بررسی تصمیم قطر برای خروج از سازمان کشورهای صادرکننده نفت

گروه انرژی- از زمانی که دو بازیگر مهم و جدید (آمریکا و روسیه) در صنعت نفت ظهور کردند نقش اوپک در کنترل بازار کمرنگ و کمرنگ‌تر شد و حالا بعد از اختلافات سیاسی که در چند سال اخیر بین اعضای این سازمان ایجاد شده تصمیم قطر برای خروج از سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت بار دیگر پایه‌های سست این کارتل را به لرزه درخواهد آورد‌.
قطری‌ها به خوبی دریافته‌اند که اوپک به بازویی برای عربستان و آمریکا تبدیل شده و به نظر می‌رسد نمی‌خواهند تکه‌چوبی شناور در امواج باشند‌. این اقدام قطر همبستگی این گروه را درست زمانی که تلاش می‌کند اتحادش را برای کنترل بازار نفت حفظ کند، دچار شکاف خواهد کرد‌.
قطر پس از 57 سال عضویت در سازمان کشور‌های صادر‌کننده نفت اعلام کرده با آغاز سال جدید میلادی، از این سازمان خارج می‌شود‌.
سعد الکعبی، وزیر انرژی قطر اعلام کرده است: این کشور تا ژانویه سال ۲۰۱۹ از سازمان کشورهای صادرکننده نفت اوپک خارج می‌شود‌.


این تصمیم درست چند روز پیش از برگزاری نشست تولیدکنندگان اوپک و غیراوپک در وین اتریش به منظور دستیابی به توافق درباره کاهش احتمالی تولید نفت گرفته شده است‌.
اندی کریچلو، یکی از مدیران بخش انرژی پایگاه خبری اس‌اند‌پی‌پلاتس به شبکه سی‌ان‌بی‌سی گفت: در ۲۰ سالی که اخبار اوپک را پوشش داده‌ام تصور نمی‌کنم اتفاقی بزرگ‌تر از این روی داده باشد که یک ریسک سیستماتیک برای آینده اوپک است‌.
اوپک دیگر وجود ندارد
وزیر انرژی قطر گفت: این کشور اوپک را ترک کرده و بر تولید گاز متمرکز خواهد شد‌. وی ارتباط این تصمیم با بایکوت سیاسی و اقتصادی ۱۸ ماهه قطر از سوی عربستان سعودی و متحدانش را انکار کرد‌.
عربستان سعودی که بزرگ‌ترین عضو اوپک است به همراه سه کشور عربی دیگر، با متهم کردن قطر به حمایت از تروریسم و ایران، روابط تجاری و حمل‌ونقل با این کشور را قطع کرده‌اند‌ اما قطر منکر این اتهامات شده است‌.
در این میان حمد بن‌جاسم آل‌ثانی نخست‌وزیر سابق قطر با دفاع از تصمیم کشورش برای خروج از سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت (اوپک)، گفت: این سازمان برای اهدافی به کار گرفته می‌شود که به منافع ملی کشور ما آسیب وارد می‌کند‌.
احمد الرمیحی مدیرکل اطلاع‌رسانی وزارت خارجه قطر نیز در این خصوص در حساب کاربری توئیتر خود نوشت‌: اقتصاد ما آزاد و مستقل است نه مانند کشورهایی که با یک تلفن توهین‌آمیز ناچار به کاهش یا افزایش تولید خود هستند‌.
رویترز نیز با تحلیل دلایل خروج قطر از اوپک نوشت: تصمیم قطر برای ترک صندلی خود در اوپک نشان می‌دهد که مزایای عضویت در اوپک روشن نیست‌. با کاهش قیمت انرژی تجدیدپذیر و رشد فوق‌العاده تولید آمریکا، تاثیر اوپک کم می‌شود‌.
قطر در مقایسه با سایر اعضای اوپک، تولیدکننده نفت بزرگی نیست، اما کریچلو به این واقعیت اشاره کرد که تولید انرژی این کشور تا سال ۲۰۲۲ معادل شش میلیون بشکه نفت در روز خواهد بود‌.
وی با اشاره به جایگاه قطر به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان LNG گفت: قطر تامین‌کننده انرژی مهمی برای جهان است‌.
تحول اوپک
تحلیلگر پلاتس همچنین به اهمیت رویکرد قطر در مذاکرات سیاست انرژی با رقبای منطقه‌ای در سال‌های اخیر اشاره کرد و گفت: این کشور اغلب به عنوان پل دیپلماتیک در گروه اوپک که شمار زیادی از اعضای آن از منطقه خاورمیانه هستند، عمل کرده است‌. اوپک به معنی واقعی دیگر وجود ندارد و یک سازمان متشکل از دو کشور روسیه و عربستان سعودی است‌.
