روزنامه اعتماد
1396/01/31
اعتراف به پايبندي ايران، بسترسازي براي تمديد توقف تحريم‌ها
سارا معصومينامه به كنگره را مي‌توان نخستين عكس‌العمل رسمي دولت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده به برنامه جامع اقدام مشترك دانست. نامزد جمهوريخواهان در روزهاي رقابت‌هاي انتخاباتي شعارهاي زيادي داد: از تهديد توافق تا گلايه از دستاوردهاي آن براي اقتصاد امريكا. از 20 ژانويه 2017 كه بر كرسي رياست‌جمهوري در كاخ سفيد تكيه داده نيز بارها برجام را بدترين توافق قرن خوانده و البته ليست عريض و طويلي از تحريم‌هاي نه چندان پر و پيمان را هم به مدد وزارت خزانه‌داري‌اش اعلام كرد. در سه ماه و نيم گذشته با توجه به تدابيري كه دولت باراك اوباما چيده بود، سر و كار دولت جديد به شكل اجرايي به برجام نيفتاده بود. همه‌چيز طبق برنامه پيش مي‌رفت و البته از تهديدهاي شفاهي توافق هم كاسته شد و بر تاكيد بر ضرورت اجراي سختگيرانه آن افزوده شد. دولتمردان كابينه ترامپ به مناسبت‌هاي متفاوت تاكيد داشتند كه ذات توافق هسته‌اي را به عنوان توافقي چندجانبه حفظ خواهند كرد اما همواره اين تاييد از سر اجبار را با انتقاد از فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران همراه مي‌كردند. راهي كه ترامپ براي مواجهه با برنامه هسته‌اي ايران انتخاب مي‌كند مي‌تواند گوياي بسياري از سياست‌هاي رييس‌جمهور تازه نفس امريكا به خصوص در حوزه پرونده‌هاي منطقه‌اي مانند سوريه و عراق باشد. اگر ترامپ با برجام مدارا كند اين به معناي حفظ نخستين توافق ميان ايران و امريكا هرچند در قالب چندجانبه خواهد بود، اگر رييس‌جمهور امريكا برجام را زير سوال ببرد، عملا تنش بيشتر با تهران و مسدود شدن همه راه‌ها براي هرگونه همكاري چندجانبه منطقه‌اي را كليد زده است. همزمان كمپاني‌هاي بزرگ اروپايي نيز كم و بيش منتظر ماندند تا ترامپ نسبت دولت خود با توافق هسته‌اي ايران را مشخص كند. برخي كمپاني‌ها مانند توتال اعلام كردند كه توافق نهايي با ايران را امضا نمي‌كنند و منتظر مي‌مانند تا دونالد ترامپ در اواخر ماه مه تصميم خود براي معلق نگاه داشتن تحريم‌هاي ايران را اعلام كند. اگر تعليق تحريم‌ها تمديد شد مي‌توان آن را به چراغ سبزي براي معامله و تجارت با ايران در دوره ترامپ تعبير كرد. در نهايت روز گذشته بخشي از اين انتظارها به پايان رسيد. ركس تيلرسون، وزير خارجه دولت ترامپ دست به قلم شد و نخستين نامه برجامي به كنگره را نوشت. مخاطب اين نامه پل رايان، رييس مجلس نمايندگان امريكا بود كه براساس قاعده گذاشته شده از زمان اوباما بايد هر 3ماه يك بار درباره وضعيت اجراي برجام از دولت سوال كند. پيش از اين جان كري نيز در مقاطع هر 90 روز يك بار چنين نامه‌اي را براي مجلس نمايندگان ارسال كرده بود. ركس تيلرسون برخلاف جان كري ترجيح داد گزارش خود را بسط بيشتري بدهد و موارد نامربوط به مساله هسته‌اي را هم در گزارش برجام دخيل كند. تيلرسون در اين نامه تاييد كرده است كه ايران تا تاريخ 18 آوريل 2017 به تعهدات خود در قالب برجام پايبند بوده است اما همزمان ادعاهاي امريكا درباره تهران را تكرار كرده و مدعي شده كه ايران از تروريسم حمايت مي‌كند. تيلرسون در بخش ديگري از اين نامه به اطلاع كنگره رسانده است كه رييس‌جمهور امريكا تلاش جديدي را براي بررسي اينكه آيا تمديد لغو تحريم‌ها تامين‌كننده منافع امنيت ملي امريكا است يا خير، آغاز كرده است. تيلرسون در اين نامه ادعا كرده است كه: ايران همچنان از تروريسم با ابزارها و روش‌هاي متفاوت حمايت مي‌كند. رييس‌جمهور ترامپ به شوراي امنيت ملي ماموريت داده كه برنامه جامع اقدام مشترك را مجددا بررسي كند و اعلام كند كه آيا تمديد لغو تحريم‌هاي هسته‌اي ايران براي امنيت ملي امريكا امري ضروري است يا خير؟ زماني كه بررسي اين مساله تمام شد ما نتيجه آن را با كنگره درميان خواهيم گذاشت.
