جدال وزارت ارتباطات با صداوسیما

گروه فناوری- چالش‌های بین وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با صداوسیما تازگی ندارد‌ به طوری که اوایل اردیبهشت‌ماه جاری نیز مسوولان صداوسیما از ممنوع‌التصویر شدن محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در صداوسیما خبر دادند، به طوری که پس از اعتراض آذری‌جهرمی به موضوع صوت و تصویر فراگیر و افشای جزئیاتی از قراردادهای صداوسیما با پیمانکاران، علی‌عسکری رییس صداوسیما در ابلاغی به معاونت سیاسی و بخش خبر دستور داد هرگونه پخش اخبار از وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات صرفا با هماهنگی معاونت مربوطه انجام شود‌. این در حالی است که اکنون جنجال‌ها بر سر عدم حضور آذری‌جهرمی در برنامه 20:30بوده است‌. البته پیش از این وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در برنامه حالا خورشید حضور یافته و مصاحبه کرده اما اعتراض 20:30 به عدم حضور آذری‌جهرمی در این برنامه پس از اتفاقات گذشته تعجب‌برانگیز است‌. به هر روی به نظر می‌رسد مشکل اصلی نه این برنامه و نه عدم مصاحبه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بلکه مشکل اصلی آن است که مدیران صداوسیما معتقدند پیشرفت و رشد تکنولوژی موجب می‌شود انحصار صداوسیما شکسته شود و رقبای تازه‌ای برای برنامه‌های کم بازدید و رسانه کم‌مخاطب صداوسیما قد علم کنند‌. به هر روی هر رسانه‌ای که در جلب مخاطب ناموفق عمل کرده باشد از حضور رقبا استقبال نخواهد کرد، چه آنکه قانون اساسی نیز انحصارگرایی صداوسیما را تایید کرده باشد‌. نکته اینجاست که زمان تدوین قانون اساسی هیچ کس تصور آنکه اینترنت و شبکه‌های مجازی چنین تحولی در زندگی افراد ایجاد کنند را نمی‌کرد‌. از سوی دیگر در تمام دنیا نرم‌افزارها و پلتفرم‌های محبوبی مانند نتفلیکس انواع فیلم‌ها و سریال‌ها را به کاربران ارائه می‌کنند اما به گفته آذری‌جهرمی، مدیران صداوسیما حتی مخالف آپارات هستند‌. به هر روی تمامی این جدال‌ها به یک طرف، اظهارنظرهای سایت رسمی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در رابطه با اتمام دوران تلویزیون یک طرف‌. به نظر می‌رسد چالش‌های تازه‌ای در جریان است؛ از حضور و عدم حضور وزیر ارتباطات به رقابت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با صداوسیما بر سر تولید محتوای ویدئویی .
به هر روی هفته گذشته آذری‌جهرمی از حضور در برنامه 20:30 خودداری و اعلام کرد در برنامه‌ای دیکته شده حاضر به مصاحبه نخواهد بود‌. همچنین در توئیتر در پاسخ به نقد یکی از کاربران توئیتری به صداوسیما اعلام کرد که صداوسیما دارای افراد متخصص بسیاری است اما گروه اندکی بر بی‌اعتمادی به این رسانه دامن می‌زنند‌. از سوی دیگر در شرایطی که صداوسیما مخالف فعالیت بسیاری از شبکه‌های مجازی مانند اینستاگرام بوده و معتقد است این شبکه‌ها انحصار صداوسیما را می‌شکنند یا اینکه نباید هیچ شبکه آنلاینی وجود داشته باشد وزارت ارتباطات اعلام می‌کند که دوران تلویزیون به سر رسیده و جشنواره تولید محتوای آنلاین کودکان برگزار می‌کند که بسیاری از این محتواها ویدئویی هستند‌.
آیا مرگ تلویزیون فرا رسیده!
یکی از تازه‌ترین خبرهای روابط‌عمومی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به مرگ تلویزیون اشاره کرده است که البته اشاره نابجایی هم نبوده است‌. در این خبر آمده است که مطابق بررسی‌های انجام شده در شورای سیاستگذاری جشنواره کودک آنلاین، کودک و نوجوان همواره بیشترین علاقه را به دریافت محتوای تصویری و ویدئو دارند که در بین آنها محتوایی با مضامین شاد و سرگرمی محبوب‌ترین هستند‌.


از سوی دیگر محتوای ویدئویی راحت‌ترین مسیر برای گسترش به سمت صنایع مجاور را داراست‌. ضمن اینکه این شکل از محتوا بیشترین قابلیت را برای مهاجرت به سوی انواع دیگر محتوا دارد‌. همچنین عمر، بقا و امکان استمرار محتوای ویدئویی، به مراتب بیش از انواع دیگر محتواست‌.
