روزنامه ابتکار

گفت‌وگو با احسان ناجی کارگردان «و کیارستمی ادامه دارد…» که در گروه هنر و تجربه اکران شده است

جست‌وجویی درباره «کیارستمی»
سیدحسین رسولی
این روزها فیلم «و کیارستمی ادامه دارد…» به کارگردانی احسان ناجی در گروه سینمایی «هنر و تجربه» روی پرده رفته است. در واقع، یک گروه فیلم‌سازی، یک هفته پس از درگذشت عباس کیارستمی به لوکیشن فیلم‌های سه گانهِ کوکر سفر می‌کنند تا ببینند مردم منطقه از خبر درگذشت کیارستمی خبر دارند یا خیر و اینکه چند درصد از عوامل و بازیگرانی که در فیلم شرکت داشته‎اند، هنوز بومی منطقه هستند. به همین مناسبت پای صحبت‌های احسان ناجی نشسته‌ایم.
ایده فیلم از کجا آغاز شد؟


ایده فیلم پس از فوت عباس کیارستمی به ذهن من خطور کرد. پرسش اساسی ایده این بود که آیا عباس کیارستمی را می‌شناسید و حالا که می‌شناسید می‌دانید که او فوت شده است؟ و اینکه نسبت شما با او چه بوده است؟
از نظر فرمالیستی نیز فیلم شبیه به آثار عباس کیارستمی است. گویا تلاش داشتید فیلمی شبیه به آثار خود کیارستمی مانند «زندگی و دیگر هیچ» بسازید.
اصلا تلاش نکردیم که فیلم شبیه به آثار کیارستمی بشود؛ ولی به طور ناخودآگاه این‌گونه شده است. فیلم‌های کیارستمی مرز بین آثار داستانی و مستند را می‌شکند و همین امر باعث می‌شود فیلم‌های او نظرگاه خاصی را شکل بدهد و به شکل هرمنوتیکی همه مخاطبان با او ارتباط بگیرند و تفسیرهای خاص خودشان را داشته باشند. در واقع، فیلم‌های کیارستمی باعث تفسیرهای مختلف از سوی تماشاگرانش می‌شود و هر کسی نظر خاصی درباره داستان فیلم دارد. از سوی دیگر، فیلم زندگی و دیگر هیچ در کشورهای خارجی با نام «و زندگی ادامه دارد» عنوان می‌شود که ما هم این اسم را تغییر دادیم و روی فیلم خودمان گذاشتیم؛ در اصل اسم فیلم شد: «و کیارستمی ادامه دارد…». با این حساب، فیلم من بیشتر جست‌وجویی درباره خود کیارستمی پس از حادثه مرگ اوست. برای همین تلاش کردم تمام پلان‌های جست‌وجو در فیلم موجود باشد. شخصیتی مثل محمدرضا پروانه در فیلم وارد می‌شود و به طور اتفاقی هم او را پیدا می‌کنیم و او هم به شکل کاملا اتفاقی و فی‌البداهه دیالوگ‌های فیلم کیارستمی را بر زبان می‌آورد. برای همین اجازه دادم که این اتفاقات در فیلم باشد و این‌گونه بود که بخش‌هایی از فیلم «و کیارستمی ادامه دارد…» شبیه به آثار خود کیارستمی مخصوصا فیلم «و زندگی ادامه دارد» شد. کیارستمی فلسفه خاصی را در فیلم‌هایش دنبال می‌کرد که آن فلسفه در فیلم ما دنبال نشد ولی جالب است که وقتی عباس کیارستمی فوت شد و دستش از این دنیا کوتاه شد، تصمیم گرفتم دوباره فیلم‌هایش را ببینم و به طور ناخودآگاه روی من اثر هم گذاشته است.
ژانر جاده‌ای فیلم‌های کیارستمی در فیلم «و کیارستمی ادامه دارد…» نیز به شدت مشهود است. شما به همراه فیلمبردار در ماشین نشسته‌اید و به سراغ روستای کوکر می‌روید و شخصیت‌های فیلم‌های کیارستمی را پیدا می‌کنید. نوع جست‌وجو و نوع کارگردانی شما خیلی شبیه آثار کیارستمی است. از سوی دیگر، نوع رئالیسمی که کیارستمی دارد به خوبی در فیلم شما هم دیده می‌شود. منظورم نوعی مستند داستانی است. آیا به شما می‌توان شاگرد خلف کیارستمی گفت؟
واقعیتش خیلی خوشحال شدم که این موضوع را مطرح کردید و این‌گونه به این ماجرا پرداختید. اگر شیوه فیلم‌سازی من شبیه به آثار کیارستمی باشد واقعا برای من افتخاری است. از سوی دیگر باید اشاره کنم که هیچ‌گاه شاگرد کیارستمی نبودم! ولی با مشاهده و مطالعه آثار او با جهان سینمایی او انس گرفته‌ام و به خوبی او را شناخته‌ام. فکر می‌کنم که توانسته باشم به کنه سینمای مستند داستانی او نزدیک شوم. همان‌طور که می‌دانید او شیوه رئالیستی خاصی را در فیلم‌هایش رعایت می‌کرد که از تجربه زیسته خود کیارستمی می‌آمد. جالب است بدانید که در ابتدا تلاش داشتم یک فیلم داستانی بسازم. بعد تصمیم گرفتم فیلم را مستند کنم؛ ولی در نهایت آنقدر اتفاق‌های خوب در فیلم افتاد که نتیجه فیلم «و کیارستمی ادامه دارد…» شد که شما آن را دیدید. نکته اساسی این است که بسیاری از بازیگرها و شخصیت‌های فیلم‌های کیارستمی را پیدا کردیم و با آنها صحبت کردیم و فیلم گسترده‌تر شد. آقای امیر عابدی هم خیلی زحمت کشیدند و تلاش کردند تا این فیلم به مرحله اکران برسد.
