روزنامه جهان صنعت
1397/08/23
چشم‌انتظار اروپا
گروه اقتصادی- در حالی که کمتر از یک ماه از آغاز تحریم‌های ثانویه آمریکا علیه بازار نفتی ایران می‌گذرد، این بار به‌گونه‌ای دیگر هدف سیاست‌های آمریکا علیه بازار اقتصادی‌مان قرار گرفتیم؛ دسترسی بانک مرکزی ایران به سوئیفت قطع شد و روابط مالی ایران با جهان وارد دور تازه‌ای از تحریم‌های آمریکا شد!وزارت خزانه‌داری آمریکا هرچند هفته‌های گذشته بارها بر سیاست این کشور برای قطع دسترسی ایران به روابط بانکی جهان اصرار می‌ورزید و تلاش می‌کرد نظرات دیگر کشورها را با این سیاست خود همراه سازد، با این وجود کمتر کسی تصورش را می‌کرد که ایران به این زودی هدف سیاست جدید آمریکا قرار گیرد و با گذشت تنها چند روز از اعمال تحریم‌های نفتی، این بار ایران در برزخ روابط بانکی با جهان نیز قرار گیرد.
با این وجود خبر قطع دسترسی بانک مرکزی ایران به سوئیفت دیروز به سرعت در رسانه‌ها دست به دست شد تا لزوم چاره‌اندیشی برای ادامه حیات روابط بانکی‌مان با جهان را به ما یادآور شود.
اخیرا وزیر خزانه‌داری آمریکا از مذاکره این کشور با سوئیفت برای قطع دسترسی ایران به این سامانه مالی خبر داده بود. استیون منوچین تاکید کرده بود که تراکنش‌های مرتبط با مبادلات تحریم‌شده از طریق سوئیفت یا هر مکانیسم پرداخت دیگری رخ نخواهد داد.
وزیر خزانه‌داری آمریکا در تکمیل این اظهاراتش و در حالی که در روزهای قبل دسترسی تعدادی از بانک‌های ایرانی به سوئیفت از سوی این سیستم مالی قطع شده بود، دیروز اعلام کرد دسترسی بانک مرکزی ایران به سوئیفت قطع شده است؛ موضوعی که باعث سخت‌تر شدن تسویه‌حساب‌های مرتبط با صادرات و واردات ایران میشود. استیون منوچین این اقدام را تصمیم درستی برای حفاظت از یکپارچگی نظام مالی
بین‌الملل دانست.
چاره چیست
در ادامه چنین تنش‌هایی هرچند تصمیم یکجانبه سوئیفت برای تبعیت از سیاست آمریکا می‌تواند با جریمه‌هایی از سوی اروپا همراه شود، با این وجود آنچه در این برهه از زمان اهمیت دارد، یافتن راه‌هایی است که ایران را از برزخ قطع روابط بانکی با جهان خارج کند.
با وجود آنکه پیش از این ایران و دیگر همتایان اروپایی‌اش چنین شرایطی را پیش‌بینی کرده بودند و به دنبال راه‌های میانبری بودند تا از فشار سیاست‌های آمریکا بر ایران بکاهند، اما تلاش‌های اروپا نیز تا به امروز به نتیجه نرسیده است.
رییس بانک مرکزی اخیرا اعلام کرده بود که ایران و اتحادیه اروپا به دنبال ایجاد سوئیفت جدیدی هستند که بتوانند ار طریق آن، برای انجام مبادلات مالی‌شان اقدام کنند. آنطور که همتی می‌گفت، به منظور رفع مشکلات مربوط به انجام پرداخت‌های مالی، ایجاد کانال مالی اروپا در دستور کار طرفین قرار گرفته است و کانال مزبور این امکان را برای صادرکنندگان ایرانی و اروپایی فراهم خواهد کرد که ارز حاصل از صادرات خود را دریافت کنند. وی همچنین اعلام کرده بود که به زودی جزئیات و نحوه استفاده از کانال مزبور نهایی خواهد شد.
با این وجود با گذشت چند هفته، هنوز سازوکار اجرایی این کانال مالی منتشر نشده و آنطور که شنیده میشود ایجاد این کانال مالی حداقل در چند ماه آینده نیز آماده نخواهد بود.
هرچند بانک مرکزی نیز از قاعده عدم دسترسی به بازارهای مالی جهانی مستثنی نبوده و قطع دسترسی ایران به سوئیفت امکان تبادلات بانکی و مالی با جهان را به طور کامل می‌بندد، با این حال روابط‌عمومی بانک مرکزی می‌گوید: «سوئیفت، نقشی در نگهداری حساب‌ها و تسویه ارزی ندارد و سامانه‌های جایگزین پیامرسانی از مدت‌ها پیش برای پوشش امکانات و خدمات سوئیفت پیش‌بینی، توسعه و عملیاتی شده‌اند.
