر نفت در منطقه شما كشف شود يا پالايشگاه و پتروشيمي احداث شود؛ ديگر منتظر نمانيد، چمدان‌هاي خود را بسته و آماده مهاجرتي اجباري شويد؛ چرا كه سال‌هاست محيط زيست اين سرزمين قرباني توسعه‌اي ناپايدار شده است و گوش شنوايي براي فريادهاي اعتراض شما وجود ندارد.
سایر اخبار این روزنامه
