روزنامه فرهیختگان
1397/08/22
از دانشگاه‌های غربی انکار، از ایرانی‌ها اصرار
1- دانشگاه مهم‌ترین و اثرگذارترین موسسه در توسعه اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و پیشرفت‌های معطوف به یک جامعه است. اهمیت دانشگاه آنجایی نمایان میشود که کانالی برای انتقال علم و فناوری، اندیشه و فکر و راهی برای اجتماعی زندگی کردن است؛ پس توسعه ارتباط با دانشگاه‌ها در هر سطحی می‌تواند منجر به تقویت این کانال‌ها شود. سطح‌های ارتباطی با دانشگاه می‌تواند در قالب‌های مختلفی صورت گیرد. ارتباط با صنعت در علوم مهندسی، ارتباط با نهاد اندیشه‌ای در علوم انسانی، ارتباط با مراکز پزشکی در علوم پزشکی و ارتباط و همکاری بین‌دانشگاهی از مصادیق عینی است که همکاری‌های بین‌دانشگاهی می‌تواند فهم «علم» را در تمام حوزه‌ها به هم نزدیک کند؛ مساله‌ای که یکی از برنامه‌های اصلی دانشگاه‌ها طی سالیان اخیر بوده است. 2- «مرکز همکاری‌های علمی بین‌المللی» عنوانی است که وظیفه آن تقویت ارتباط با دانشگاه‌های دیگر کشورها براساس اسناد بالادستی و راهبردهای آموزشی و اجتماعی در نظام آموزشی کشور است. وظیفه اصلی این مرکز طبق تعریف وزارت علوم، مرکز ارتباط علمی با دانشگاه‌ها در سطوح مختلف است که در کل اهداف ارائه از سوی این مرکز نزدیک به 50 مورد را می‌توان ذکر کرد که مهم‌ترین آن، 1- همکاری در پایش تحولات علمی و فناوری در محیط بین‌المللی و اطلاع‌رسانی، شناسایی مزیت‌ها و تعیین اولویت‌ها، 2- پایش رویکرد، روش‌ها و الگوهای جدید در تنظیم تعاملات علمی در سطح نظام بین‌المللی، 3- پایش وضعیت نهادهای علمی متخصصان و نخبگان ایرانی مقیم خارج از کشور به‌منظور حمایت، پشتیبانی و هماهنگی در زمینه‌های مختلف، 4-پایش وضعیت فعالیت‌های رایزنی‌های علمی در خارج از کشور، 5- تشکیل و پیگیری کمیته‌های علمی - فنی وزارت علوم با همتایان خارجی در چارچوب موافقتنامه‌ها و تفاهمنامه‌های آموزشی، پژوهشی و فناوری، 6- کمک به راه‌اندازی مراکز جدید علمی با همکاری نهادهای علمی بین‌المللی در داخل کشور، 7- ترجمه نامه‌ها، متون، نشریات و مدارک علمی موردنیاز و امور مربوط به همکاری‌های بین‌المللی، 8- جذب نخبگان و اندیشمندان ایرانی خارج از کشور برای فعالیت‌های علمی، آموزشی، پژوهشی و فناوری براساس وظایف محوله به‌عنوان کارگروه علمی - آموزشی دبیرخانه شورای عالی ایرانیان خارج از کشور و... است. 3- این مرکز دارای یک کارگروه برای هماهنگی بین دانشگاه‌های داخل در تخصیص تکالیف به آنها جهت ارتباط با دانشگاه‌های خارج است. این کارگروه از سال ۱۳۹۳ در دستور کار مرکز همکاری‌های علمی بین‌المللی قرار گرفت و پس از دو سال فعالیت فهرستی منتشر کرد که در آن اسامی دانشگاه‌ها که مامور هستند با دانشگاه‌های دیگر کشورها ارتباط بگیرند اعلام میشود. جلب مشارکت و تمرکززدایی از فعالیت‌های اجرایی علمی بین‌المللی وزارت علوم، جهت‌دهی مسئولیت‌های مرکز به سمت سیاستگذاری، پایش، حمایت و ارزیابی فعالیت‌های علمی بین‌المللی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی و فناوری، استفاده از ظرفیت‌های دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی و فناوری در توسعه همکاری‌های علمی بین‌المللی، کمک به بین‌المللی‌سازی شدن، شناسایی مراحل عملیاتی، سیاستگذاری، اجرایی و تعیین اولویت‌های همکاری‌های علمی بین‌المللی و تعیین اولویت‌های همکاری براساس اهداف، نیازها و امکانات و سوق‌دهی همکاری‌های علمی بین‌المللی به سمت همکاری‌های محتوامحور را از مهم‌ترین وظایف این کار گروه می‌توان ذکر کرد.1
