روزنامه جهان صنعت
1397/09/17
کمبود درآمد نفتی را با کاهش مخارج مدیریت می‌کنیم
نسیم سوران- در حالی که فشار تحریم‌های آمریکا بدنه اقتصادی کشور را هدف قرار داده، برنامه دخل و خرج سال آینده دولت، از گردنه‌های سختی خبر می‌دهد که در مسیر عبور سیاست‌های اقتصادی دولت قد علم کرده و در لابه‌لای آمار و ارقام نهایی بودجه خودنمایی می‌کند.جزئیات اعلام شده از برنامه دخل و خرج سال آینده کشور نیز تاکیدی بر این ادعاست که دولت برنامه‌های خطیری برای مقابله با آثار تحریمی ندارد و صرفا درصدد است با پیش‌بینی‌های کارشناسانه از احتمال کاهش قیمت نفت در کنار تحریم‌های اعمال شده، سهم نفت در سبد درآمدهای ارزی‌اش را تا حدودی تقلیل دهد.
آن‌طور که محمدباقر نوبخت در مراسم رونمایی از لایحه بودجه 98 اعلام کرد، وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی کشور تنها 27 درصد است. این موضوع در کنار کاهش حدود یک تا 5/1 میلیون بشکه‌ای فروش نفت زیر سایه تحریم‌ها با قیمت حدودی 54 دلار، سبد درآمدهای ارزی دولت را با فشار مضاعفی روبه‌رو می‌کند و منافع ذاتی دولت را که تحت لوای درآمدهای نفتی حاصل میشود با چالش عمده‌ای مواجه می‌کند؛ موضوعی که با اتمام مهلت شش‌ماهه تعیین شده برای خریداران نفتی ایران می‌تواند رنگ و بوی دیگری به خود بگیرد و دولت را با ارائه راهکارهایی برای کاهش دوباره درآمدهای نفتی مواجه کند.
از سویی دولت در لایحه بودجه سال آینده‌اش اختصاص ۱۴ میلیارد دلار با نرخ ۴۲۰۰ تومان برای تامین کالاهای اساسی را پیش‌بینی کرده است. نرخ 4200 تومانی برای تامین کالاهای اساسی در کنار نرخ 5700 تومانی به عنوان نرخ تسعیر ارز، این سوال را ایجاد می‌کند که نرخ 5700 تومانی دلار برای تسعیر ارز، توان تامین درآمدهای ریالی مورد نیاز دولت را دارد و می‌تواند نیازهای مالی دولت را برآورده کند؟
این در حالی است که با وجود احتمالات پررنگ در رابطه با کاهش ادامه‌دار سهم فروش نفت ایران در بازارهای جهانی می‌تواند سبد درآمد ریالی دولت را با وجود درآمد اندک ارزی حاصل از فروش نفت با مخاطره روبه‌رو کند. در همین رابطه رییس سازمان برنامه‌وبودجه کشور در مراسم رونمایی از لایحه بودجه سال 98 در پاسخ به سوال «جهان صنعت» مبنی بر وجود دوگانگی در نرخ ارز 4200 اعلام شده برای تامین کالاهای اساسی و نرخ تسعیر 5700 تومانی برای تبدیل درآمدهای ارزی دولت به ریال گفت: دولت منابع درآمدهای نفتی‌اش را با ارز 4200 تومانی محاسبه می‌کند، اما همه آن به مصرف کالاهای اساسی نمی‌رسد و دولت چند میلیارد دلاری که باقی می‌ماند را در بازار نیما به ریال تبدیل می‌کند. به گفته محمدباقر نوبخت، دولت دستگاه‌های غیردولتی را نیز برای تامین ارز مورد نیاز روانه بازار می‌کند تا با استفاده از سامانه نیما خریدهای خود را انجام دهند. ورود دولت برای کنترل بازار نیز با قیمت بازار انجام میشود.
