روزنامه ابتکار
1397/08/27
حامد وکیلی جمهوری اسلامی و بحرانِ روایت!
۱- به‌گمانم حجم بحران‌های سختِ جمهوری اسلامی در ماه‌های آینده کم خواهد شد و این نظام از این چالش‌ها درنهایت عبور خواهد کرد. معتقدم در ادامه، تحولاتِ محسوس و معناداری رخ خواهد داد. نشانه‌های آن، از همین افق هم معلوم است. عنصر شفافیت دارد به گفتمان گروه‌های مختلف راه می‌یابد. اینکه تا تحققِ آن، راهِ درازی داریم پرواضح است اما غلظتِ حضورِ این عنصر دارد به‌طرزِ معناداری رشد می‌کند. ضرورتِ فهمِ تحولاتِ حوزه قدرت و حوزه ارتباطات، دارد عیان‌تر و عریان‌تر میشود. شعارِ جوان‌گرایی کمی در عمل پیش رفته است. ریخت‌وپاش‌های عریان کمتر شده است. دفاع از حقوق دگراندیشان در حاکمیت مقداری جا پیدا کرده است. قبح مسائلی چون آزادی زنان و حضور زنان در ورزشگاه در ادبیات حکومتی شکسته شده است. این همه تحول زبانی در کنار تحولاتِ عملی، نشانه‌ای دالِ بر تغییر در راهبردها است.۲- من - شاید با چاشنی خوش‌بینی- معتقدم جمهوری اسلامی چالش‌های سختِ خود را پشت سر خواهد گذاشت. معتقدم «اقتضای عمل»، باعث خواهد شد در نهایت ساختارها و قوانین هم اصلاح شوند. اما چالش مهمی در ادامه گریبانِ وضعیتِ سیاسی را خواهد گرفت. جنسِ بحرانِ پیشِ‌رو، نرم خواهد بود. بحرانی زبانی در ادامه به‌جانِ این نظام خواهد افتاد که نشانه‌های آن از هم‌اکنون پیداست. ما در ادامه تحولاتی خواهیم داشت که در دستگاهِ فهمِ ما، غریب خواهد بود.
از این پس، سیاست‌مدارانِ ما مجبور خواهند شد به‌مقتضای شفافیت، ابعادِ زیستِ سیاسیِ خود را بر آفتاب افکنند. این برای جامعه‌ای که هنوز درک درستی از حوزه خصوصی ندارد تنش‌زا و التهاب‌آفرین است. اما به‌هر تقدیر این راه پیموده خواهد شد و با صرفِ هزینه‌ای، ما بر ریل خواهیم افتاد. و فرق و مرزهای ابعاد زیست سیاسی و حوزه حوزه خصوصی را فرا خواهیم گرفت.
۳- نه‌تنها سیاست‌مداران بلکه به‌طور کلی قدرت مجبور خواهد شد درجه شفافیت خود را هم‌ارزِ انتظاراتِ جدیدِ جامعه بالا ببرد. گفتنِ مگوها و دیدنِ پهلوهای پنهانِ قدرت، لوازمِ جدیدی می‌طلبد و نیازهای جدیدی را تولید می‌کند. مواجهه ما پیش‌تر با این ابعادِ مشاهده‌ناپذیرِ قدرت، از پرده «روایت» بود. «روایت جام‌زهر» از قطعناه۵۹۸ و «روایت نرمش قهرمانانه» از برجام، نمونه‌هایی از این دست روایت‌گری است.
۴- در این چند دهه، متناسب با مفهوم سابق قدرت، همیشه میان سیاست های اعلامی و اعمالی یک شکاف وجود داشت. کارویژه «روایت»، پر کردنِ این شکاف بود. انباشتِ این شکاف‌ها منجر به تولید انبوهی از روایت در کشکول این نظام شده است. حجم این شکاف و واگرایی و نیازعاجل و حیاتی به «روایت‌های پُر کننده» باعث شد حتی پای روایت‌های غیرسیاسی به زبانِ سیاست باز شود. نظامِ پُر روایت و کارگزارانِ پُر گو محصولِ این فضا بود. این واگرایی در طول زمان زیادتر هم شده است. شاید یکی از عللِ سنگین شدنِ متافیزیک سیاست در ایران، همین انبوهِ متعلقاتِ زبانیِ آویزان از آن باشد. حاجت به‌توضیح نیست که چگونه در عصر شفافیت این شکاف و واگرایی، بحران ایجاد خواهد کرد.