این اطلاعیه خاطرنشان کرده است: «بنابراین با قطع ارائه خدمات سوئیفت به برخی بانک‌های داخلی، خللی در انجام مبادلات ارزی و فرآیند تجارت خارجی پیش‌بینی نمی‌شود و فعالان اقتصادی می‌توانند با اطمینان از خدمات تمام بانک‌های دارای مجوز ارزی برای امور بازرگانی خود استفاده کنند.»
تسریع در ایجاد جایگزین سوئیفت
با وجود آنکه بانک مرکزی از عملیاتی شدن سامانه‌های جایگزین سوئیفت خبر می‌دهد و معتقد است که قطع دسترسی به این سامانه خللی در انجام مبادلات ارزی ایجاد نمی‌کند، اما به نظر می‌رسد داستان پیچیده‌تر از چیزی باشد که از سوی این بانک عنوان شده است. پیچیدگی این موضوع را می‌توان در قالب صحبت‌های رییس کل بانک مرکزی به راحتی فهمید.
همتی در دیداری که با وزیر خارجه سابق آلمان داشته است، از انتظاراتش برای اقدام سریع اتحادیه اروپا نسبت به راه‌اندازی کانال مالی سخن می‌گفت.
هرچند وزیر خارجه سابق آلمان نیز از امیدواری‌اش برای تبادلات تجاری شرکت‌های آلمانی با ایران بر پایه کانال مالی جدید سخن می‌گفت، با این وجود طرفین به راه‌حل مشخصی برای انجام مبادلات مالی‌شان برپایه سیستم جایگزین سوئیفت دست نیافتند؛ موضوعی که باز هم ایران به افزایش انتظارات ایران برای یافتن راه‌حل‌های ممکن منجر شده است.
اما آیا می‌توان امید داشت؟ به نظر می‌رسد ایران بیشتر از آنچه که باید، نسبت به سیاست‌های حمایتی اروپا خوش‌بین بوده و همین موضوع می‌تواند یکی از موضوعات نگران‌‌کننده در کنار قطع دسترسی ایران به روابط بانکی جهان باشد.
پیش از این نیز بارها کارشناسان بر این موضوع تاکید داشتند که زمانی می‌توان به ادامه همکاری‌های گروه 1+4 خوش‌بین بود که سازوکارهای اجرایی این همکاری با قطعیت اعلام شود و طرفین به توافقات قطعی در زمانه تبادلات تجاری و بانکی دست یافته باشند.
اما با وجود حساسیت برهه کنونی اقتصاد ایران و نیازمندی شدید آن به ایجاد سیستم جایگزین سوئیفت، به نظر می‌رسد هنوز هم نمی‌توان به طور کامل بارقه‌های امید را دید و به طراحی چنین سازوکاری امیدواری کامل داشت.
از سوی دیگر به طول انجامیدن ایجاد چنین سازوکاری نیز خود مزید بر علت است. پیش از این اروپا اعلام کرده بود که پیش از اعمال دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران، سازوکار جدید مالی با ایران راه‌اندازی خواهد شد، با این وجود ایجاد چنین سازوکاری به این زودی‌ها ممکن نخواهد بود.
دلار در دوراهی سقوط
هرچند چنین موضوعی ایران را با چالش جدی در حوزه پرداخت‌های بانکی‌اش مواجه می‌کند، با این وجود کارشناسان معتقدند که این موضوع بازی دوسر باختی است که در نهایت می‌تواند به شکست این سیاست آمریکایی منجر شود.
آنطور که یک فعال برجسته حوزه اقتصادی می‌گوید، قطع دسترسی ایران به سوئیفت به مرگ دلار تسریع می‌بخشد. مکس کیسر معتقد است که فشار آمریکا به تندروهای ایران، سایر کشورها را مجبور به ایجاد جایگزین‌هایی برای سوئیفت خواهد کرد، ضمن اینکه کشورها به انباشت طلا روی می‌آورند و این موضوع وابستگی آنها را به قدرت دلار آمریکا کاهش خواهد داد.
وال‌استریت ژورنال نیز اعلام کرده که تعداد کشورهایی که در حال کنار گذاشتن دلار در تراکنش‌های خود هستند رو به افزایش است. اتحادیه اروپا نیز که به دنبال ایجاد وسیله ویژه پرداخت با ایران است، به گستردگی استفاده از یورو در تجارت می‌انجامد که این نیز خود می‌تواند تیر خلاصی به اقتدار دلار در روابط مالی با جهان باشد.
اما شکست سیاست آمریکا هرچند اگر در کوتاه‌مدت نیز به وقوع نپیوندد، استفاده ابزاری نادرست آمریکا از سوئیفت، در نهایت کام دولت خود را تلخ خواهد کرد.
