روزنامه جهان صنعت
1397/08/28
برخورد قضایی با دستکاری در بورس
محمدرضا چراغی- جذب نقدینگی به بازار سرمایه، حد اعتباری کارگزاریها، معاملات مشکوک برخی از سهامداران حقوقی، سودآوری شرکتهای بورسی ناشی از افزایش نرخ ارز و بسیاری از موارد دیگر، این روزها از جمله دغدغه سهامداران و موضوعات روز بازارهای مالی ایران است. در این ارتباط شاپور محمدی در گفتوگویی درباره مسائل مرتبط با بازار سرمایه دیدگاهش را اعلام کرد.دستورالعمل جدید توقف و بازگشایی نمادها گرههای معاملاتی را کم کرده اما اهالی بازار سرمایه انتظار شفافسازیهای عمیقتری دارند؟
بازار سرمایه که ادعای شفافیت دارد، باید در همه چیز شفاف باشد. راجع به اینکه اشاره کردید که ما گفتیم «بررسی میکنیم»، مواردی به اطلاع همکارانمان میرسد چه از طرف فعالان بازار چه از رصد روزانه خود همکارانمان از این دست موارد آگاه میشویم و رسیدگی میکنیم. زمانی است یک شرکت، نهادی یا یک وزارتخانه بنا برتکلیف قانونی که دارد باید بفروشد مثلا ماده ۱۶ قانون رفع موانع تولید اینطور میگوید که بانکها باید فعالیت غیر بانکی خود را واگذار کنند. اگر ظرف مدت سه سال واگذار نکنند، به آنها بیش از ۳۰ درصد مالیات تعلق میگیرد و تا بیش از ۵۰ درصد مالیات هم افزایش مییابد. به بانکها میگوییم که بفروش، میگویند الان همه قیمتها پایین و ارزش بازار ضعیف است پس در نتیجه من اگر الان بفروشم ضرر میکنم باید صبر کنم و در مقطع مناسبی بفروشم. ما در اینطور مواقع میگوییم شما مصلحت خودت را خودت تشخیص میدهی و ورودی به این مساله نداریم. ولی زمانی قیمتها به جایی میرسد که آنها احساس میکنند شاید بتوانند بفروشند. ما از یک طرف با این مواجه هستیم که سرمایهگذار خرد ممکن است آسیب ببیند و طبیعتا به همین علت سازمان بورس به این نهادها تذکر میدهد. نه به خاطر اینکه قانونا ما میتوانیم مانع فروش آنها شویم بلکه به لحاظ توصیهای که مصالح بازار را در نظر میگیرد. همان زمانی که همه اینها فروختند سازمان بورس حتی قبل از اینکه مردم در رسانهها بگویند، به آنهایی که احساس کرد که فروش اینها امکان دارد مساله درست کند و یک سهم را دستکاری کنند، آنجاها ورود کرده و تذکر دادهایم. البته این هم فقط مربوط به مقطع فعلی نیست قبلا هم بوده است. سازمان بورس قبل از اینکه کسی را به دادگاه بفرستد تلاش میکند که رفتار آنها را اصلاح کند. سازمان به آنها میگوید شما این سهم را به این شکل میفروشید که ممکن است دستکاری تلقی شود بنابراین به این شکل نفروشید. حتی ممکن است کارگزار آن شخص یا خود شخص معترض شوند و بگویند چرا سازمان بورس به ما تذکر میدهد. چون سازمان بورس وظیفهاش قبل از برخورد پیشگیری است خیلی از اینها را پیشگیری میکند تا اصلاح شوند. خیلی از اینها ممکن است اصلاح نشوند در نتیجه سازمان بورس با این موارد برخورد میکند. ما از تعداد زیادی از پروندهها به علت دستکاری سهم در دادگاه شکایت کردیم چه در موقع بالا بردن قیمت سهم و چه در موقع پایین آوردنش. بالا بردن یک سهم به شکلی که به گفته قانون قیمتها را اقوا یا القا کند، درست نیست ولی این موضوع شواهدی میخواهد صرف اینکه یک شرکت حقوقی در قیمتی بالا فروخته نمیشود گفت این دستکاری است. ممکن است زمانی یک نماد خاصی را دستکاری کرده باشند. ما به آن رفتار ایراد میگیریم و حتما پیگیری میکنیم اما قبل از اینکه در دادگاه رسیدگی شود و رای صادر شود هیچ مقامی حق ندارد که به مردم بگوید راجع به این شخص این شک و گمانها بوده، من رسیدگی کردم نبود یا من رسیدگی کردم در دادگاه است، چراکه امکان دارد دادگاه آن نهاد حقوقی را تبرئه کند ولی شما آمدهاید آن نهاد حقوقی را به عنوان یک شخصی که در پروندهاش در دادگاه است اعلام کردید، چرا؟ شاید آن شخص حکم برائت بگیرد. برای همین ما هر جا که میرسیم برخورد میکنیم. ما تعداد زیادی از مدیران را جریمه کردیم، تعدادی از پروندهها را سازمان بورس در دادگاه طرح دعوا کرده است و گفته این مدیران که در شرکت تولیدی باید افشای اطلاعات کنند، اطلاعات را افشا نکردهاند. سازمان بورس ناظر ۶۱۰ نهاد مالی و ۵۹۴ شرکت است در نتیجه به ۱۲۰۰ نهاد مالی و شرکت نظارت میکند. ممکن است از این ۱۲۰۰ تا ۴۰ یا ۵۰ پرونده تشکیل داده ما در عین حال که به حمایت از حقوق سهامداران وظیفه داریم علیه کسانی که در بازار تخلف کردهاند شکایت میکنیم اما نباید برای کسانی که صادقانه کار میکنند محیط را ناامن کنیم.