وی در ادامه گفت: محاسبات دولت نشان می‌دهد که چون عمده ارز متعلق به دولت در حد 14 هزار میلیارد دلار است با ارز 4200 تومانی محاسبه میشود و چند میلیارد دلار باقی مانده نیز روانه بازار نیما میشود که رقم بالایی نیست. رییس سازمان برنامه‌وبودجه همچنین در پاسخ به این سوال «جهان‌صنعت» که دولت چه مکانیسمی را برای احتمال کاهش درآمدهای نفتی دولت پس از اتمام مهلت شش ماهه برای خریداران نفتی ایران پیش‌بینی کرده، گفت: کل منابع نفتی کشور از نظر بودجه عمومی اعلام میشود. سهم بودجه کل کشور از درآمدهای نفتی تنها چند درصد و سهم بودجه عمومی نیز 27 درصد است که عدد بزرگی در بودجه محسوب نمی‌شود. نوبخت تاکید کرد: هر کمبودی که در درآمدهای نفتی اتفاق بیفتد، با تنظیم مخارج و تقلیل آن، مدیریت خواهد شد و بنابراین با اطمینان می‌توان گفت در سال آینده و با همین پیش‌بینی‌ها می‌توان از مراحل تحریم عبور کرد.
وی در ادامه با بیان این نکته نیز گفت که عبور از این شرایط نیازمند همکاری تمامی اقشار است. بنابراین ما توان اداره شرایط را داریم، مشروط به اینکه همه دست به همکاری بزنند و مردم به دنبال افزایش مطالبات خود از دولت نباشند تا بتوانیم واقع‌بینانه از شرایط تحمیل شده بر کشور عبور کنیم.
تشریح جزئیات لایحه
رییس سازمان برنامه‌وبودجه از ارسال لایحه بودجه ۱۳۹۸ به مجلس شورای اسلامی خبر داد و افزود: طبق اسناد فرادست هم زمان و همراه ارسال لایحه بودجه در هر سال به مجلس باید اسناد وگزارش‌های دیگری را هم به مجلس تقدیم کنیم و آنچه تحت عنوان لایحه صورت گرفته در شش جلد تنظیم شده. جلد نخست با عنوان ماده واحده و جداول کلان است و پیوست یک تا پنج هم همراه این وجود دارد و هریک به موضوعی معطوف میشود.
نوبخت افزود: همچنین قرار بود در راستای برنامه ششم توسعه همراه با گزارش لایحه بودجه، گزارشی از عملکرد سال قبل برنامه را تقدیم مجلس کنیم که تقدیم مجلس شد و سه جلد گزارش برای عملکرد سال قبل بود. رییس سازمان برنامه‌وبودجه با اشاره به اینکه امسال تمامی دستگاه‌های معاف از مالیات معرفی شده‌اند گفت: گزارشی غیر از یارانه تبصره ۱۴ بودجه و هدفمندی تهیه شد که سال آینده ۱۴۲ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی پرداخت یارانه است که غیر از یارانه غیرمستقیم است و یارانه غیرمستقیم نیز احصا و اعلام میشود.
وی تاکید کرد: بودجه می‌تواند از نظر رضایت دستگاه‌ها رضایت‌بخش نباشد و دولت می‌تواند منابع مشخصی را ارائه کند و در سال ۹۸ برنامه زمانبندی از ۱۵ تیرماه داشتیم.
وی با اشاره به ۴۳۳ هزارمیلیارد تومان منابع درآمدی دولت بیان کرد: این منابع از مالیات، واگذاری‌ها، نفت و... تامین میشود. دولت نفت و گاز را هر سال می‌فروشد تا منابعی به دست آورد و در کنار ان اوراق و سهام شرکت‌ها نیز انجام میشود.
