روزنامه شهروند
1397/09/28
ارتقای آمادگی مردم اولین گزینه مقابله با زلزله تهران
راضیه زرگری| تهران شهری است که تاب زلزله شدید را ندارد و حتی تصورش را هم نمی‌شود کرد که پایتخت شلوغ و پرجمعیت دچار چنین بحران بزرگی شود؛ اما خطر زلزله تهران جدی است، شهر تهران در دامنه جنوبی البرز واقع شده است و گسل‌های فعال در اطراف آن وجود دارد و تجربه زلزله‌های ویرانگر در طول تاریخ را داشته است. به گفته کارشناسان، تهران پتانسیل لرزه‌خیزی بالایی دارد: «تراکم بالای ساختمانی و جمعیتی، کمبود فضای باز، ساخت‌وسازهای ناایمن، کمبود منابع و امکانات جهت رفع نیازهای ضروری پس از وقوعزلزله -باتوجه به این‌که زلزله یک حادثه بزرگ برای شهر تهران است و امکانات و منابع در جهت مقابله با آن کافی نیست- همچنین بافت فرسوده ازجمله مسائل مهمی هستند که اهمیت برنامه‌ریزی‌های مناسب برای کاهش خطرپذیری و آمادگی برای مقابله و افزایش تاب‌آوری کلانشهر پایتخت را دو چندان می‌کنند.» به مناسبت سالگرد زمین‌لرزه خفیفی که سال گذشته تهرانی‌ها را غافلگیر کرد، با کامبد امینی حسینی، رئيس پژوهشكده مديريت خطرپذيري و بحران پژوهشگاه زلزله‌شناسی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
سال‌هاست زلزله تهران برای مردم و مسئولان دغدغه شده است و خیلی در موردش حرف زده میشود، با توجه به موقعیت جغرافیایی و مباحث زمین‌شناسی، پایتخت چقدر در معرض خطر این بلای طبیعی
قرار دارد؟
در رابطه با خطر زلزله در تهران خیلی در رسانه‌ها صحبت شده است؛ همه مردم کم و بیش منابعی که می‌تواند منجر به بروز زلزله در تهران شود را می‌شناسند. در شمال تهران دو گسل مهم و در جنوب تهران هم گسل ری را داریم. اگر زلزله‌ای به واسطه این گسل‌ها اتفاق بیفتد، تبعات مختلفی مورد انتظار است؛ مثلا اگر گسل شمال تهران به حرکت دربیاید و باعث زمین‌لرزه شود، قسمت‌های شمالی شهر در معرض آسیب جدی قرار می‌گیرند و اگر گسل ری فعال شود، قسمت‌های جنوبی شهر آسیب می‌بینند. در کل چون در بخش‌های جنوبی شهر آسیب‌پذیری بیشتر است، انتظار خسارت‌ها و تلفات بیشتری را به واسطه حرکت گسل ری داریم؛ تلفات این گسل بسیار بیشتر از شمال تهران خواهد بود.
می‌توان در مورد خسارت‌ها و تلفات احتمالی زلزله در کلانشهر تهران آماری ارایه داد؟
مطالعات جامعی در این چند سال اخیر در مورد این مباحث انجام نشده است و نمی‌توان گفت که آمار دقیقی از میزان خسارت‌ها و تعداد تلفات احتمالی در دسترس داریم؛ سال‌ها قبل مطالعاتی انجام شده است که نشان می‌دهد در بدترین حالت نزدیک به 400هزار نفر از ساکنان پایتخت به واسطه فعال‌شدن گسل ری کشته خواهند شد. البته این اطلاعات مربوط به 20 سال پیش است و شاید امروز خیلی قابل استناد نباشد. با این حال برآوردهای تقریبی که امروز داریم هم تقریبا در همین گستره است. می‌توانیم بگوییم در بدترین شرایط فعال‌شدن گسل جنوب تهران 380 تا 400هزار نفر تلفات خواهد داشت. این تعداد رقم بسیار بزرگی است که اگر احتمال وقوعش را در تهران جدی بگیریم، یکی از بدترین اتفاقات تاریخ در تلفات زلزله رخ می‌دهد.
