آیا ما شبیه افراد نادان هستیم‌

نادر کریمی‌جونی- همه وعده‌های زمان‌دار اتحادیه اروپا درباره انجام اقدام عملی برای حفظ برجام‌ محقق نشده است. پس از خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای مقامات ایرانی از صدر تا ذیل به اروپا هشدار دادند که در صورت تامین نشدن منافع ایران، مقامات جمهوری اسلامی ایران لزومی به ادامه حضور در برجام نمی‌بینند و برای ادامه حضور در این توافق تصمیم خواهند گرفت.ماه‌ها از این موضع به اصطلاح سرسختانه ایران می‌گذرد و اتحادیه اروپا جز دفاع لفظی و آنچه حمایت سیاسی از برجام می‌خواند هیچ اقدام عملی انجام نداده است. این بی‌عملی که برخی دوست دارند آن را به عمد‌ قلمداد کنند‌ گاهی اعتراض جمهوری اسلامی ایران را موجب شده و مقامات کشورمان لب به شکایت از اروپایی‌ها گشوده‌اند. ابتدا این اعتراض از جانب مقام معظم رهبری بیان شد که ایشان اروپایی‌ها را متهم به بازی و وقت‌گذرانی کردند اما در مقابل سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری خود شهروندان ایرانی را دلداری داد که «همه چیز در حال درست شدن است و نتایج اقدامات و تصمیم‌‌های اروپاییان به زودی به اطلاع ایرانیان می‌رسد. کمی بعد و هنگامی که واشنگتن روزشمار برقراری دوره دوم تحریم‌ها را عملیاتی کرد، اروپایی‌ها تصریح کردند که برنامه‌های جامعی برای حفاظت از همکاری‌های اقتصادی و تبادلات مالی با ایران تدوین کرده‌اند که به زودی اجرایی خواهند شد. حتی در یک موضع‌گیری صریح، مقامات اتحادیه اروپا اعلام کردند که تدابیر و سازوکار همکاری و حفظ منافع اقتصادی ایران در چارچوب توافق هسته‌ای، نهایی شده و پیش از اجرای فاز دوم تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران، عملیاتی خواهد شد. مقامات ایرانی نیز با خوشحالی به مردم گفتند که این همان وعده‌های اروپاییان است که گام اول آن به زودی عملیاتی خواهد شد. اما خوشحالی مقامات دولتی ایران چندان دوام نیاورد چراکه این وعده نیز به بایگانی سپرده شد و هیچ‌گاه فرصت تحقق نیافت. پس از آن تعداد بیشتری از چهره‌های ایرانی زبان به انتقاد از بی‌عملی اروپایی‌ها گشودند. حتی در جلسات غیررسمی نزدیکان رییس‌جمهور خبر دادند که ترامپ از اروپا خواسته در مورد اجرای تحریم‌ها با آمریکا همراهی کنند و پس از سقوط جمهوری اسلامی از منافع بازسازی ایران بهره‌مند شوند. این مساله را مقام معظم رهبری نیز در دیدار بسیجیان در ورزشگاه آزادی بیان کردند.با این حال سخنگوی وزارت امور خارجه همچنان همه چیز را خوب و رو به پیشرفت می‌داند و به آینده امیدوار است. محمد‌جواد ظریف نیز اگرچه می‌پذیرد که کم‌کاری‌هایی صورت گرفته اما اوضاع را در مجموع امیدوارکننده می‌داند. این در حالی است که مقامات ایرانی در موضع‌گیری‌هایی که مصرف خارجی دارد و در جریان سفرهای برون‌مرزی یا مصاحبه با رسانه‌های غیرایرانی بیان می‌شود‌ اوضاع را امیدوارکننده نمی‌داند و وقت‌گذرانی اروپایی‌ها برای عمل به تعهدات‌شان را نگران‌کننده می‌داند. این موضع از زبان علی‌اکبر ولایتی، کمال خرازی و اخیرا سیدعباس عراقچی شنیده شده است.نکته جالب آن است که اگرچه ادعا شده مذاکره برای حفظ برجام و توسعه همکاری‌های فی‌مابین ایران و اروپا در دستور کار سفر جرمی هانت وزیر خارجه انگلستان قرار دارد اما منابع غیررسمی می‌گویند رسیدگی به امور زندانیان انگلیسی در ایران از جمله نازنین زاغری و از آن مهم‌تر جلب همکاری ایران برای پایان دادن به بحران یمن دستورهای اصلی سفر وزیر خارجه بریتانیا به تهران را تشکیل می‌دهند. در عین حال خبر بد که عراقچی نیز کمابیش به آن اشاره کرده آن است که حداقل در مورد سازوکار همکاری مالی با ایران و خرید نفت کشورمان، هیچ کشور اروپایی چه عضو اتحادیه اروپا و چه غیر از آن حاضر به پیشقدم شدن نشده است. کشورهای اروپایی‌ها حتی هراس دارند که مقر اداری این سازوکار مالی در محدوده جغرافیایی کشورشان قرار گیرد و به همین دلیل این سازوکار و نهاد مالی مشترک ایران و اروپا چه به لحاظ تاسیس و چه به لحاظ عملیاتی شدن شانس تحقق ندارد. در عین حال معلوم نیست وعده‌های کشورهای عربی و ترامپ برای سختگیری بر ایران تا سقوط حکومت مستقر، چقدر اروپایی‌ها را به طمع انداخته و آنچه امروز اروپایی‌ها ناتوانی از انجام وعده‌هایشان می‌خوانند چقدر عمدی و آگاهانه است. با این حال باز هم ظریف، قاسمی و همکارانشان و از همه مهم‌تر آقای رییس‌جمهور در میان مردم از وقوع حمایت‌های عملی برای حفظ برجام سخن می‌گویند. آیا توان عقلی شهروندان ایرانی از درک حقایق ناتوان است؟