خرید اوراق سال‌های گذشته
نوبخت در ادامه گفت: این سرمایه‌ها در سه سرفصل مصرف میشود و بخشی از مصارف ما هزینه‌ای است و تملک می‌کنیم. دارایی‌های سرمایه‌ای را همزمان که دارایی‌های سرمایه‌ای را مثل نفت می‌فروشیم مقداری هم تولید می‌کنیم مثل پل، جاده، عمران و . . . و بخشی اوراق که هم در قبال هزینه‌ها خریداری میشود ۳۲ هزار میلیارد تومان معطوف باشد به خرید اوراقی که در سال‌های گذشته منتشر کردیم و امسال باید بازپرداخت شود.
رییس سازمان برنامه‌وبودجه درادامه اظهار داشت: در حال حاضر این اوراقی که منتشر می‌کنیم مثل حقوق اصل و سود آن پرداخت میشود. با اطمینان می‌گویم سازمان برنامه‌وبودجه با حمایت دولت مسلط بر دخل و خرج اوراق است و به طور کلی بودجه سال آینده ویژگی‌های منحصر به فردی خواهد داشت.
تدابیر ضدتحریمی بودجه ۹۸
رییس سازمان برنامه‌وبودجه در ادامه اعلام کرد: تدابیر ضدتحریمی در بودجه ۹۸ لحاظ شده و دولت افزایش ۲۰ درصد حقوق را در بودجه سال آینده مشخص کرده است.
محمدباقر نوبخت اظهار کرد: در خصوص آنچه با عنوان تحریم گفته شد، طبق ماده یک محاسبات عمومی بودجه یک برنامه برای پیش‌بینی مصارف و منابع برای رسیدن به اهداف است و ما منابع و مصارف را با توجه به تحریم‌ها پیش‌بینی و برنامه‌ریزی کردیم.
وی افزود: فروش نفت در سال ۹۷ به میزان دو میلیون و ۴۱۰ بشکه در روز بود که سال آینده این میزان را در حد 5/1 بشکه در روز محدود کردیم تا قدرت در مقابل تحریم‌ها افزایش یابد و حتی این میزان نیز کاهش یابد.
رییس سازمان برنامه‌وبودجه گفت: آثار تحریم در بخش هزینه‌ها و مصارف در دو حوزه تفکیک شد و آثار تحریم را دیدیم و تلاش کردیم هزینه سایر، رشد صفر داشته باشد و بیشترین رشد با توجه به منابع برای حقوق و دستمزد باشد که ۲۰ درصد تعیین شد.
وی درباره اعتراض برخی نمایندگان مجلس گفت: اگر نمایندگان مخالف پیش‌بینی و پیشنهاد ما بودند اشکالی ندارد زیرا مجلس حرف آخر را می‌زند. با توجه به آثار تحریم در مصارف، توان ما ۲۰ درصد بود.
تامین نیازهای اساسی مردم
نوبخت درباره تاثیر تحریم بر رکود گفت: باید از دو مسیر با توجه به رشد اقتصادی، اشتغال و مهار تورم به عنوان هدف‌گذاری تلاش و تورم از دو جهت محدود شود؛ یک از جهت اینکه تمامی خانوارهای ایرانی برای تمامی نیازهای اساسی که ۲۵ قلم است با ارز ۴۲۰۰ تومانی مورد حمایت قرار می‌گیرند و امیدواریم ۴۲۰۰ تومان باقی بماند.
وی ادامه داد: برای بنگاه‌ها نیز مابه‌التفاوت سود تسهیلات ۶۵ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان در نظر گرفته شد.
در منابع، مصارف و اهداف تحریم پیش‌بینی شده و به نظر ما با این بودجه در شرایط تنگ و محدود مالی با سرافرازی از این تنگه نیز عبور خواهیم کرد.
نرخ موثر دلار
از سوی دیگر درباره سه استان مذهبی نیز کمک‌هایی صورت می‌گیرد و با مشارکت آنها بودجه دنبال میشود.
