از معافیت بندر چابهار از تحریم‌ها تا توسعه بندر گواتر؛

گروه حمل و نقل- معاون بندری سازمان بنادر درباره پشت پرده مستثنی شدن بندر چابهار از تحریم‌های آمریکا گفت: رقابت سه‌جانبه «چین و آمریکا»، «چین و هند» و «هند و پاکستان» عامل استثنا شدن چابهار از تحریم‌هاست‌. آخرین مرحله از تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه ایران با دستور ترامپ ۱۳ آبان ماه اجرا شد که در این مرحله از تحریم‌ها، بخش‌های حمل‌ونقل به ویژه حمل‌ونقل هوایی و دریایی ایران از جمله ناوگان دو شرکت کشتیرانی و ملی نفتکش جمهوری اسلامی ایران تحت تحریم‌های آمریکا قرار گرفتند‌.
اگرچه در این دوره از تحریم‌ها بر خلاف دوره‌های گذشته، اتحادیه اروپا و سایر کشورها با آمریکا همراه نیستند‌، اما آمریکایی‌ها در بخش حمل‌ونقل دریایی اعلام کرده‌اند آن دسته از شرکت‌های بزرگ کشتیرانی دنیا و خطوط لاینری که با آمریکا تبادل تجاری دارند، اگر به بنادر ایران سفر کنند، حق پهلوگیری در بنادر آمریکا را نخواهند داشت‌.
با توجه به اینکه حجم مبادلات شرکت‌های کشتیرانی لاینری با آمریکا چندین برابر ایران است، سفر رسمی این لاینرها به بنادر ایران، ریسک بالایی برای آنها در بر خواهد داشت‌. البته همانگونه که محمد راستاد، مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی گفته است، هیچ یک از بنادر ایران تحریم نیستند ولی خطوط کشتیرانی که کشتی‌های‌شان به بنادر ایران بیایند، از ادامه حضور در مبادلات با آمریکا منع می‌شوند‌.
با این حال آمریکایی‌ها در آخرین مرحله از اعمال تحریم‌ها، چند کشور را از بخش‌هایی از تحریم‌های ایران معاف کرده‌اند که در بخش نفت و انرژی، معافیت ۸ کشور از تحریم خرید نفت ایران و مستثنی شدن هند و افغانستان از حضور در بندر چابهار در بخش حمل‌ونقل دریایی ایران است‌.


کارشناسان گمانه‌های مختلفی در خصوص علت واقعی و پشت پرده معاف شدن هند و افغانستان از حضور در بندر چابهار مطرح کرده‌اند‌. هر چند که آمریکایی‌ها علت این تصمیم را در رسانه‌های خود، ارسال کمک‌های بشردوستانه به افغانستان بیان کرده‌اند اما در پشت پرده این اعلام رسمی، یک سری دلایل دیگر سیاسی ـ اقتصادی در راستای منافع آمریکا وجود دارد که از جمله آن، رقابت آمریکا با چین در حوزه حمل‌ونقل بندری جنوب آسیاست‌.
در حال حاضر چینی‌ها سرمایه‌گذاری سنگین ۴۶ میلیارد دلاری در بندر گواتر پاکستان داشته و این بندر را برای ۴۳ سال از پاکستانی‌ها اجاره کرده‌اند‌. این میزان سرمایه‌گذاری می‌تواند منافع هندی‌ها از یک سو و آمریکایی‌ها از سوی دیگر در این منطقه حساس از آسیا را به مخاطره بیندازد‌. همین موضوع می‌تواند انگیزه بالایی برای مستثنی شدن بندر چابهار از تحریم‌های آمریکا باشد‌.
اپراتور هندی تابع مقررات ایران خواهد بود
محمدعلی حسن‌زاده در گفت‌وگو با مهر درباره علت پشت پرده معاف شدن بندر چابهار از تحریم‌های اخیر آمریکایی‌ها علیه حمل‌ونقل دریایی ایران اظهار داشت: بر اساس آنچه آمریکایی‌ها رسما اعلام کرده‌اند، علت معافیت بندر چابهار از تحریم‌های آمریکا، ارسال کمک‌های بشردوستانه به افغانستان بوده است‌. وی ادامه داد: بخش زیادی از کمک‌های انسان‌‌دوستانه که به دست افغان‌ها رسیده از مسیر هند بوده است‌. گندم و حبوباتی که از طریق بندر چابهار به افغانستان ترانزیت می‌شود از سوی هندی‌ها ارسال شده است‌. معاون امور بندری و مناطق ویژه اقتصادی سازمان بنادر و دریانوردی با بیان اینکه آمریکایی‌ها مستقیما اعلام نمی‌کنند که به خاطر رقابت با چین یا تضعیف پاکستان، بندر چابهار از تحریم‌های آمریکا معاف شده، گفت: اما از منظر کارشناسی آنچه صراحتا از سوی آمریکایی‌ها اعلام می‌شود با علت پشت پرده، متفاوت است‌. وی تصریح کرد:کارشناسان مطالعات راهبردی داخلی و خارجی معتقدند علت اعطای این معافیت این است که آمریکایی‌ها می‌خواهند با معاف کردن بندر چابهار، از تقابل چین و هند، هند و پاکستان و چین و آمریکا سود ببرند‌.
حسن‌زاده با بیان اینکه معاف شدن چابهار از تحریم‌ها هر قدر هم میزان اثرگذاری آن برای کنترل چینی‌ها از سوی آمریکا کم باشد، نوعی تقابل آمریکا با چین به حساب می‌آید یادآور شد: از سوی دیگر چینی‌ها با هندی‌ها و نیز هند با پاکستان رقابت دیرینه‌ای دارد ضمن اینکه آمریکایی‌ها علاقه‌مند هستند فاصله اقتصادی چین با آمریکا در حجم قابل ملاحظه‌ای حفظ بشود‌.
وی در پاسخ به این پرسش که عامل رایزنی با آمریکایی‌ها برای معاف کردن چابهار از تحریم‌ها، هند بوده یا افغانستان، گفت: هر دو کشور گفت‌وگوهایی با مقامات آمریکایی برای مستثنی کردن چابهار برقرار کرده بودند‌. البته این موضوع نیز به طور رسمی اعلام نشده و مانند معافیت بخش نفتی ایران از تحریم‌ها برای هشت کشور، رایزنی‌های معافیت بندر چابهار نیز غیررسمی بوده است‌.
معاون امور بندری و مناطق ویژه اقتصادی سازمان بنادر و دریانوردی در پاسخ به این پرسش که با توجه به آغاز فعالیت اپراتور هندی بندر چابهار در آینده نزدیک، آیا احتمال می‌رود معاف شدن بندر چابهار با هدف اعمال نفوذ آمریکایی‌ها در خصوص نوع کالاهای وارداتی و صادراتی به ایران و تنگ‌تر کردن حلقه تحریم‌های جدید باشد، تاکید کرد: به هیچ عنوان چنین احتمالی وجود ندارد و ما به‌جز کالاهایی که به عنوان کالای ممنوعه در قانون یا بخشنامه‌ها تصریح شده و تجارت آنها قاچاق محسوب می‌شود، اجازه ورود و خروج سایر کالاها را صادر خواهیم کرد‌. این موضوع ارتباطی با اپراتور بندر ندارد و هر شرکت دیگری اعم از داخلی یا خارجی اپراتوری بندر چابهار را بر عهده بگیرد تابع قوانین و مقررات ایران خواهد بود و اداره بنادر ایرانی هیچ ارتباطی به اپراتور هندی یا کشور هند یا آمریکا ندارد‌.