مدل ساخت فیلم‌های کیارستمی که به نوعی مستند داستانی است چه سختی‌هایی دارد؟
همان‌طور که گفتم فیلم‌های کیارستمی از جهان شخصی او و تجربه زندگی خودش نشات می‌گیرد. نکته بسیار مهم این است که وقتی شما فیلم‌های او را می‌بینید که من این روزها هم بارها آنها را نگاه کردم باعث دگرگونی شما می‌شود و روی شما تاثیر می‌گذارد. فیلم‌های او کم‌خرج و ساده هستند ولی به خوبی می‌توانند مفاهیم مهمی را مطرح کنند. البته نوعی جست‌وجو و طبیعت‌گرایی در آثار او موجود است.
در ابتدا فیلمنامه داشتید یا اینکه با طرح آغاز کردید؟
در واقع، وقتی هشت روز از فوت آقای کیارستمی گذشت، تصمیم گرفتیم که به سراغ روستای کوکر برویم و از آنها پرسش کنیم که آیا عباس کیارستمی را می‌شناسند و اگر که می‌شناسند؛ آیا می‌دانند که او فوت شده است؟ و نسبت آنها با کیارستمی چیست؟ این‌هایی که گفتم در اصل ایده اصلی ما بود. در طول ساخت فیلم این ایده بزرگ‌تر شد و تغییراتی هم حاصل شد و تبدیل به شکل کلی امروز فیلم شد. ولی آغاز کار تنها با یک ایده اصلی بوده است.
اقتصاد فیلم‌های مستقل را چگونه می‌بینید؟ مشکلات اساسی شما برای ساخت یک فیلم مستقل چه بود؟
بزرگ‌ترین مشکل تهیه سرمایه تولید فیلم است. تهیه بودجه تبدیل به معضل مهمی شده است. واقعا شما را اذیت می‌کند. ولی در سینمای مستقل شما می‌توانید روی ایده‌های اصلی و شخصی خودتان متمرکز بشوید که واقعا عالی است و کمک خیلی خوبی هم به ساخت فیلم می‌کند. از سوی دیگر، مرکز گسترش فیلم مستند و تجربی به ما قول مساعدت داد ولی زیر قولشان زدند و هیچ کمک مالی نکردند.
گویا باید مدام آنجا بروید و چک و چانه بزنید تا به شما پول بدهند؟!
بله. متاسفانه من هم این چیزها را دیده‌ام. ولی نکته اصلی این است که به ما گفتند که باید نامه‌ای بنویسید تا مورد قبول شورا بشود. ولی شورا نامه ما را رد کرد و هیچ دلیلی هم برای رد درخواست ما مطرح نکردند. خودشان هم نمی‌دانستند چرا درخواست ما رد شده است. ما فیلمی درباره عباس کیارستمی می‌ساختیم که یکی از چهره‌های مهم سینمای ایران در جهان است و دلیلی نمی‌بینم که با ساخت چنین اثری مخالفت شود.
البته پارتی و معرف و آشنا بازی هم لازم دارد.
بله. دقیقا باید این‌ها را داشته باشید.
آیا رسانه‌ها به تبلیغ و دیده شدن فیلم شما کمک می‌کنند؟ چون متاسفانه تمام رسانه‌ها هم به سراغ چهره‌ها و فیلم‌های پر خرج و تبلیغات می‌روند.
البته باید بگویم که استودیوها و گروه‌های مختلف خیلی کمک می‌کنند. مثلا صدابردار ما و عوامل فنی، خیلی با ما همراهی کردند و از اینجا از آنها تشکر می‌کنم. حتی در ساخت تیزر فیلم به ما کمک شد. صداوسیما هم تیزرهای رایگانی در اختیار فیلم‌ها می‌گذارد که واقعا عالی است. یعنی اینکه کمک می‌شود ولی برخی از روزنامه‌ها و مجلات گفتند که برای تبلیغ فیلم شما باید پولی دریافت کنیم. حتی برای چاپ گزارش و مصاحبه هم پول می‌خواهند که من به آنها حق می‌دهم. آنها هم خرج دارند ولی باید به فیلم‌های مستقل و کوچک کمک بیشتری کنند.