وی با اشاره به پیش‌بینی فروش نفت 5/1 میلیون بشکه به قیمت هر بشکه ۵۴ دلار گفت: نرخ موثر دلار در سال آینده می‌تواند حدود ۵۷۰۰ تومان باشد. رییس سازمان برنامه‌وبودجه همچنین با تاکید بر اینکه تلاش کردیم بودجه سال ۹۸ تورم‌زا نباشد درباره قیمت حامل‌های انرژی در بودجه سال آینده گفت: قیمت بنزین در بودجه سال آینده، ۱۰۰۰ تومان دیده شده و دولت درآمدی از این محل نخواهد داشت.
وی افزود: به طور حتم افزایش قیمت بنزین باعث افزایش درآمد و جلوگیری از قاچاق میشود اما ترس دولت از افزایش نرخ عمومی قیمت‌هاست زیرا در کشور ما قیمت ارز و قیمت بنزین برای مردم مهم است و دولت مایل نیست به افزایش قیمت‌ها دامن بزند.
ویژگی‌های لایحه بودجه ۹۸
در ادامه سید حمید پورمحمدی، معاون سازمان برنامه‌وبودجه نیز درخصوص ویژگی‌های لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ توضیح داد و گفت: از ۱۵ تیرماه اقداماتی در زمینه بودجه ۹۸ آغاز شد و ۱۵ آذرماه ۹۷ به پایان رسید و تحویل مجلس شورای اسلامی شد.
وی با تاکید بر پایبندی به قانون و تهیه بودجه مبتنی بر قانون گفت: بخشنامه بودجه سال ۹۸ به دستگاه‌ها ابلاغ و به همه اعلام شد تا مشخص شود ضوابط مالی آنها چگونه باشد و دستورالعمل برای همه دستگاه‌های اجرایی ارسال شد و به دلیل اینکه امسال بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد است بخشنامه این بودجه به تمامی سازمان‌ها، شرکت‌ها و دستگاه‌های مختلف اعلام و ابلاغ شد.
وی در ادامه تاکید کرد: امسال در شرایط خاصی هستیم و تحریم‌های ظالمانه آمریکا و محدودیت‌ها بر کشور وجود دارد و همچنین نوسانات بازار پول و ارز نیز در کشور ایجاد شده بود که طبیعتا بودجه‌ریزی در چنین شرایطی سخت و پیچیده است.
حمایت از معیشت عمومی و سلامت مردم
پورمحمدی ادامه داد: حمایت از معیشت عمومی و سلامت مردم از مباحث مهم بودجه است تا بخش تولید با رکود مواجه نشود.
جویندگان کار باید شغل داشته باشند و این مسائل در بودجه گنجانده شده است.
معاون سازمان مدیریت تصریح کرد: با فرض تحریم‌ها، بودجه باید پایداری کشور در مقابل شوک‌ها را تقویت کند و انضباط بودجه و شفافیت بسیار مهم است و گام بزرگی در این زمینه برداشته شد و امسال زوایای جدیدی از بودجه از قبیل معافیت‌ها و یارانه‌ها را مطرح کردیم.
وی افزود: دولت در بازار ارز جهت‌گیری مشخصی می‌کند و با تصمیم دولت ۱۴ میلیارد دلار با نرخ ۴۲۰۰ تومان برای تامین کالاهای اساسی تامین میشود.
پورمحمدی در ادامه درباره جزئیات حمایتی در بودجه سال ۹۸ گفت: در این بودجه، یارانه نقدی ۴۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان، میزان افزایش حقوق کارمندان و بازنشستگان دولت ۲۰ درصد و استمرار همسان‌سازی حقوق بازنشستگان به میزان ۲۰۰۰ میلیارد تومان در نظر گرفته شده است.
همچنین برای مقابله با فقر مطلق هفت هزار میلیارد تومان، ۳۵ هزار میلیارد تومان برای استمرار اجرای طرح سلامت و در بخش کشاورزی نیز اعتبارات نهاده‌ها ۲۰ درصد رشد خواهد داشت و در خرید گندم نیز هشت هزار میلیارد تومان منابع تخصیص می‌یابد.
