«ابتکار» تعامل دولت‌ها با جامعه دانشجویی را بررسی می‌کند روزگار ناخوش تشکل‌های دانشجویی

الهام برخوردار
16 آذر در تاریخ کشور به نام روز دانشجو ثبت شده است. در سال‌های اولیه انقلاب که دولت بیشتر درگیر مسئله جنگ بود، تنها توجه دولت به روز دانشجو، پیامی بود که وزرای بهداشت و علوم همه ساله صادر می‌کردند و همیشه با نوعی کلی‌گویی همراه بود. در واقع شرایط و فضای کشور به‌گونه‌ای بود که روسای‌جمهوری به مناسبت روز دانشجو برنامه‌ای برای حضور در دانشگاه‌ها نداشته باشند. اما با روی کار آمدن دولت اصلاحات، رئیس جمهوری تبدیل به یکی از اکرام‌کنندگان این روز شد. از رئیس دولت اصلاحات می‌توان به عنوان مبدع حضور رئیس جمهوری در یکی از دانشگاه‌ها و در اجتماع دانشجویان در روز دانشجو که معمولا با حواشی همراه بوده است، نام برد. سخنرانی رئیس دولت اصلاحات در 16 آذر 77 در دانشگاه صنعتی‌ شریف درواقع اولین سخنرانی رئیس‌جمهوری ایران در روز دانشجو بود.
حسن روحانی دوشنبه در جریان سفر استانی خود مراسم 16 آذر را در دانشگاه علوم‌پزشکی سمنان برگزار کرد. برخی از منتقدان دولت روحانی با بیان اینکه سخنرانی روسای‌جمهوری در دانشگاه‌های خارج تهران در روز دانشجو عرف نیست، می‌گویند دولت برای اینکه دور از حواشی رایج اینگونه سخنرانی‌ها باشد و مورد انتقاد دانشجویان قرار نگیرد حاضر شده در دانشگاهی خارج از تهران سخنرانی کند. در مقابل برخی دیگر با بیان اینکه رئیس‌جمهوری سال گذشته نیز در چنین روزی در دانشگاهی خارج از تهران سخنرانی کرد، معتقدند چنین صحبت‌هایی برای زدن دولت روحانی است چرا که دولت تدبیر و امید همیشه گوشی شنوا برای شنیدن انتقادات دانشجویی داشته است و فضای امنیتی حاکم بر دانشگاه‌ها را هم معتدل و شرایطی بهتر برای جنبش‌های دانشجویی فراهم کرد.
عبدالله ناصری، فعال سیاسی اصلاح‌طلب در‌این‌باره به «‌ابتکار» گفت: این سنت را خود دانشجویان و اساتید دانشگاه‌های ایران پذیرفته بودند که روز دانشجو به عنوان یک روز ملی‌ که سال‌ها سنت آن گرامی داشته شده است و همان‌طور که بازگشایی فصل دانشجویی با شکل‌گیری یک جشن در دانشگاه تهران به عنوان دانشگاه مادر، گرامی داشته می‌شود، 16 آذر هم در دانشگاه مادر که در واقع نماد 16 آذر در سال 32 است، برگزار شود.


ناصری افزود: یکی از ضعف‌های دولت آقای روحانی این است که نتوانسته بسیاری از مطالبات اجتماعی، فرهنگی و علمی دانشجویان را تامین کند که بخش بزرگی از آن به خاطر رقبایی مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی و... است. آقای روحانی حداقل کاری که می‌توانست انجام دهد این بود که در روز دانشجو در دانشگاه تهران حضور یابند و این سنت تاریخی را حفظ کند.
این فعال سیاسی خاطرنشان کرد: دولت روحانی باید این آمادگی را داشته باشد که اگر با انتقادات و اعتراضات جدی روبه‌رو شود در واقع به نفع دولت تدبیر و امید است. همان‌طور که رئیس دولت اصلاحات تا آخرین سال خود این سنت را ادامه داد و در 16 آذر 1383 با وجود همه اهانت‌هایی که به وی شد در بین دانشجویان حضور یافتند.