اين نامه تيلرسون به كنگره در رسانه‌هاي رنگارنگ بين‌المللي با بازتاب‌هاي متفاوتي همراه شد. برخي بخش تاييد وفاداري ايران به برجام را پررنگ كردند و برخي ترجيح دادند به بخش تعيين كميته‌اي از سوي ترامپ براي بررسي وضعيت تحريم‌ها و اينكه آيا تمديد لغو آنها در چارچوب منافع امنيت ملي امريكا است يا خير، تاكيد بيشتري كنند. سي‌ان‌ان در اين خصوص نوشت: تيلرسون تاكيد كرد كه ايران به مفاد توافق هسته‌اي پايبند بوده است اما همزمان اين مساله را كه آيا دولت امريكا بايد همچنان تحريم‌ها را ملغي شده نگاه دارد، زيرسوال برد. آنچه كه در گزارش تيلرسون نگران‌كننده است تذكري است كه وي درباره حمايت ايران از تروريسم داده و تاكيد كرده كه قرار است بحث تمديد لغو تحريم‌هاي ايران مورد بررسي مجدد قرار بگيرد. هرچند كه هنوز مشخص نيست نتيجه مرور تحريم‌هاي ايران و تاثير تمديد لغو آن بر منافع ملي امريكا چيست اما اگر اين تحريم‌هاي هسته‌اي دوباره وضع شوند عملا برجام نقض شده است.
سي‌ان‌ان در ادامه گزارش خود مي‌نويسد: «ايران پيش از اين نيز به اتهام حمايت از تروريسم پاسخ داده است. اوايل ماه جاري ميلادي بود كه بهرام قاسمي، سخنگوي وزارت خارجه به جيمز متيس، وزير دفاع امريكا هشدار داد كه اتهام‌هاي بي‌پايه و اساس را متوجه ايران نكند. دو مساله حمايت ايران از آنچه كه امريكا تروريسم مي‌خواند و توافق هسته‌اي كاملا جدا از هم و منفك شده هستند و اگر امريكا دنبال بازگرداندن تحريم‌هاي هسته‌اي به بهانه فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران باشد عملا برجام را نقض كرده است. البته مساله نقض برجام يا زيرپاگذاشتن آن نيز به اين سادگي نيست و اگر امريكا توافق هسته‌اي مصوب جولاي 2015 را زير پا بگذارد هم دوستان اروپايي خود را خشمگين مي‌كند و هم چراغ سبزي به ايران مي‌دهد تا برنامه هسته‌اي خود را از نو آغاز كند.»