علت اینکه در سال 97 تا روز گذشته به جز فرابورس، فقط سه شرکت در بورس عرضه اولیه شدند، چیست؟
هنوز چهار ماه به پایان سال 97 باقیمانده و ما از ۶۰۰ شرکت هم خواهیم گذشت. شرکتهای بزرگی هم آمده است. مثلا پتروشیمی پارس بزرگ است. اگر شرکتهای بزرگی هم به بازار بیایند کمک میکنند که آن امکان برآورده شود. سپردهگذاری در بانک که مدیریت حرفهای نمیخواهد. ممکن است یک شخص معمولی سپردهگذاری کند مخصوصا که در کشور ما سپردهها نرخش ثابت و مشخص است. خرید اوراق مقداری حرفهایتر از سپرده است. سهام نیز از اوراق نیز حرفهایتر است. آن زمان که سازمان بورس پنج تا ۱۵ درصد را الزامی کرد یک عده اعتراض داشتند. اکنون این پنج تا ۱۵ درصد جا افتاده است. آن ۵۰ درصدی که سازمان بورس به عنوان نصاب سپرده برای صندوقها گذاشته، ممکن است باز هم پایینتر آید. چون در دنیا حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد و اکثرا ۳۰ درصد و بعضی جاها کمتر هم است. بیشتر باید اوراق بخرند و سهام هم بیشتر باید خریداری شود ولی اکنون سازمان این را اختیاری و اعلام کرده کف حداقل پنج و سقف ۱۵ است. ممکن است سقف را سازمان تصمیم بگیرد که بالا ببرد، ولی ممکن است کف را سازمان فعلا بالا نبرند. دلیلش این است که رضایت مدیران هم برای ما مهم است. ما به عنوان سازمان بورس باید طوری استراتژیها را اجرا کنیم که رضایتمندی بالا برود، یعنی راهحلهایی را سازمان بورس دنبال کند که برای کسی نارضایتی رخ ندهد و کسی ناراضی نباشد. درست است که عده زیادی ممکن است سود کنند ولی یک نفر ممکن است ناراضی شود. این توازن در همه سیاستگذاریها خیلی سخت است. اما باید حداکثر تلاش را کرد که این شکل اتفاق بیفتد. ما باید این موضوع را با افزایش شناوری و ورود شرکتهای جدید بتوانیم جبران کنیم.