تشکل‌های دانشجویی در طول تاریخ خود فراز و نشیب‌های زیادی داشته است. روی کار آمدن دولت یازدهم با رویکردی میانه‌رو در سال 1392 مانند بسیاری از حوزه‌های جامعه، فضای امنیتی حاکم بر دانشگاه‌ها را هم معتدل و شرایطی بهتر برای جنبش‌های دانشجویی فراهم کرد؛ شرایطی که اگرچه بسیار بهتر از سال‌های گذشته است اما با فضای مطلوب و مورد نظر فعالان و مسئولان تشکل‌های دانشجویی فاصله بسیاری دارد. عبدالله ناصری با بررسی وضعیت کنونی جنبش‌های دانشجویی و موانع پیش روی آن‌ تصریح کرد: جنبش دانشجویی در واقع خودخواسته دچار انفعال و بی‌رمقی نشده است. واقعیت این است که به مرور شرایطی برای جنبش دانشجویی پیش آوردند، مخصوصا با نقطه عطفی که دوره اصلاحات‌ در شورای اولیه داشت. پویایی‌ای که دانشگاه بر جنبش دانشگاه و کلا آموزش عالی داشت، بعد از دولت اصلاحات به‌خصوص در سال 88، جریان موازی دولت، علیه دولت اصلاحات این سنگر را کاملا نشانه گرفتند. می‌توان گفت آنها تا حدود زیادی هم موفق بودند که سنگر دانشجویی و در کنار آن سنگر رسانه‌ای را به سمت خود بکشانند. به مرور زمان که حوزه رسانه نقش بی‌بدیلی پیدا کرد، آنها درواقع حوزه مشاوره‌ای را هم با گسترش فضای مجازی گسترش دادند. البته این جریان در عرصه رسانه خیلی نتوانستند موفق شود. بالاخره حوزه ارتباطات و رسانه خودش را پیدا کرد و در حال حاضر هم تاثیرگذار است.
این فعال سیاسی در ادامه افزود: جنبش دانشجویی در طول زمان از هویت اصلی خودش دور شده و به سمت انفعال حرکت کرده است. علت آن هم این بود که مخالفان جامعه مدنی هزینه جنبش دانشجویی را بالا بردند. در سال‌های اخیر عامل دیگری هم به آن اضافه شده و آن بحران معیشتی جامعه است که حوزه دانشجویی را به سهم خودش تحت تاثیر قرار داده است. یعنی در واقع هزینه رفاهی دانشجویان به دلیل کاهش بودجه دانشگاه‌ها کاهش پیدا کرده است، به همین دلیل زندگی دانشجو و خانه‌های دانشگاهی را تحت تاثیر قرار داده است. این امر به این خاطر اتفاق افتاده چون مانند حوزه رسانه جایگزین نداشت چرا که رسانه به وسیله فضای مجازی خود را جبران کرد. اما جنبش دانشجویی جایگزین نداشت و اینگونه شد که به سمت انفعال حرکت کرد.
عبدالله ناصری در ادامه تصریح کرد: امروز من معتقد هستم تشکل‌های دانشجویی یا جامعه دانشجویی بسیار بی‌رمق شده است. یک اتفاق دیگری هم که در دو دهه اخیر رخ داده این است که نهادهای قدرت در بیرون از دانشگاه به سمت بازسازی یا تاسیس نهادهای دانشجویی خاص رفتند. این نهادهای حکومتی و قدرت ساخته‌ای که در دانشگاه‌ها شکل گرفت با امکاناتی که در اختیار داشتند فضای دانشجویی را اشغال کردند. آنها تا آنجا که در توان‌شان بود در مقابل جنبش دانشجویی و انجمن‌های اسلامی اصیل مقاومت کردند. این روند در واقع روندی است که از سر بی‌تدبیری و تغییر نگرشی بود که در بخشی از ارکان حاکمیت پیش آمد. به نظر من حرکت‌ها و جنبش‌های دانشجویی در جاهای دیگر اثرات خودش را خواهد گذاشت. ما در آینده حتما شاهد این خواهیم بود که عواملی که ساحت دانشجویی را به این عرصه رساندند با توجه به آثار سوء‌ اقتصادی، فرهنگی، اخلاقی و اجتماعی که قشر دانشجو به خودش دید اظهار تاسف و پشیمانی خواهند کرد.