با وجود آنكه رسانه‌اي مانند سي‌ان‌ان ترجيح مي‌دهد در گزارش خود به مساله ادعاي حمايت ايران از تروريسم در اين نامه اخير بال و پر بيشتري بدهد اما شايد بايد با توجه به موضع‌گيري‌هاي قبلي ترامپ و اعضاي كابينه‌اش نسبت به توافق هسته‌اي، به بخش تاييد تعهد ايران به اجراي برجام وزن بيشتري بخشيد. جدا از اين مساله كه اين نامه نخستين عكس‌العمل دولت ترامپ به مساله برجام بوده است بايد توجه داشت كه 19 ماه مه زماني است كه دولت جديد بايد تمديد تعليق تحريم‌ها را مجددا اعلام كند، اين نامه و اذعان به وفاي به عهد ايران مي‌تواند بستر مناسبي براي آن تاريخ و نخستين دستور تحريمي ترامپ براي توافق هسته‌اي باشد. دولت ترامپ با اين نامه نمي‌تواند مساله عدم پايبندي ايران به برجام را مطرح كرده و آن را دستاويزي براي عدم تمديد تعليق تحريم‌ها قرار دهد. از سوي ديگر با وجود آنكه تيلرسون در اين نامه تلاش كرده فضاي عدم اطمينان نسبت به تمديد تعليق تحريم‌ها يا وضع مجدد آنها عليه ايران را حفظ كند اما سيگنال‌هايي كه در دو هفته گذشته از سوي واشنگتن داده شده همگي گوياي اين مساله است كه در تاريخ 19 ماه مه اين تحريم‌ها دوباره ملغي اعلام خواهند شد. بهترين مصداق براي اين ادعا نيز بيانيه وزراي خارجه گروه 7 در ايتاليا است كه كمتر از دو هفته پيش صادر شد و در آن وزراي خارجه 7 كشور عضو اين گروه از جمله ركس تيلرسون تاكيد كردند كه به اجراي برجام پايبند هستند. تمديد تعليق تحريم‌هاي ايران يكي از همين موارد پايبندي به برجام از سوي امريكا خواهد بود.
اجراي سختگيرانه برجام از ابتداي روي كارآمدن دولت جديد ترامپ سياستي بود كه پيش‌بيني مي‌شد دولت وي در برابر ايران برگزيند. اين مساله در نامه روز گذشته تيلرسون به كنگره به خوبي نمود داشت. تيلرسون در حالي پاي فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران را به ميان آورده است كه اين مساله در دولت جديد امريكا به برگ جديدي براي ايران‌هراسي و تحت فشار قرار دادن ايران بدل شده است. تقلاي ترامپ براي ايجاد ارتباط ميان توافق هسته‌اي و فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران نيز از همين نامه كاملا مشخص است. جان كري، وزير امور خارجه پيشين امريكا با علم به حساسيت ايران به اين مساله و توجه به اينكه ايجاد اين ارتباط مي‌تواند حيات برجام را به خطر بيندازد در نامه‌هاي هر 90 روز يك بار خود به كنگره صرفا مساله هسته‌اي را مطرح كرده و تاكيد داشت كه ايران به آنچه كه در برجام وعده داده عمل كرده است. متن نامه تيلرسون اما نشان مي‌دهد كه وي قصد دارد اجراي سختگيرانه برجام با توسل به بهانه‌هاي غيربرجامي را در دولت ترامپ پيگيري كند. سياستي كه امريكا انتظار دارد به خشم ايران و خروج اين كشور از توافق هسته‌اي منتهي شود. تفاوت در نگاه دو دولت به مساله برجام و همچنين مساله ضرورت حفظ نخستين كانال ارتباطي با تهران در قريب به 4 دهه گذشته در همين تفاوت در نگارش نامه‌هاي جان كري و ركس تيلرسون مشخص است. دولت اوباما تمام تلاش خود را به خصوص در چندماه آخر به كار گرفت تا ميان توافق هسته‌اي و ديگر اختلاف‌ها با ايران چه از منظر فعاليت‌هاي منطقه‌اي و چه از منظر پرونده‌هاي مورد