چرا هشتمین روز هشتمین ماه؟

سعید برند – 8.8 یا هشتمین روز از هشتمین ماه سال؛ این تاریخ، روز پیشنهادی خراسان برای ثبت در تقویم رسمی کشور به نام «روز ملی مشهد» است. روزی که می تواند پنجره ای جدید برای جذب بیشتر نگاه های ملی به پایتخت معنوی ایران اسلامی بگشاید و فصل تازه ای برای سخن گفتن از این کلان شهر باشد. انتخاب روزی به نام روز ملی مشهد، موضوعی است که تصمیم گیری برای آن در دستور کار شورای فرهنگ عمومی استان قرار گرفته و قرار است پس از دریافت نظرات نخبگان و مسئولان، نظر نهایی برای تصویب و ثبت در تقویم رسمی به شورای فرهنگ عمومی کشور ارائه شود.  پیگیری ها برای ثبت روز ملی مشهد از دوره چهارم شورای شهر آغاز شد. در طول چند سال اخیر نظرات مختلفی در این حوزه ارائه شده و حالا شورای فرهنگ عمومی استان بررسی دقیق و کارشناسی آن را در دستور کار قرار داده است. در این راستا با نظرات کارشناسان، 9 روز منتخب برای معرفی به عنوان روز ملی مشهد پیشنهاد شد اما این پیشنهادها در جلسه کمیته مشورتی شورای فرهنگ عمومی استان با نقدهایی مواجه و در نتیجه مقرر شد برای بررسی روزهای مناسب تر، مرکز پژوهش های شورای شهر مشهد مطالعات بیشتری انجام دهد.  در این گزارش سعی شده است، علاوه بر بیان دلایل و چرایی نامناسب بودن برخی روزهای پیشنهادی، ظرفیت های «هشتمین روز هشتمین ماه سال» برای این انتخاب را بیان کنیم. چند نکته مهم در ابتدای بحث باید به چند نکته کلیدی که بسیاری از پیشنهادهای مطرح شده را تحت تاثیر قرار می دهد، اشاره کرد. اولین نکته این که بدون شک روز ملی مشهد باید روزی باشد که نام «امام رضا» به عنوان هشتمین ستاره آسمان امامت و ولایت در آن متجلی باشد چرا که مشهد هر چه دارد به برکت نام ایشان است و هم‌جواری با امام مهربانی ها مهم ترین افتخار مجاوران ایشان به شمار می آید. دومین نکته این که برای ثبت یک روز ملی در تقویم رسمی مناسب آن است که روز انتخابی یک روز با تاریخ شمسی باشد که امکان برنامه ریزی دقیق سالانه برای آن وجود داشته باشد. سومین نکته نیز این که، بهتر است روزی را برای معرفی به نام «روز ملی مشهد» انتخاب کنیم که در آن روز بتوان درباره تمام ابعاد این کلان شهر جهان اسلام سخن گفت؛ موضوعاتی همچون امام رضا(ع)، ظرفیت های فرهنگی و تاریخی مشهد، نیازهای زیرساختی این کلان شهر، مشکلات و کمبودهای مرکز استان، معضلات و کاستی ها در این کلان شهر و دیگر ابعاد و موضوعات مرتبط با مشهد. بنابراین تردیدی نیست که متصل کردن این روز به روزهای تاریخی و مناسبتی که هر یک جایگاه خاص خود را در باور و فرهنگ مردم دارد، نمی تواند انتخاب جامعی برای این مهم باشد.   روزهای ولادت، شهادت  و روز زیارتی امام رضا(ع) دهه کرامت و یازدهم ماه ذی القعده، از جمله روزهایی است که نه تنها نگاه مردم ایران که توجه همه مسلمانان جهان را به مشهد مقدس معطوف می کند. این روز به خودی خود ظرفیتی فرا ملی دارد و دلیلی ندارد بزرگی و عظمت آن را با موضوعی دیگر گره زد. 30 صفر و سالروز شهادت امام رضا(ع) و همچنین 23 ذی القعده روز زیارتی آن حضرت چنین ویژگی هایی دارند. روزهایی که همه توجه به موضوع زیارت و ابراز ارادت با ساحت مقدس اهل بیت(ع) معطوف می شود. در چنین روزهایی باید همه دل مشغولی ها را کنار گذاشت و فقط از امام رضا(ع) و شوق زیارت و دلدادگی سخن گفت، بنابراین در این روزها صحبت درباره شهر مشهد و ویژگی های آن اصلا منطقی و شایسته به نظر نمی رسد. نامشخص بودن تاریخ دقیق ورود امام رضا(ع) به مشهد  از دیگر روزهای پیشنهادی برای ثبت روز ملی مشهد، مناسبت سالروز ورود امام رضا(ع) به مشهد است، اما بررسی علمی و تاریخی این گزینه را نیز از فهرست پیشنهادها خارج می کند. طی مذاکره با حجت الاسلام «یوسفی غروی» استاد و محقق برجسته تاریخ اسلام، جمع آوری کننده مقتل ابی مخنف (اولین مقتل سیدالشهدا) ، نویسنده کتاب بسیار ارزشمند «موسوعه التاریخ الاسلام» در هشت جلد و از برجسته ترین چهره های علمی در عرصه