حساسیتهای سازمان بورس بر فعالیتهای کارگزاریها به چه میزان ادامه خواهد داشت؟
ضوابط اعطای اعتبار به افراد مشخص است. این ضوابط قبلا تصویب شده و الان هم تقریبا همانهاست. البته اصلاحات اندکی اتفاق افتاد. اما بحث حد اعتباری ۴۹ سال بود که در کشور مغفول مانده بود، در حالی که در همین سامانه معاملاتی که ایران ۱2 – ۱0 سال عملیاتی کرده حد اعتباری بوده پس حد اعتباری یک مقوله صحیح است و در دنیا هم وجود دارد. در ایران غفلت شده بود ولی خوشبختانه الان جاری و برقرار است. اینکه میگویید کارگزار اعتبار به افراد خاص داده ما حتما پیگیری میکنیم. اعتبار دادن به یکسری افراد ممنوع است و نباید به آنها اعتبار داد، اما چون در کشور ما یک عده با کد دیگران معامله میکنند و به دلیل اینکه خود شخصی که با کداش معامله میشود شاکی نیست و از یک طرف هم ما دسترسیهایی که بعضی نهادهای ناظر دنیا دارند، نداریم اثبات کنیم که این شخص با کد فلان فامیلاش که همفامیلی هم نیست کار میکند، اما اگر جایی به آن برخورد کنیم حتما با قوت جلویش را میگیریم. در مورد اینکه پرسیدید آیا کارگزاریها مساله دارند؟ این را میتوانم بگویم که سازمان بورس برحسب وظیفه نظارتیاش برای اینکه از ریسک فراگیر جلوگیری کند این حد اعتباری را گذاشته است و تجربه نظام بانکی برای ما تجربه ارزشمند است که قبل از اینکه مشکلی پیش آید با آن برخورد کرده باشیم. البته بدهیهایی که کارگزاریها به بانکها دارند قبلا انباشته شده و برای یک یا دو سال اخیر نیست بلکه مسالهای 8-7 ساله است، اما هرجا که بتوانیم سرعت آن را کم یا احتمالا اصلاح کنیم خوب است. این استراتژی صحیح را سازمان دنبال کرده البته افرادی هم رفتهاند و اعتراضاتی کردهاند که چرا سازمان ما را محدود کرده ولی این محدود کردن ما بابت حمایت از حقوق عامه مردم است، چون مردم در بانکها پول گذاشتهاند. اگر یک کارگزاری از بانک پول بگیرد و این پول را برنگرداند پول مردم است. اگر به اعتبار یک کارگزاری خدشه وارد شود اعتبار همه کارگزاریها خدشهدار میشود. این صنعت را باید صیانت کنیم و به خاطر همین است که میگوییم این کار درست است و ما خوشبختانه الان نگرانی خاصی نداریم، ولی همانگونه که تا الان جلویش را گرفتهایم باید در ادامه هم محکم جلوی این را بگیریم، یعنی جاهایی که کارگزاری ارزشاش دو میلیارد تومان است اما رفته یک بدهی ۱۰ میلیارد تومانی ایجاد کرده آیا باید اجازه داد این بدهی بیشتر شود؟ ما میگوییم خیر، چون اگر مشکلی پیش آید نمیتواند از عهده تعهداتش برآید؛ بنابراین محدودیت اعتباری گذاشته میشود. این محدودیت اعتباری برای خود کارگزاریها هم مفید است، چون یک جاهایی ممکن است وارد بازی پانزی شوند و در آن بازی غرق شوند و به صورت شرکتهای هرمی بدهیشان زیاد شود. خوشبختانه کارگزاریهای ما این مشکل را ندارند، ولی به خاطر همین جلوگیریهایی بود که در حدود دو سال رخ داده است. ما از ابتدای سال ۱۳۹۶ حد اعتباری را فعال کردیم و الان یک سال و هشت ماه است که حد اعتباری فعال است و این حد اعتباری که فعال شده جلوی خیلی از بدهکاریها را گرفته و این سازوکار مفیدی است. امیدواریم که رسانهها هم همچنان از این سیاست حمایت کنند. این سیاست درستی است و خوشبختانه نگرانی فعلا نداریم.
بازار سرمایه ایران در چه زمانی باید شاهد معاملات الگوریتمی به صورت فراگیر باشد؟
بحث مالیات را از قبل هم دنبال میکردیم. الان ستاد هماهنگی اقتصادی که سران سه قوه برای آن تصمیم میگیرند و در آن حضور دارند این مصوبه خوب را داد که نرخ مالیات از نیم درصد به یک دهم درصد کاهش یافت. این یعنی اگر شما دوباره بخواهید معامله انجام دهید 8/0 درصد کمتر معاملات پرداخت خواهید کرد، اما اگر تعداد معاملات شما پنج بار شود مالیات دولت کم نخواهد شد، چون بعضا استدلال میشود که این مالیات کم میشود. میگوییم اگر شخصی که یکبار معامله میکرد پنج بار معامله کند، پنج تا یک دهم مالیات پرداخت خواهد شد و این همان نیم درصدی خواهد بود که از قبل میپرداخت. این اتفاق به کمک بازار سرمایه میآید و به صورت بلندمدت تاثیر کاهنده روی مالیات دولت نخواهد داشت. معاملات الگوریتم به چند چیز وابسته است؛ اول اینکه دانش افراد