اشتغال مولد
پورمحمدی در ادامه افزود: مولفه دیگر حمایت از تولید و اشتغال و استمرار برنامه اشتغال مولد و سیاست‌های فعالانه بازار کار است که اولین برنامه استمرار برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار است که از دو ماه گذشته فعالیت آن آغاز شده و هدف این است که برنامه نوسازی و بازسازی واحدهای مسکونی در بافت فرسوده از ۱۰۰ هزار واحد مسکونی در سال ۹۷ به ۳۰۰ هزار واحد مسکونی در سال ۹۸ افزایش یابد. برنامه دیگر استمرار تولید و اشتغال بخش کشاورزی و استمرار طرح‌های حوزه سیاست‌های فعال بازار کار است. همچنین استمرار اشتغال در حوزه گردشگری، صنایع‌دستی و میراث فرهنگی و استمرار برنامه اشتغال حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و توسعه آنها و استمرار برنامه حوزه صنعت و معدن در حوزه اشتغال و همچنین جایگزینی ناوگان فرسوده در حوزه حمل‌ونقل نیز از دیگر برنامه‌هاست. پورمحمدی تاکید کرد: در مقابل نوسانات تورمی از پیمانکاران حمایت خواهیم کرد و حمایت از صادرات در تبصره‌ای بودجه‌ای و سایر هزار میلیارد تومان حمایت خواهند شد.
معاون سازمان مدیریت گفت: دانشگاه‌ها برای نوسازی دانشگاه‌ها حمایت مالی می‌شوند و موضوع دیگر اینکه برای کسانی که در مراحل پایان تحصیل هستند در بخش دکترا حمایت می‌شوند و در آموزش و پرورش معلمان مورد توجه معیشتی هستند و برای رتبه‌بندی آنها دو هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شد. همچنین برای آموزش در مناطق محروم اعتبارات رشد یافته و در شاخص‌های پرورشی نیز هشت استان مورد حمایت قرار می‌گیرند و در سال آینده شاهد آماده‌سازی و تجهیز مناسب مدارس خواهیم بود.
ساماندهی بدهی‌های دولت
وی درباره دیگر ویژگی بودجه ۹۸ که ساماندهی بدهی‌های دولت و اصلاحات نظام بانکی (افزایش سرمایه و پرداخت بخشی از بدهی‌ها) است، توضیح داد: بانک مرکزی خیلی در بحث اوراق مالی دولت برای خرید ورود نمی‌کند و همیشه برای نرخ این اوراق شکایت وجود دارد. بر این اساس با ورود بانک مرکزی به این موضوع نرخ‌ها تعدیل میشود و همچنین اقدامی است از سوی دولت برای بدهی دولت به بانک‌ها زیرا این اوراق پس از انتشار در اختیار بانک‌ها قرار داده میشود و بانک‌ها نیز می‌توانند این اوراق را واگذار کنند.
پورمحمدی در ادامه گفت: این اوراق به عنوان سیاست اعتباری لحاظ میشود تا بانک مرکزی اوراق را تزریق و نقدینگی را جمع کند یا اوراق را جمع کند و پول را در اقتصاد و جامعه گسترش دهد.
وی ادامه داد: تهاتر بدهی‌های دولت به فعالان اقتصادی و بانک‌ها در سال آینده تکرار میشود و کمکی به شرکت‌ها و بخش خصوصی و پیمانکاران برای وصول پول خود و پرداخت بدهی‌هاست.
شرایط سخت دولت در بستن بودجه
وحید شقاقی‌شهری*- تنظیم بودجه سال آینده یکی از مهم‌ترین موضوعات پیش‌رو در اقتصاد کشور است. سال آینده در بخش عمده‌ای از متغیرهای کلان اقتصادی شاهد شرایط سختی خواهیم بود. در شش ماه اول سال جاری پیش‌بینی شده بود حدود ۷۰ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی داشته باشیم که در حال حاضر تنها ۵۰ هزار میلیارد تومان از آن محقق شده است.
