با چراغ سبز ایران، وزیران نفت اوپک با کاهش تولید 1.2 میلیون بشکه‌ای نفت به توافق رسیدند

دیپلماسی نفتی ایران در روزهای دشوار اوپک
محمدرضا ستاری
نشست روزهای پنجشنبه و جمعه وزیران نفت کشورهای عضو اوپک در حالی در وین آغاز شد که این نشست از دو منظر با نشست‌های مشابه خود تفاوت داشت. نخست اینکه وزیران نفت در روز نخست بر سر کاهش تولید به توافق نهایی نرسیدند و از سوی دیگر خروج قطر از اوپک و پیامدهای ناشی از آن بر این جلسه سایه انداخته بود.
در همین راستا و همزمان با کاهش قیمت نفت طی روزهای گذشته، کشورهای عضو اوپک در وین گرد هم آمدند تا با بررسی شرایط موجود کاهش تولید را به منظور جلوگیری از نزول بیشتر قیمت نفت در دستور کار قرار دهند. هر چند در نشست روز پنجشنبه کشورهای عضو اوپک توافقی اولیه مبنی بر کاهش تولید نفت را داشتند اما بر سر میزان این کاهش توافقی کامل صورت نگرفت. سعودی‌ها میزان 1.3 میلیون بشکه را مدنظر داشته‌اند. همچنین بر سر توافق با روسیه به عنوان کشور غیر عضو اوپک، نتیجه مذاکرات با الکساندر نواک به زمانی موکول شد تا او به مسکو رفته و بعد از صحبت و مشورت با ولادیمیر پوتین بار دیگر به وین بازگردد.


ایران از کاهش تولید نفت معاف شد
از همین رو نتیجه قطعی مذاکرات منوط به توافق نهایی با روسیه شد و همچنان میزان کاهش تولید نفت از سوی کشورهای عضو اوپک در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت. در همین راستا خالد فالح وزیر نفت عربستان به خبرنگاران گفت که کاهش تولید بین 500 هزار تا یک و نیم میلیون بشکه مدنظر است که این سخنان با گفته‌های روز چهارشنبه وی در خصوص کاهش تولید نفت کاملاً متفاوت بود. از سوی دیگر در حالی که بنا به گزارش خبرگزاری دویچه وله آلمان وزرای نفت ایران، لیبی و ونزوئلا خواستار معافیت از سیاست کاهش تولید نفت خام بودند، بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت کشورمان در مصاحبه با شبکه CNBC آمریکا تصریح کرد که کاهش تولید نفت خط قرمز ایران است زیرا ما طی ماه‌های اخیر نفت بیشتری تولید نکرده‌ایم و وظیفه ایران نیست که در چنین وضعیتی کاهش تولید جدید را مدیریت کند. پیش از این کارشناسان گفته بودند که ایران ممکن است بر سر کاهش تولید نفت اوپک به صورت مشروط همراهی کند اما با سیاست کاهش نفت خود این همراهی را نشان نخواهد داد.
این در حالی است که در روز دوم مذاکرات اعضای کشورهای صادرکننده نفت پس از یک جلسه فشرده دیگر، برای کاهش عرضه به میزان یک میلیون و 200 هزار بشکه به توافق رسیدند و ایران نیز از این کاهش معاف شد. به گفته منابع مطلع این میزان کاهش برای اعضای اوپک 800 هزار بشکه و برای اعضای غیر اوپک 400 هزار بشکه اعلام شد و به گفته وزیر نفت کشورمان که دیروز پس از پایان جلسه به خبرنگاران اعلام کرد، ایران تا به اینجای کار از این میزان کاهش عرضه نفت راضی است.
سایه خروج قطر از اوپک در مذاکرات وین
روزهای دشوار مذاکرات وزرای نفت اوپک و دیپلماسی ایران که منجر به معافیت از کاهش تولید شد، در حالی رقم خورد که یک روز قبل از نشست آنها در وین، دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا گفته بود، امیدوار هستم اوپک تولید نفت خود را در همین حد نگاه داشته و سیاست کاهش را دنبال نکند. ترامپ که طی سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد امسال گفته بود اجازه نخواهد داد اوپک جهان را تیغ بزند و به شدت به متحدان عرب منطقه‌ای خود تاخته بود، روز چهارشنبه گذشته همچنین اظهار کرد که جهان نمی‌خواهد شاهد افزایش بیشتر بهای نفت خام باشد. این در حالی است که دو روز قبل از نشست وزیران نفت اوپک، وزیر نفت قطر اعلام کرد که از این سازمان خارج خواهد شد. زنگنه وزیر نفت ایران در نشست روز پنجشنبه گفت که دلیل خروج قطر از اوپک را نمی‌داند اما اتفاقاتی در حال وقوع است که نشانه‌های مثبتی به شمار نمی‌رود.
هر چند به گفته تحلیل‌گران این تصمیم قطری‌ها به واسطه میزان ذخایر نفت‏شان نمی‌تواند چندان بر بازار نفت تاثیرگذار باشد، اما محوریت قرار گرفتن صادرات گاز توسط این کشور از میدان مشترک پارس جنوبی می‌تواند برای بازار گاز ایران مورد توجه باشد. در همین رابطه ایران نسبت به فروپاشی اوپک هشدار داده و اعلام کرده است که تا زمانی که تحریم‌های آمریکا برقرار باشد در هیچ توافق نفتی جدیدی مشارکت نخواهد کرد.
در واقع این مسئله به سیاست‌‌های عربستان و روسیه باز می‌گردد که در نظر دارند برای کاهش تولید نفت ایران با افزایش تولید خود جایگزین پیدا کنند. لذا در شرایطی که خروج قطر نه از منظر اقتصادی بلکه از نظر سیاسی اوپک را تضعیف می‌کند، افزایش سقف تولید نفت توسط عربستان و روسیه برای جبران کاهش تولید نفت ایران به نظر تحلیل‌گران می‌تواند مقدمه‌ای برای چالش‌های بیشتر و یا حتی فروپاشی اوپک قلمداد شود.