اختلاف حقوق بشر فاصله ايجاد كند. وي اميدوار بود كه اين فاصله بتواند در آينده به عنوان سرمايه‌اي براي همكاري‌هاي منطقه‌اي ايران و امريكا بر بستر اندك اعتماد به وجود آمده در سايه برجام، استفاده شود. دولت ترامپ اما برخلاف دولت سلف خود تلاش مي‌كند از اين فاصله بكاهد و با دست گذاشتن بر پروژه‌اي جديد براي ايران هراسي در منطقه، تهران را متقاعد كند كه اين توافق بايد از ميان برداشته شود. معاون اول ترامپ نيز كه بعدها به اتهام رابطه با روس‌ها وادار به استعفا شد در يكي از نخستين واكنش‌هاي خود به پرونده ايران اعلام كرده بود كه تهران به دليل فعاليت‌هاي منطقه‌اي‌اش در ليست مورد توجه امريكا قرار دارد. توسل تيلرسون به مساله فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران در گزارش به كنگره درباره برجام نشان مي‌دهد كه كاخ سفيد در برابر فشارهاي اتحاديه اروپا، روسيه و چين براي حفظ توافق هسته‌اي كوتاه آمده و عملا متوجه تبعات سنگين زيرپاگذاشته شدن برجام از سوي خود شده است. درحالي كه ايران و 1+5 هفته آينده در وين دور هم جمع مي‌شوند تا نخستين جلسه كميسيون مشترك درسال 96 را پيش ببرند به نظر مي‌رسد كه تيم ترامپ دنبال تشديد فشارها بر ايران با توسل به تشديد تحريم‌هاي غيرهسته‌اي باشد. ايران مي‌گويد بحث تحريم‌ها و اقدام‌هاي مغاير با روح برجام از سوي امريكا يكي از اصلي‌ترين سوژه‌هاي اين نشست ميان تهران و هيات‌هاي 1+5 خواهد بود. شايد بتوان نشست سه‌شنبه آينده را نخستين رويارويي ميان تيم ايران و تيم جديد امريكا بر سر برجام دانست. دو انتقاد اصلي كه ايران به تيم ترامپ وارد مي‌داند مربوط به حفظ فضاي عدم اطمينان پيرامون تهران براي شركت‌هاي خارجي است و همچنين بيان عمومي تيم جديد امريكا كه مي‌تواند اجراي موفقيت آميز برجام را زير سوال ببرد. تيم ترامپ در حالي مكررا بحث بررسي مجدد برجام را مطرح مي‌كند كه همين بيان شفاهي نيز خلاف تعهداتي است كه دولت باراك اوباما به ايران داده بود. درحال حاضر با نامه روز گذشته ركس تيلرسون، تاريخ طلايي بعدي براي مصاف ايران و امريكا در قالب برجام 19 ماه مه برابر با 29 ارديبهشت خواهد بود. در آن روز اگر كاخ سفيد در بيانيه‌اي راي به تمديد تعليق تحريم‌هاي ايران بدهد، مي‌توان تا حدودي به تفكيك برجام از مسائل مورد اختلاف ديگر ميان تهران و واشنگتن در دولت جديد اين كشور اميدوار بود. نشانه‌هايي كه تا به امروز در دسترس است اين است كه دونالد ترامپ در 29 ارديبهشت ماه براي نخستين‌بار به مساله تمديد تعليق تحريم‌هاي ايران چراغ سبز نشان خواهد داد. چراغ سبزي كه به معناي پايان اختلاف‌هاي تهران و واشنگتن در ساير حوزه‌هاي غيرهسته‌اي نخواهد بود.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
انتخابات باید گسترده سالم،پرشور و با امنیت برگزار شود
« نه» مجلس به‌ردصلاحيت اقليت‌ها
سرخ‌هاي قهرمان
اتحاديه متفرق!
قانون اساسي و حق برابر اقليت‌ها
اعتراف به پايبندي ايران، بسترسازي براي تمديد توقف تحريم‌ها
همه ما نيازمند تذكر مستمر هستيم
اجازه نمی‌دهیم مشکلات مردم طولانی شود
مادرم بیشترین رنج را از دوری پدرم می‌برند
«رجال» تنها «مردان» نيستند
به تداوم دولت روحاني نياز داريم