با وجود درآمد ۱۴۲ هزار میلیارد تومانی از محل مالیات در سال ۱۳۹۷، پیش‌بینی میشود تنها ۱۰۰ هزار میلیارد تومان از این رقم محقق شود. این در شرایطی است که وضعیت تولید در شش ماهه اول سال خیلی بد نبود، در حالی که در سال آینده شاهد کاهش فروش بنگاه‌های تولیدی تا حدود یک‌سوم سال ۱۳۹۶ خواهیم بود که همین مساله درآمدهای مالیاتی را کاهش خواهد داد.
این در حالی است که در سال آینده درآمدهای مالیاتی با وضعیت پایه‌های موجود امکان افزایش ندارد. اما اگر دولت می‌توانست پایه‌های مالیاتی جدید را تصویب کند، می‌توانست بخش زیادی از درآمدهای مالیاتی را تامین کند، این در حالی است که به دولت اجازه ندادند این پایه‌های جدید را تصویب کند بنابراین دولت احتمالا مجبور میشود به فروش اوراق بهادار روی آورد.
از سویی دولت در نظر دارد یک میلیون بشکه نفت را با قیمت حدود ۶۰ دلار در سال آینده به فروش برساند. نرخ تسعیر ارز را حدود ۸۰۰۰ تومان در نظر گرفته است. با این اوصاف اگر دولت دلار ۸۰۰۰ تومانی را بپذیرد یعنی به همه بازارهای اقتصادی علامت افزایش تورم را می‌دهد. اما با افزایش نرخ تسعیر ارز کل اقتصاد متضرر میشود. در شرایط جنگ اقتصادی دولت باید بودجه‌ای را طراحی کند که افزایشی نباشد، در حالی که می‌خواهد منابع بودجه را از ۳۶۷ هزار میلیارد به ۴۲۰ هزار میلیارد تومان افزایش دهد.
بنابراین به نظر می‌رسد شرایط جنگ اقتصادی بودجه انبساطی را برنمی‌تابد و در صورتی که جلوی منافذ اتلاف منابع را بگیرد، ۳۰ تا ۴۰ درصد هزینه‌های بودجه دولت قابل مدیریت و کاهش است. با این حال اگر دولت از صندوق توسعه ملی هم خرج کند، این مساله امری خطرناک خواهد بود که می‌تواند باعث افزایش کسری بودجه، تورم و در نهایت گسترش فقر شود.
*اقتصاددان
سایر اخبار این روزنامه
کابوس ماکرون
اوپک و هم‌پیمانان برای کاهش تولید به توافق رسیدند
اختلاف قیمت، بازار حمل و نقل هوایی را آشفته کرد
اختلاف وزارت ارتباطات با صداوسیما به شورای عالی امنیت ملی کشیده شد
گردهمایی عکاسان کشور در خانه هنرمندان ایران
فقر استراتژی در صنعت
نگاهی به آثار تشدید فقر در افزایش آسیب‌های اجتماعی
ساکت از دبیرکلی فدراسیون رفت، شکوری آمد
خوراک‌های صداوسیما!
شرم و سکوت!
سناریوی فریب
کمبود درآمد نفتی را با کاهش مخارج مدیریت می‌کنیم
مشکلات اقتصادی بر «کاوه» هم اثر گذاشته است
ابهام در احیای 1370 واحد صنعتی طی 9 ماه گذشته در نبود مواد اولیه
گرانی 10 تا 15 درصدی در بازار لوازم‌خانگی همزمان با کاهش نرخ ارز؛
ماهیت و سرنوشت
جنبش دانشجویی و مساله علم در ایران
آخرین سخنان مرکل به عنوان رهبر حزب دموکرات‌مسیحی
اوپک، یادش به خیر
هدر نائورت سفیر آمریکا در سازمان ملل شد