سارا وخشوری، تحلیلگر و مدیر شرکت مشاوره اس‌وی‌بی اینترنشنال به پلاتس گفت: خروج قطر از اوپک نشان‌دهنده ضعیف شدن روابط میان اعضای این گروه است زیرا عربستان سعودی و روسیه کنترل سیاست تولید نفت را در دو سال گذشته به دست گرفته‌اند‌.
ائتلاف تولیدکنندگان نفت اوپک و غیراوپک که متشکل از ۲۵ کشور است نزدیک به نیمی از تولید نفت جهان را در کنترل دارد‌.
وخشوری در ادامه افزود: برخی از اعضا احساس می‌کنند منافعشان تامین نمی‌شود و از ماندن در اوپک نفع چندانی نمی‌برند‌. این مساله ممکن است کارکرد و واقعیت اوپک را از آنچه سابق بر این مشاهده می‌کردیم تغییر دهد‌.
اگرچه مقامات اوپک و متحدانشان از خروج ناگهانی قطر از اوپک غافلگیر شدند اما انتظار نمی‌رود این اتفاق بر استراتژی آنها برای مدیریت بازار تاثیری بگذارد‌.
یکی از منابع اوپک با اشاره به اینکه این گروه امسال جمهوری کنگو و سال گذشته گینه استوایی را به عنوان عضو پذیرفت، اظهار کرد: چرا باید نگران باشیم‌. قطر تولیدکننده کوچکی است‌. آنها می‌خواهند روی تولید LNG متمرکز و به رهبر بازار گاز تبدیل شوند‌.
اوپک اعلام کرد برای دستیابی و حفظ توازن و ثبات بازار نفت در چارچوب این سازمان و با اعلامیه همکاری با ۱۰ کشور غیراوپک متعهد مانده است‌. مقامات انرژی روسیه در این باره اظهارنظر نکردند و گفتند این موضوع داخلی اوپک است‌.
کعبی که سابق بر این ریاست شرکت دولتی قطر پترولیوم را برعهده داشت ماه گذشته در تغییرات کابینه، جایگزین محمد السادا، وزیر انرژی سابق قطر شد‌. قطر از سال ۱۹۶۱ عضو اوپک بوده است‌.
مقامات قطری اعلام کردند کعبی همچنان در مذاکرات هفته جاری اوپک و غیراوپک شرکت خواهد کرد اما معلوم نیست که آیا قطر به عنوان یک تولیدکننده غیراوپک در ائتلاف باقی خواهد ماند یا خیر‌.
ناامیدی اعضا از رفتار‌های روسیه و عربستان
انتظارات گسترده‌ای برای توافق کشورهای اوپک و غیراوپک برای اجرای دور جدیدی از کاهش تولید در نشست هفته جاری وجود دارد‌. ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه اظهار کرده که وی و محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی با تمدید توافق کاهش تولید موافقت کرده‌اند‌.
ایهام کامل، مدیر تیم تحقیقات خاورمیانه و شمال آفریقای گروه اوراسیا به سی‌ان‌بی‌سی گفت: تصور می‌کنم اوپک هنوز زنده است اما گروه متفاوتی شده و کارآمدی دیپلماتیک کمتری پیدا کرده است‌. ایرانی‌ها دیگر طرف مشورت قرار نمی‌گیرند و سعودی‌ها خودسرانه و با هماهنگی با روسیه عمل کرده و سعی می‌کنند دیگران را نیز با خود همراه کنند‌.
نماینده ایران در هیات عامل اوپک نیز تصمیم قطر برای خروج از سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) را نشان‌دهنده ناامیدی اعضای کوچک این سازمان از دیدگاه‌های عربستان و روسیه در کمیته مشترک وزارتی نظارت بر توافق کاهش عرضه نفت کشورهای عضو و غیرعضو اوپک (JMMC) دانست‌.
وی افزود: هرگونه تصمیم برای کاهش تولید اعضای اوپک باید تنها از محل افزایش تولید کشورهایی باشد که در ماه‌های گذشته تولید خود را بالا برده‌اند‌.
نماینده ایران در هیات عامل اوپک با اشاره به اعلام روز دوشنبه سعد الکعبی، وزیر انرژی قطر مبنی بر خروج قطر از اوپک، گفت: این موضوع بسیار تاسف‌برانگیز است و ناامیدی قطری‌ها را درک می‌کنیم‌.
کاظم‌پوراردبیلی ادامه داد: بسیاری دیگر از کشورهای عضو اوپک از اینکه کمیته وزارتی نظارت بر توافق اوپک و غیراوپک به‌صورت یکجانبه‌گرایانه و بدون توجه به اجماع اعضا درباره تولید کشورها تصمیم‌گیری می‌کند، ناامید هستند‌.