۵- اخیراً سردار قاسمی در یک سخنرانی گفته بود «خط خالی است»؛ سعید زیباکلام نیز در واکنش به او گفته بود که راهبردهای نظام (شاید با طعنه به خود قاسمی) خط را خالی کرده است. این دو البته پیش‌تر در یک «خط» و ذیلِ یک الگو از «روایت‌گری» فعالیت می‌کردند؛ اما اکنون «خطِ [آنها] خالی شده است». یک معنا از خطِ شکسته شده آنان، همین شکستِ الگوهای روایتِ آنان است. فراروایت‌های قدرت در ایران با بحران جدی روبه‌رو شده است. حتی دیگر هم‌سنگرانِ در یک‌خط را هم قانع نمی‌کند.
۶- مشکلِ اساسیِ قدرت در ایران در پس از بحران‌های پیشِ‌رو، عریان‌شدنِ واقعیت‌هایی است که دیگر به‌چنگِ روایت‌های مالوف نمی‌آیند! باید برای آن بحران تا بر سرِ جامعه نیامده فکری کرد. پس از جنگ تقریباً با وضعیتِ مشابهی مواجه شدیم. نسلی از جبهه برگشته، با ذهنی پر از آرمان و کشکولی پر از ادعا، ناگاه خود را در میان وضعیتی دید که توان تعریفِ نسبتِ آن وضعیت با خود را نداشت. به همین علت پدیده‌های اجتماعی زیادی متولد شد؛ ظهور حسین الله‌کرم و مسعود ده‌نمکی و حتی به یک معنا اعتراضات و بی‌قراری مجاهدین انقلاب در دهه هفتاد از محصولات این ناسازگاری بود. اکنون خطری مشابه اما با ابعادی وسیع‌تر قدرت را تهدید می‌کند. نسلی را با ادعاها و شعارهای خاصی پرورانده‌ایم و از هم‌اکنون بو بُرده‌اند که دارد اتفاقاتی می‌افتد. سعید زیباکلام (تئوریسین انقلابیون) صراحتاً از «راهبردهای ویرانگر» برای توصیف شهودِ خود از اتفاقات پیش‌رو نام می‌برد. او به‌درستی درک کرده است که آنچه در این سال‌ها بافته شده قرار است زیر چرخ راهبردهای جدید ویران شود؛ آنگونه که پس از جنگ، راهبردِ «جنگ جنگ تا پیرو‌زی بر کفر» در صندوقچه خاطرات نهاده شد!
۷- به عقیده من، ایده «انقلابی‌گری با متافیزیک سبک»، که در نوشته‌های پیشین اشاره‌های نحیفی به آن رفت و وعده طرح و شرحِ آن را داده بودم، می‌تواند راهبرد خروج از این بحران پیش‌رو باشد. در یادداشت‌های آینده سراغ بیشتری از این ایده خواهم گرفت.
سایر اخبار این روزنامه
عماد افروغ در گفت‌وگو با «ابتکار» درباره دلایل ظهور کتاب‌های دکوری می‌گوید
صورت زیبای ظاهر هیچ نیست!
حامد وکیلی
جمهوری اسلامی و بحرانِ روایت!
کاهش چشمگیر قیمت نفت نتیجه چیست؟
مسیر نامعلوم قیمت نفت
«ابتکار» از مشکلات دولت در بودجه 98 با توجه به وضعیت تحریم‌ها گزارش می‌دهد
تنظیم بودجه روی ریل تحریم
نگاهی به نمایش «جان گابریل بورکمان» که در مولوی روی صحنه رفته است
جاه‌طلبان در سراشیبی سقوط
بررسی «ابتکار» از دلایل نامه محیط‌زیستی ظریف و زنگنه به رئیس‌جمهوری
بوی سیاست از محیط‌زیست می‌آید؟
رهبر انقلاب اسلامی در دیدار با برهم صالح:
در کنار برادران عراقی خود خواهیم بود
با استعفای لیبرمن و بی نتیجه بودن مذاکرات با نفتالی بنت، احتمال برگزاری انتخابات زودهنگام در اسرائیل قوت گرفت
چهارمین جشنواره اسباب‌بازی افتتاح شد و تا 30 آبان ادامه دارد
جشنواره‌ای برای عروسک‌ها
پاسخ دادستان تهران به ابهامات مطرح شده درباره اعدام سلطان سکه
معاون هماهنگ کننده ارتش:
امنیت زمینه‌ساز توسعه است