در گزارش فوق اشاره شده است که مطابق تحقیقات انجام داده شده در سال 2017 توسط سازمان تنظیم مقررات رسانه‌ای بریتانیا موسوم به آفکام، بیش از 40 درصد خردسالان، نزدیک به نیمی از کودکان و چیزی حدود 70 درصد نوجوانان در دنیا از طریق ابزارهای دیجیتالی چون تلفن همراه و تبلت، محتوایی که می‌خواهند را دریافت می‌کنند که این یعنی حرکت به سمت تحقق تئوری «مرگ تلویزیون» که از سال‌ها پیش از سوی کارشناسان حوزه ارتباطات عنوان شده بود‌.
در گزارش فوق عنوان شده که نزدیک به نیمی از خردسالان، بیش از دوسوم کودکان و 90 درصد نوجوانان در جهان از یوتیوب استفاده می‌کنند‌. به عبارتی هرچه سن از خردسالی به سمت نوجوانی پیش می‌رود، علاقه به دریافت محتوای تصویری از طریق ابزارهای دیجیتال بیشتر شده و اگرچه در کشورمان تحقیقات مدونی پیرامون استفاده کودکان و نوجوانان از پلتفرم‌های تصویری چون آپارات در دست نیست اما در دنیا و در میان خردسالان، کودکان و نوجوانان میل به استفاده از پلتفرم‌هایی تصویری چون یوتیوب بالاتر رفته است‌.
در گزارش روابط‌عمومی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تاکید شده است که این روزها شبکه‌های اجتماعی بزرگ‌ترین چالش رسانه‌ها چون تلویزیون به شمار می‌روند اما تقریبا بیشتر این قشر از فقدان محتوای مناسب، حس مشترکی دارند‌.
همچنین در آن به شبکه‌های جهانی کودک و نوجوان اشاره و عنوان شده است که از نظر اقتصادی نیز آمارها گویاست که بازار جهانی محتوای کودک و نوجوان در دنیا یکی از پنج بازار دارای رشد سریع به شمار می‌رود به‌طوری‌که فقط یکی از برندهای فعال در این حوزه به نام «دیزنی چنل» سالانه 450 میلیون دلار درآمد دارد‌.
آفکام همچنین حجم بازار محتوای کودک و نوجوان را در دنیا بالای 20 میلیارد دلار برآورد می‌کند که به طور متوسط بیش از 25 درصد شاخص رشد آن است‌. ضمن اینکه در این بازار بیشتر وزنه به سمت کفه خدمات آنلاین سنگینی می‌کند که این تغییر رفتار تقریبا در همه دنیا به وضوح قابل رویت است‌.
به نظر می‌رسد وزارت ارتباطات به طور رسمی اعلام می‌کند که رقیب نوین صداوسیما به شمار می‌رود‌.
حاشیه‌های گزارش ۲۰:۳۰
دو گزارش هفتم و هشتم آذرماه اخبار 20:30به نحوه عملکرد پیام‌رسان‌های داخلی و انتقادات از وزارت ارتباطات مبنی بر عدم حمایت درست از این مدل‌های بومی پرداخت‌. پس از پخش این گزارش بود که وزیر ارتباطات و معاونان او در توئیتر به انتقاد از محتوای آن پرداختند و خبرنگاران این برنامه نیز جوابیه‌هایی صادر کردند‌. مهدی انجیدنی، مدیرعامل پیام‌رسان گپ با انتشار ویدئوهایی عنوان کرده است که هیچ انتقادی نسبت به وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نداشته و صحبت‌های او تقطیع شده است‌.
20:30 از زبان مدیران پیام‌رسان‌ها و کارشناسان می‌گوید که وزارت ارتباطات به وظایف خود در قبال حمایت از پیام‌رسان‌های بومی عمل نکرده و با راه‌اندازی برنامه‌های جعلی چون تلگرام طلایی و‌ هاتگرام عملا راه را برای پیشرفت مدل‌های بومی بسته است‌.
جدای از این موضوع، در گزارشات این برنامه تلویزیونی راه‌اندازی برنامه‌های جعلی تلگرام طلایی و ‌هاتگرام به وزارت ارتباطات نسبت داده می‌شود؛ موضوعی که بارها توسط وزارت ارتباطات تکذیب شده است‌.