قیمت‌های جهانی نفت خام در ماه‌های اخیر از سطوح بالای ۸۶ دلار برای هر بشکه در اوایل ماه اکتبر در پی وجود مازاد عرضه نفت در بازارهای جهانی با کاهش قابل ملاحظه‌ای روبه‌رو بوده است‌.
نماینده ایران در هیات عامل اوپک در این باره گفت: از ماه می تاکنون قیمت نفت در بازارهای جهانی با ۳۰ دلار افت همراه بوده است‌.
کاظم‌پوراردبیلی با بیان اینکه دیدگاه‌های کمیته وزارتی نظارت بر توافق اوپک و غیراوپک بازار را با مازاد عرضه بزرگی روبه‌رو کرده و این سبب بالا رفتن سطح ذخیره‌سازی‌های جهانی نفت خام شده است، گفت: با چنین وضعی برای کشورهای کوچک، عضو اوپک ماندن در این سازمان دیگر مزیتی ندارد‌.
ایران معتقد است که هرگونه کاهش تولید نفت باید از سوی آن دسته از کشورهایی باشد که در ماه‌های اخیر تولید خود را افزایش داده‌اند‌.
هشدار برای نفت ۴۰ دلاری
نماینده ایران در هیات عامل اوپک در گفت‌وگویی جداگانه با خبرگزاری بلومبرگ نیز هشدار داد که این امکان وجود دارد که چنانچه اعضای اوپک و هم‌پیمانانش در بیانیه همکاری تولید خود را به‌طور قابل توجهی کاهش ندهند، قیمت‌ نفت به سطوح ۴۰ دلار برای هر بشکه سقوط کند و بعید به نظر می‌رسد با چنین شرایطی این گروه در احیای بازار نفت موفق باشند‌.
کاظم‌پوراردبیلی گفت: برای جلوگیری از مازاد عرضه نفت در بازارهای جهانی، تولید نفت باید روزانه یک میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه کاهش یابد‌.
وی افزود: ایران در حالی که هم‌اکنون با تحریم‌های یکجانبه آمریکا روبه‌رو است، در هیچ برنامه‌ای برای کاهش تولید نفت شرکت نمی‌کند‌.
نماینده ایران در هیات عامل اوپک گفت: کشورهای عضو و غیرعضو اوپک ممکن است نتوانند در نشت‌های این هفته اوپک و نشست مشترک اوپک و غیراوپک بر سر کاهش عرضه به توافق برسند‌.
کاظم‌پوراردبیلی گفت: فکر نمی‌کنم آنها به کاهش تولید فکر کنند و ممکن است بهانه‌هایی بیاورند یا پیشنهادی بر سر میز آورند که دیگر اعضا با آن موافقت نکنند و آن‌گاه بگویند ما به شما گفتیم که بازار به این سمت می‌رود‌.
نماینده ایران در هیات عامل اوپک همچنین درباره تمدید توافق کاهش عرضه نفت ۲۵ کشور عضو و غیرعضو اوپک اظهار تردید کرد‌.
کاظم‌پوراردبیلی گفت: آن دسته از تولیدکنندگانی که در سه ماه گذشته بشکه‌های اضافه وارد بازار نفت کردند باید تولید خود را کاهش دهند‌.
وی افزود: بعید می‌دانم با توجه به شکستی که در سه ماه گذشته داشته‌اند، بیانیه همکاری کشورهای عضو و غیرعضو اوپک تمدید شود‌.
نماینده ایران در هیات عامل اوپک با طرح این پرسش که چرا آنها به دنبال نهادینه کردن یک شکست هستند، گفت: تمدید بیانیه همکاری نیازمند اتفاق آرا و همدلی است‌.
کاظم‌پوراردبیلی همچنین احتمال این را مطرح کرد که اوپک با بیش از نیم‌قرن سابقه فعالیت در طول جنگ، تحریم و کاهش قیمت‌ نفت، اتحادش را از دست دهد‌.
وی تصریح کرد: اکنون شاهد ناامیدی در میان اعضا هستیم، به‌ویژه اعضای کوچک‌تر اوپک و این تنها به کشور قطر که به دلیل افت قیمت و از دست دادن درآمد تصمیم به خروج از این سازمان گرفت، محدود نمی‌شود‌.
تولیدکنندگان اوپک و غیراوپک قرار است پنجشنبه و جمعه هفته جاری با هدف رسیدن به توافق درباره کاهش احتمالی تولید نفت، در وین اتریش دیدار کنند‌. این نشست اکنون آخرین نشست قطر به عنوان عضو رسمی اوپک خواهد بود‌.