با این حساب ما باید شهری داشته باشیم که آماده این اتفاق باشد؛ میزان آمادگی تهران برای مواجهه با بحران زلزله چقدر است؟
در مورد میزان آمادگی و این‌که ما چقدر خودمان را آماده کرده‌ایم، در طی این سال‌ها کارهای زیادی صورت گرفته و طرح‌های بسیاری انجام شده و در حال انجام است. به طور کلی در مورد این‌که وضع کنونی چطور است، می‌توانیم به کارها و طرح‌های انجام‌شده اشاره کنیم؛ مثلا در پژوهشگاه زلزله‌شناسی مطالعاتی انجام و برنامه‌هایی تدوین شده است که وضع کنونی را بهبود دهیم. با این حال بسیاری از مطالعات به مرحله اجرا نرسیده است؛ در بحث گسترش تهران بهسازی شهر و آسیب‌های متفاوت و دیگر مباحث مرتبط با مطالعات کارشناسی انجام شده ولی در عمل کار زیادی صورت نگرفته است و متاسفانه ابعاد زلزله احتمالی تهران بسیار گسترده خواهد بود. به طوری که سازمان‌های مدیریتی بحران و حتی دستگاه‌های امدادی هم شاید نتوانند این حجم از خسارت‌ها را پاسخگو باشند.
به عقیده من اگر بخواهیم کاری انجام دهیم و جلوی این حجم از اتفاقات ناگوار را در کوتاه‌مدت در شرایط زلزله احتمالی بگیریم، باید برنامه‌هایی را اجرا کنیم تا بتوانیم یک آمادگی نسبی را در میان مردم ایجاد کنیم، به‌طوری که مردم یاد بگیرند خودشان به خودشان کمک کنند. ارتقای آمادگی مردم در سطح محله‌ها باید هدف اول این طرح باشد. برهمین اساس، برنامه‌ای در پژوهشگاه زلزله‌شناسی با همکاری شهرداری تهران و دیگر دستگاه‌ها از دو‌سال پیش آغاز شده است. علاوه بر ارتقای آگاهی مردم، زیرساخت‌های امدادی نیز باید تجهیز شود. ما با توجه به امکاناتی که درحوزه امدادونجات در اختیار داریم، می‌توانیم زیرساخت‌های امدادی را ارتقا دهیم تا درصورت بروز حادثه احتمالی بتوانیم به‌طور مطلوب پاسخگوی نیازها باشیم. کار عجیب و غریبی هم نیست؛ زیرا ما در کشور دانش فنی و نیروی انسانی خوبی داریم و وقتی می‌خواهیم به مرحله اجرا برسیم، دچار سهل‌انگاری و مشکل می‌شویم. وقتی در جامعه یک بحثی داغ است، تا مدت‌ها به آن پرداخته میشود ولی بعد از مدتی فراموش میشود.
در بحث فعالیت‌های آموزشی، جمعیت هلال‌احمر یکی از ارگان‌های فعال است و مانورهایی که در مدرسه انجام میشود و برنامه‌های مشترک با شهرداری‌ها در محله‌ها برگزار میشود، شاهد این مسأله است؛ این برنامه‌ها چقدر می‌تواند در ارتقای آگاهی جامعه برای مواجهه با زلزله موثر باشد؟
برنامه‌ای که درحال حاضر توسط هلال‌احمر اجرا میشود، مدرسه ایمن، جامعه تاب‌آور است. این برنامه در قالب مانور مدارس اجرا میشود و با مشارکت پژوهشگاه زلزله و وزارت کشور و رسانه ملی و وزارت آموزش و پرورش صورت می‌گیرد. براساس برنامه‌ریزی‌ها قرار است همه مدارس پایتخت ایمن‌سازی شوند و مدارس ایمن قرار است به‌عنوان پایگاه‌ها محله‌ای برای مدیریت بحران شود. یعنی از ظرفیت مدارس برای اسکان اضطراری، امدادونجات و خدمات‌درمانی استفاده شود. این برنامه کوتاه‌مدتی است که اجرا میشود و باید دید تا چه اندازه می‌تواند در بحث آگاهی‌دادن به جامعه موثر باشد.