گروه سینمایی «هنر و تجربه» را چگونه می‌بینید؟ بسیاری به سانس‌ها و ساعت‌های بسیار بد این گروه و شیوه اکران فیلم‌ها در سینماهای هنر و تجربه نقد دارند.
به نظرم همین که گروه سینمایی «هنر و تجربه» کارگردان‌هایی جوان و با استعداد را کشف می‌کند و فیلم‌هایشان را برای اکران در نظر می‌گیرد، خیلی عالی است. این گروه سینمایی البته مشکلات خاصی دارد که باید از مدیریت آن سوال بفرمایید ولی نظر بنده خیلی مثبت است؛ البته به خاطر اکران فیلم خودم نیست چون که باید این گروه سینمایی در ایران تشکیل می‌شد و اتفاق بسیار خوب و کارگشایی در زمینه ساخت و اکران فیلم‌های هنری و مستقل شکل گرفته است. فیلم‌های بسیار با کیفیتی هم در گروه سینمایی «هنر و تجربه» اکران شده است. کمک بسیار بزرگی هم به کارگردان‌های جوان و غیر مشهوری مثل من کرده است.
در واقع، مشکل اساسی این است که گروه‌ها و نهادهای دیگر همکاری بسیار کمی با گروه سینمایی «هنر و تجربه» دارند که واقعا به این کارشان باید نقد جدی وارد شود.
وگرنه این گروه سینمایی تمام تلاش خود را برای ارتقا کیفیت و کمیت خود انجام می‌دهد. مدیران آن هم زحمت‌کش هستند ولی به هر حال کاستی‌هایی هم دارد مثلا سالن‌دارها و مدیران سینمایی سالن‌های کمی به گروه سینمایی «هنر و تجربه» تخصیص می‌دهند که باید این مشکل رفع شود. البته برخی از فیلم‌ها تماشاگران بیشتری دارند و باعث می‌شود که سانس‌های بیشتری بگیرند که این موضوع هم طبیعی است و هیچ اعتراضی به آن وارد نیست.
البته خبرهایی می‌رسد که کارگردان‌هایی مدام در این گروه سینمایی به چک و چانه مشغول هستند تا سانس‌های بهتری دریافت کنند.
بله من خودم با چشم دیده‌ام و این موضوع امری طبیعی است. بحث چک و چانه زدن یک امر جهانی است و شما باید برای پیشبرد اهداف و کارهای خود در این کار مسلط باشید. یکی از دوستان می‌گفت یکی از مشکلات من این است که چک و چانه زدن بلد نیستم و زیاد اهل این موضوع نیستم.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
اسراييل‌ضربه راهبردي خورده است (اعتماد) افتتاح ابرپروژه سد و نیروگاه ایرانی در سریلانکا (جوان) اخبار ویژه (کيهان) عیارسنجی طرح مالیات بر عایدی سرمایه (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
چرا جوانان امروز علاقه ای‌ به خواندن ادبیات جنگ ندارند؟ شکست کارخانه‌های خاطره سازی جلال خوش چهره یک ماه پس از تحریم گزارش «ابتکار» از اعداد مختلفی که برای تعیین مرز فقر اعلام می‌شود خط فقر کجاست؟ علی لاریجانی در پاسخ به «ابتکار» در مورد تعامل فراکسیون ولایی با رئیس‌مجلس: اطمینان ندارم که پیشگویی‌ها درست باشد « ابتکار» توافق سه ماه میان چین و آمریکا برای توقف در اعمال تعرفه‌های گمرکی را بررسی می‌کند تشکیل احزاب تازه تاسیس اصلاح‌طلب چه تاثیری بر آینده این جریان دارد؟ بیم و امیدهای حزبی اصلاح‌طلبان سخنگوی وزارت خارجه: حرف‌های ظریف در مورد پولشویی واقعیتی روشن است معاون حقوقی رئیس‌جمهوری: قانونگذاری در انحصار مجلس و تایید مصلحت در اختیار مجمع تشخیص مصلحت است سازمان حفاظت محیط‌ زیست چه دلایلی برای صدور 2000 مجوز شکار پرنده در طبیعت پایتخت دارد؟ گفت‌وگو با احسان ناجی کارگردان «و کیارستمی ادامه دارد…» که در گروه هنر و تجربه اکران شده است دبیر کمیسیون ماده 10 احزاب: 20 حزب دیگر برای دریافت یارانه معرفی می‌شوند به دانشگاه نیایید