تاریخ اسلام و شیعه، متاسفانه تاریخ مشخصی از زمان ورود امام رضا(ع) به مشهد در هنگام رفتن به سمت مرو وجود ندارد. بر اساس نظر این محقق برجسته، حتی نمی دانیم تاریخ ورود ایشان به نیشابور، دهسرخ و همچنین مرو دقیقا کی بوده است که اگر می دانستیم، می شد به طور حدودی این زمان را تعیین و اعلام کرد. روزهای تاریخی مشهد  که نباید فراموش شود برخی دیگر از روزهای پیشنهادی برای ثبت روز ملی مشهد، بر پایه مناسب های تاریخی و نقش فرهنگی و انقلابی مشهد در طول تاریخ انتخاب شده اند همچون«21 تیر؛ سالروز قیام مردم مشهد در مسجد گوهرشاد»، «10 دی؛ سالروز یک شنبه خونین مشهد در سال 1357» و«23 آذر؛ سالروز حمله رژیم شاهنشاهی به بیمارستان امام رضا(ع)». سخن گفتن از جایگاه و اهمیت این روزهای تاریخی برای مردم و مسئولان هم زیره به کرمان بردن است، چرا که همه می دانند بخش مهمی از تاریخ مشهد با این روزها گره خورده است و نباید اجازه داد هیچ بهانه ای، آن ها را کم رنگ کند. اما آیا می شود انتظار داشت در روز ملی مشهد فقط از یک اتفاق مهم تاریخی صحبت کرد و ابعاد مختلف یک شهر را نادیده گرفت؟ آیا می شود در روز مهمی همچون سالروز قیام گوهرشاد یا مبارزات انقلاب اسلامی در مشهد، این اتفاق تاریخی را کم رنگ کرد و به جای تبیین ظلم ها و جنایات رژیم پهلوی، از مشکلات مشهد گفت؟ اول فروردین ؛ سخنرانی نوروزی رهبر انقلاب در مشهد نامناسب بودن انتخاب این روز به نام روز ملی مشهد واضح و مشهود است. در اولین روز سال نو که رهبر انقلاب سیاست های کلان نظام جمهوری اسلامی در سطح داخلی و بین المللی را بیان و نقشه راه کشور در سال جدید را تبیین می کنند، لذا نمی توان فقط از مشهد صحبت کرد. از طرفی دیگر در آغاز بهار که همه مردم متوجه تحویل سال نو و دید و بازدیدهای خویشاوندی هستند، صحبت درباره یک شهر چه معنا و اهمیتی می تواند داشته باشد؟ روزهای مرتبط با حکیم توس در میان پیشنهادهای مطرح شده، دو گزینه دیگر هم به چشم می خورد، یک گزینه 25 اردیبهشت (روز بزرگداشت فردوسی) و دیگری هشتم اردیبهشت (با تقارن ماه اردیبهشت به احترام فردوسی و روز هشتم به احترام امام رضا(ع)). این دو پیشنهاد را هم نمی توان چندان مناسب ارزیابی کرد، چرا که دلیلی وجود ندارد به دنبال ایجاد ارتباط های ساختگی بین دو ویژگی و ارزش مهم خطه خراسان یعنی امام رضا(ع) و فردوسی باشیم، زیرا اهمیت و جایگاه هر یک از این دو موضوع به خوبی روشن است. از سوی دیگر در ماه اردیبهشت که همه توان شهر باید برای برگزاری باشکوه مراسم بزرگداشت فردوسی و برنامه ریزی همایش های بین المللی در خور آن حکیم پای کار بیاید، نمی شود توقع داشت مناسبت ملی مهم دیگری نیز در همان ماه باشد و آن روز نیز به بهترین نحو ممکن مورد توجه قرار بگیرد. بنابراین خوب است ماه اردیبهشت خراسانی ها، همان اردیبهشت مفاخر باقی بماند و برای شکوه بیشتر بزرگداشت فردوسی و خیام در این ماه تلاش کرد. چرا 8.8؟ این که چرا «خراسان» این روز را برای ثبت روز ملی مشهد پیشنهاد می کند، دلایل روشنی دارد. اولین دلیل این که تکرار عدد 8 در روز و ماه این تاریخ، تاکید ویژه ای بر مهم ترین ویژگی و افتخار مشهد و مشهدی ها، یعنی امام رضا(ع) دارد. دومین نکته این که در این تاریخ و این ماه، شهر مشهد با مناسبت تاریخی و فرهنگی خاصی (بر حسب تاریخی شمسی) مواجه نیست بنابراین می توان در کنار حفظ همه ظرفیت های خود، ظرفیت و فرصت جدیدی را برای این کلان شهر ایجاد کرد. در این روز می توان از همه ابعاد به صحبت درباره مشهد پرداخت و محدودیتی شامل آن نمی شود.  در خور ذکر است که هدف «خراسان» از پیشنهاد این روز، برجسته تر شدن نام مشهد و همه ویژگی های آن است، بنابراین تلاش کردیم اشکالات و نقدهای منطقی به دیگر پیشنهادها را در این گزارش بیان کنیم.طبیعتا هیچ پیشنهادی بدون نقص نیست و هدف یافتن بهترین روز است. لذا خراسان این آمادگی را دارد که مرکز پژوهش های شورای شهر مشهد را برای انتخاب هر چه بهتر روز ملی مشهد یاری کند.