نتیجه چنین موضوعی را می‌توان در تلاش دیگر کشورها برای ایجاد سیستم جایگزین سوئیفت دید.
روسیه و چین در حال توسعه نظامی جایگزین برای سوئیفت هستند و به خرید صدها تن طلا به عنوان وسیله‌ای برای رهایی از دلار آمریکا روی آورده‌اند و این روند به حذف جهانی دلار تسریع می‌بخشد.
اتاق فکر ایران و دیگر همتایان اروپایی‌اش نیز به دنبال شناسایی کانال مالی جدیدی هستند تا به قطع وابستگی پرداخت‌های جهانی با سوئیفت منجر شود.
با همه اینها هنوز هم زمان زیادی لازم است تا آمریکا را در سیاست‌هایش محکوم به شکست دانست و هنوز هم هر سیاستی که از سوی آمریکا اعمال میشود، لرزه بر اندام اقتصاد ایران می‌اندازد؛ اقتصادی که حتی پیش از اعمال سیاست‌های ضدایرانی دولت آمریکا نیز مسیر نابودی خود را با سیاست‌های کوتاه‌نگرانه‌اش طراحی کرده بود!
بود و نبود سوئیفت اهمیتی ندارد
مجیدرضا حریری*- حتی اگر تصور کنیم که تحریم‌های آمریکا از بین رفته و دسترسی مجدد ایران به سیستم سوئیفت ممکن شده است، اما صورت‌های غیرشفاف بانکی ایران، عدم رعایت تعهدات مورد تایید ناظران بانکی بین‌المللی همچون FATF و قرارگیری در مظان پولشویی و انجام رفتارهای نامناسب بانکی در جهان، اجازه همکاری بانک‌های بزرگ جهان با بانک‌های ایرانی را نمی‌دهد.
اما از آنجا که سوئیفت یک پیام‌رسان جامع است که مورد قبول همه بانک‌های دنیا قرار دارد، امروز کشورها آن را به یک موضوع سیاسی بدل کرده‌اند به طوری که دسترسی ایران به این سیستم مالی باعث افزایش نگاه‌های داخلی به این پیام‌رسان بانکی میشود و قطع دسترسی ایران به آن، آمریکا را در قبال سیاست‌هایش مقتدر نشان می‌دهد به طوری که حتی اتصال ایران به این پیام‌رسان مالی در طول دو سال گذشته، امکان استفاده موثر از آن را برای ایران فراهم نکرد چرا که بانک‌های ایران کارگزار خارجی ندارند و حواله‌های بانکی ایران تنها مورد قبول تعداد معدودی از بانک‌های جهان قرار داشت که امروز و بعد از اعمال تحریم‌ها، تعداد این بانک‌ها حتی کمتر از قبل نیز شده است.
از سویی ایجاد کانال مالی با اروپا نیز از طریق ایجاد صندوق‌هایی که به انجام روابط مالی با جهان کمک می‌کند، نیاز به سوئیفت را از بین می‌برد. بنابراین سوئیفت تنها یک ابزار است و مادامی که سیستم بانکی ایران ارتباط پیوسته‌ای با بانک‌های جهان ندارد و تنها ارتباط محدود دوجانبه‌ای بین سیستم بانکی ایران با تعدادی از بانک‌ها و صندوق‌های جهانی وجود دارد، بود و نبود سوئیفت تفاوت زیادی برای اقتصاد ایران ایجاد نمی‌کند کمااینکه همواره اشکالات اقتصاد ایران بسیار عمده‌تر از قطع دسترسی به سیستم پیامرسانی همچون سوئیفت است.
* نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران و چین
سایر اخبار این روزنامه
هشدار رحمانی به خودروسازان
حناچی شهردار تهران شد
تب خرید‌های هجومی فروکش کرد
مسیرهای تازه ارتقای شفافیت بازار سهام
پایان دوستی پیونگ‌یانگ-واشنگتن؟
خالق مرد عنکبوتی درگذشت
بهای 10 برابری بنزین و 39 برابری گازوییل در همسایگان شرقی
کوهنوردی بانوان در مشهد فقط با اجازه پدر یا همسر!
سوژه ابطحی‌پسند!
کارآفرینی در کشور قربانی نابرابری سیاست‌های دولت
گسترش رکود و بیکاری در کشور
بود و نبود سوئیفت اهمیتی ندارد
چشم‌انتظار اروپا
عیارسنجی سیاست‌های شهردار جدید تهران در بافت فرسوده
معماری و مسوولیت اجتماعی
ولی‌نصر در یادداشتی برای نیویورک‌تایمز:
قانون‌شکنی در ورزش ایران