چقدر در برنامهنویسی قوی است. طبیعتا یکسری از افرادی که کامپیوتر، ریاضیات، فیزیک، اقتصاد یا مدیریت مالی خواندهاند، علاقه دارند این الگوریتمها را توسعه دهند. زمانی این بحثها مطرح بود اما عملیاتی نشد، اما در سالهای اخیر این موضوع عملیاتی شد. امسال در لیگ ستارگان بورس اعلام کردیم که سال بعد برای الگوریتمها مسابقه خواهیم گذاشت. در یک دوره آقای فلاح و همکارانمان زحمت کشیدند و ۱۰ الی ۱۵ دانشگاه در این رویداد شرکت کردند، اما امسال ۳۵ تیم بودند که البته بعضا دیده میشد که در برخی دانشگاهها دو تیم وجود دارند. گفتیم سال بعد هم تیمهای دانشجویی و هم الگوریتمها باید مسابقه دهند. این دو مسابقه جداست. این اتفاق برای فرهنگسازی است. این نیم درصد که به یک دهم درصد تبدیل شده است الگوریتمها را از توجیه اقتصادی برخوردار خواهد کرد. آقای فلاح به من گفت سال بعد صبر نمیکنم و امسال یک مسابقه الگوریتمی میگذارم. هم فرهنگسازی میکنیم و هم هزینههای معاملاتی را کاهش میدهیم. از پارسال شروع کردیم و هزینههای معاملاتی را پایین آوردیم. پارسال کارمزد سازمان بورس را به نحوی کم کردیم که درآمد خود ما خیلی کم شد. گفتیم کارگزاران مقداری کارمزدشان را پایین بیاورند. آنها هم همین کار را کردند. در نتیجه ما در کارمزدها کاهش داشتیم. الان مالیات هم کاهش پیدا کرد. این موضوع در واقع یک برنامه است. وقتی که برای بازارگردانها هم کارمزد کارگزاران را تخفیف میدهیم تا یک اندازهای زیاد است. کسی که میخواهد معاملات الگوریتمی را برای بازارگردانی انجام دهد در حال حاضر هزینههای معاملاتیاش در مجموع 2/0 درصد است. در حالی که زمانی این رقم 55/1 درصد در یک خرید و فروش بود یعنی هزینهها یک هفتم میشود. یعنی اگر هفت معامله با یک الگوریتم انجام دهیم، کارمزد و در کل هزینه معاملاتی را میدهیم که سه سال پیش برای یک معامله وجود داشت. این یعنی یک قدم عملی برای جا افتادن معاملات الگوریتمی و معاملات با فرکانس بالا. هم معاملات الگوریتمی و هم HFT هر دو مهم هستند، چون کارایی بازار را افزایش میدهند. چون در آن زمان این طور نیست اگر یک شخص حقوقی فروخت الگوریتم هم بفروشد، خیر، الگوریتم کار خودش را میکند. اکنون خیلی وقتها امکان دارد سرمایهگذاران چون بازار ما آنقدرها پیشرفته نیست از روی یکدیگر معاملات را انجام میدهند. با هم هماهنگ میکنند و نظر همدیگر را میپرسند. البته خوب است. نمیگویم بد است ولی اگر یک جایی کسی بخواهد با نیت بد پرتفوی خراب خودش را به دیگران القا کند که خوب است، چه؟ اما اگر الگوریتم وجود داشته باشد الگوریتم در کسری از ثانیه معامله میکند و فرصت نظر پرسیدن ندارد و علاوه بر این الگوریتمها با هم فرق میکنند. هر کس با یک قاعده خاص الگوریتم خرید و فروش میکند. ما فقط ۱۵۰ تا قاعده تحلیل تکنیکالی داریم. حالا اگر را به این اضافه کنیم خیلی زیاد است. ممکن است ۲۰۰ قاعده وجود داشته باشد و در ۲۰۰ تا قاعده، دیگر تقلب از سوی هم، شایعه، خرید و فروش سیگنال و گول زدن معنا ندارد. ما تلاشمان این است که فرهنگسازی این موضوع را انجام دهیم و از آنجا که هزینه معاملاتی هم پایین آمده در بستر IT هم باید تلاش کنیم بیشتر و قویتر شود و بیشتر رونق بگیرد.
پربازدیدترینهای روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
برخورد قضایی با دستکاری در بورس
سقوط در انتظار بیبی
انتخابات نماینده مدیران مسوول در هیات نظارت بر مطبوعات به دور دوم کشیده شد
امروز وزیر خارجه انگلستان وارد تهران می شود
ادامه سقوط شدید بورس
طرح مالیات بر عایدی سرمایه مسکن و املاک در انتظار تصویب کمیسیون عمران مجلس
حسین علیزاده: تحریم موسیقی نتیجه عکس داشته است
رسوایی 25 میلیارد دلاری در فوتبال جهان
امکان رشد تورم وجود دارد
مردم زیر فشار تورم
بخش خصوصی با تاکید بر راههای برونرفت از بحران اقتصادی دلار هشدار داد
پیشنهاد 10 مادهای زنجیره خودروسازی کشور به وزیر صمت
پای حرفهای ساکنان مناطق محروم الیگودرز
آیا جنگلهایمان نفس میکشند
روزنامه آمریکایی استارز اند استریپس:
انتخابات نماینده مدیران مسوول در هیات نظارت بر مطبوعات به دور دوم کشیده شد
تنش آمریکا- چین عامل شکاف در اجلاس سران اپک