حمایت‌های وزارت ارتباطات از پیام‌رسان‌ها تکذیب شد
آذری‌جهرمی در توئیت خود عنوان کرده است: وام به پیام‌رسان‌ها، ارائه پهنای باند رایگان، نیم بها شدن مصرف آنها برای کاربران، ارائه فضای مرکز داده رایگان به آنها که در مصوبه شورای عالی فضای مجازی در حمایت از پیام‌رسان‌ها آمده و در بیانیه‌ای مدیران پیام‌رسان‌ها آن را تایید کرده‌اند یکجا در 20:30 تکذیب شد‌. جدای از جدال وزیر ارتباطات با صداوسیما چرا تمامی این حمایت‌ها از پیام‌رسان‌های داخلی بوده و دیگر استارت‌آپ‌ها و نرم‌افزارهای بومی از حمایت‌های مالی و فنی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برخوردار نبوده‌اند؟ مگر آنها نرم‌افزارهای بومی نیستند؟ بنابراین در راستای حمایت از محصولات بومی ‌باید آنها نیز تحت حمایت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قرار می‌گرفتند نه پیام‌رسان‌هایی که در جلب مخاطب و خدمات‌رسانی به موفقیت چندانی دست نیافته‌اند‌.
صداوسیما از ذکر تلگرام و اینستاگرام حذر می‌کند
همچنین حمید فتاحی، معاون وزیر ارتباطات اینفوگرافی را منتشر ساخته که در آن نسبت به عملکرد سازمان‌های مختلف در قبال پیام‌رسان‌های بومی گزارشاتی به تصویر کشیده شده است‌. البته دقیقا مشخص نیست محتوای این آمار با رصد چه عواملی استخراج شده است‌. به عنوان مثال در قسمت مربوط به صداوسیما، این آمار نشان می‌دهد که سازمان مورد بحث در موضوع «عدم به‌کارگیری و تبلیغ پیام‌رسان‌های خارجی در برنامه‌های تلویزیونی پرمخاطب» ضعیف عمل کرده، در حالی که تمامی برنامه‌های صداوسیما حتی از آوردن اسم تلگرام و اینستاگرام حذر دارند‌.
چندی پیش مدیران و مسوولان پیام‌رسان‌های بومی از جمله پیام‌رسان سروش (که زیر نظر صداوسیما فعالیت دارد) نسبت به عملکرد ضعیف بخش‌های مختلف حاکمیت در حمایت از آنها انتقاداتی را به جا آوردند‌. جملگی آنان بر این باور بودند که حمایت‌های وزارت ارتباطات به نسبت مثمرثمر بوده اما هنوز جای کار دارد‌. نوک پیکان حرف‌های مدیران پیام‌رسان‌های بومی اگر کمی واکاوی شود قطعا به سمت وزارت ارتباطات و یا صداوسیما برنمی‌گردد بلکه بخش‌های دیگری را نشانه رفته است‌.
تلگرام طلایی و ‌هاتگرام روزنه‌ای هستند که این روزها بیش از 35 میلیون نفر از مردم را درون خود جای داده و بنا به اطلاع مرکز ملی فضای مجازی قرار است تا پایان آذرماه از بستر تلگرام جدا شوند و به صورت مستقل در آیند‌. خارج از اینکه این اقدام چقدر می‌تواند از نظر امنیتی برای کاربران مخاطره‌آمیز باشد، باید دید که با نهایی شدن این عمل و بومی شدن این دو پیام‌رسان آینده راه مدل‌های داخلی در کنار تلگرام طلایی و ‌هاتگرام چه خواهد شد‌.
سخن آخر
صداوسیما به دلیل چالش‌های خود با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در قالب انتشار گزارش‌های نادرست جدال می‌کند اما تقطیع مصاحبه‌ها و انتشار سخنانی که اظهار نشده‌اند از سوی افراد اقدامی بسیار نادرست برای یک رسانه است‌. با وجود انتشار چنین گزارش‌هایی صداوسیما چگونه توقع دارد مخاطبان به وی اعتماد کرده و پای برنامه‌هایش بنشینند؟ راهکار رقابت با تکنولوژی، تقطیع مصاحبه‌ها و ایجاد گزارش‌های نادرست نیست، بلکه کاملا برعکس، این اقدام واگذاری میدان به حریفان است‌. صداوسیما چه بخواهد و چه مخالف باشد در عصر تکنولوژی زندگی می‌کنیم و برای حذف رقیبان ‌باید اینترنت به کلی در کشور قطع شود، چراکه نه فیلترینگ و نه حذف تک به تک پلتفرم‌های ویدئویی نمی‌تواند مردم را از استفاده از شبکه‌های مجازی و نرم‌افزارهای منتشرکننده محتوای ویدئویی جذاب باز دارد‌. رقابت تنها یک راه دارد؛ تولید محتوای جذاب‌. صداوسیما همه کاری می‌کند به جز ایجاد محتوای سرگرم‌کننده و جذاب و جلب اعتماد مخاطبان‌.