اگر به همه دستورالعمل‌ها عمل شود، انگیزه خوبی درجامعه ایجاد میشود و بدون شک می‌تواند یک قدم مثبت و خوب در تهران بزرگ محسوب شود. جمعیت هلال‌احمر و سازمان‌های مربوطه در این حوزه بسیار فعال است و دستگاه‌های دیگر هم امیدواریم که در کنار این نهاد، مقوله را جدی‌تر در دستور کار
قرار دهند.
اتفاقی که سال گذشته همین روزها در تهران افتاد، را می‌توان یک تجربه برای محک‌زدن آمادگی مردم به شمار آورد؟
سال گذشته زلزله‌ای در کرج اتفاق افتاد که در تهران هم بشدت احساس شد. این حادثه نشان داد که مردم در عمل آمادگی برای مواجهه با این پدیده را ندارند. برای مثال رفتاری که مردم داشتند، این بود که به خیابان‌ها ریختند و سوار ماشین‌هایشان شدند و به پمپ‌بنزین‌ها مراجعه کردند؛ درحالی که در زمان زلزله پمپ‌بنزین‌ها از مکان‌های بشدت خطرناک محسوب میشود. رفتار نامناسب مردم نشان می‌دهد سطح آگاهی آنها بشدت پایین است. دستگاه‌های اجرایی هم تقریبا با سردرگمی مواجه شدند. انتظار این بود که شاهد تحولات مدیریتی در بحران باشیم، ولی این اتفاق نیفتاد. در واقع در عمل هیچ برنامه سیستماتیکی دراختیار نداریم. باید وقت بگذاریم و با برنامه جامع پیش برویم؛ شاید یکی دو‌سال زمان ببرد تا به یک سطح از آمادگی در شهر تهران برسیم ولی از پارسال تا الان اتفاق خاصی در عمل نیفتاده است؛ اگر واقعه‌ای اتفاق بیفتد، شاید چیزی بهتر از سال گذشته شاهد نباشیم.
توصیه‌ای برای مردم پایتخت دارید که خطر بروز زلزله به‌طور جدی تهدیدشان می‌کند؟
مردم باید خودشان به فکر خودشان باشند، اگر انتظار داشته باشند از استان‌های دیگر به کمک آنها بشتابند، این خواسته معقولی است ولی باید ابعاد حادثه احتمالی را درنظر بگیرند. در درجه اول مردم باید خودشان آماده باشند برای چنین اتفاقی. دولت و شهرداری یا هر نهاد مسئول دیگر هم به کمک آنها می‌آیند اما همه این پروسه در چهارچوب حادثه‌ای که بسیار گسترده است، باید دیده شود و در کوتاه‌مدت نمی‌تواند خیلی اثربخش باشد. مردم باید سعی کنند آموزش ببینند و امکانات و وسایل مهم در زمان بحران را داشته باشند. مکان‌های امن اطراف خود را بشناسند؛ رفتار مناسب در مواقع خطر را یاد بگیرند. طرحی که هلال‌احمر و پژوهشگاه زلزله در مورد مدارس ایمن و ساختن پایگاه‌هایی برای اسکان مردم دنبال می‌کند، بسیار می‌تواند موثر باشد و مردم باید خودشان پیگیر یادگیری موارد آموزشی در مورد زلزله باشند تا ریسک زلزله را در محله خود کم کنند و بدانند چطور به همدیگر کمک کنند.
سایر اخبار این روزنامه
بودجه دولت، گوشت قربانی است
با افتخار اين لباس اميدبخش را تن می‌كنيم
ویدیوی پر‌ماجرا عذرخواهی و یک پیشنهاد
با نیکی نصیریان که ناگهان بزرگ شد
آتش به جان زاهدان
یلدا دانه‌ای چند؟!
فروزان با کدام قانون محروم شد؟
زمان ادغام فرا رسیده است
پشت‌پرده طرفداری روحانیون از پدیده
ارتقای آمادگی مردم اولین گزینه مقابله با زلزله تهران
صفحه شهرونگ
گزهاي طلایی!
تسهیل امور اداری مردم را دست‌کم نگیریم
شرمساریم