در فهرستی که وزارت علوم از دانشگاه‌های متولی کارگروه‌های ملی هماهنگی و پیگیری همکاری‌های علمی بین‌المللی با دیگر دانشگاه‌ها منتشر کرده است، اطلاعات قابل‌تاملی می‌توان استخراج کرد. به‌طور مثال، در فهرست منتشرشده، دانشگاه تهران رئیس کارگروه ارتباط با دانشگاه‌های اتحادیه اروپا است که نکته قابل‌تامل آن علاقه‌مندی و اعلام تمایل 22 دانشگاه برای همکاری با دانشگاه‌های اروپایی است، دانشگاه دامغان، مراغه، علمی- کاربردی، شریف، زنجان، کاشان، زابل و شهرکرد از مهم‌ترین این دانشگاه‌ها هستند. یا در نمونه دیگر دانشگاه علم و صنعت که ریاست ارتباط با دانشگاه‌های آلمان را برعهده دارد 21 دانشگاه علاقه خود را برای همکاری با این کارگروه اعلام کردند. اما اگر از این تمایل گذر کنیم، وضعیت دانشگاه‌های بلوک شرق است؛ دانشگاه‌هایی که طی سال‌های اخیر با رشد بالای علمی داشته‌اند، به‌طور نمونه تنها هشت دانشگاه آمادگی خود را برای همکاری با دانشگاه‌های کره جنوبی اعلام کرده‌اند یا وضعیت کشورهایی همچون چین و ژاپن در این فهرست مشخص نیست، حتی در فهرست داوطلبان علاقه‌مند به دانشگاه‌های چین، هیچ دانشگاهی داوطلب همکاری با دانشگاه‌های این کشور نشده است. این مساله در حالی صورت گرفته است که طبق آخرین رتبه‌بندی موسسه «یو.اس.نیوز» از یکصد دانشگاه برتر دنیا که اکثر آنها از آمریکا هستند، کشورهای چین، ژاپن و سنگاپور بالاتر از بسیاری از دانشگاه‌های غربی حضور دارند. به‌طور مثال دانشگاه «Nanyang Technological University» سنگاپور در رتبه 49، دانشگاه «Tsinghua University» چین رتبه 50 و دانشگاه «University of Tokyo» رتبه 62 دانشگاه‌های برتر دنیا را در آخرین رتبه‌بندی پایگاه یو اس نیوز کسب کرده‌اند. 2
با وجود همکاری نکردن دانشگاه‌های غربی به بهانه‌های سیاسی علاقه دانشگاه‌های ایران به همکاری کم نشده است. مصداق بارز این مساله را در تحریم برخی دانشگاه‌های برتر از جمله دانشگاه شریف توسط اتحادیه اروپا می‌توان دید؛ موضوعی که حتی به قبل از ماجرای برجام و برنامه هسته‌ای برمی‌گردد. فتوحی، رئیس دانشگاه شریف چندی پیش در مصاحبه‌ای گرچه ارتباط دانشگاه‌های ایران با دانشگاه‌های اتحادیه اروپا را مناسب ارزیابی می‌کند، اما اعترافاتی از سنگ‌اندازی‌های آنها نیز دارد. او می‌گوید: «خوشبختانه دانشگاه شریف بعد از برجام ارتباطات مناسبی با دانشگاه‌های اروپا برقرار کرده است و هیات‌های دانشگاه‌های اروپایی نیز حتی پس از اقدام رئیس‌جمهور آمریکا از دانشگاه شریف بازدید کردند و قراردادهای پژوهشی بین دانشگاه‌های خارجی افزایش پیدا کرده است، اما اتفاقات سیاسی می‌تواند مشکلاتی در عرصه نقل و انتقالات گرندهای بین‌المللی و انتقال پول و... ایجاد کند. همان‌طور که برخی افراد و سازمان‌ها از سوی برخی نهادهای جهانی با تحریم مواجه شدند، دانشگاه شریف نیز در لیست تحریم قرار گرفت و ما به همراه وزارت امور خارجه همچنان در مذاکرات خود پیگیر رفع این موضوع هستیم و امیدوار هستم در مذاکرات دکتر ظریف، وزیر خارجه با اتحادیه اروپا درخصوص موضوع برجام، تحریم دانشگاه شریف نیز رفع شود، اما به‌طور کلی تحریم‌ها، ارتباطات پولی را با مشکل مواجه می‌کند و برای رفع آن باید منتظر تحولات و تصمیمات سیاسی کشور باشیم.» 3
درست است که نمی‌توان کشورها را صرفا به تخصص داشتن در یکی از حوزه‌های علم و فناوری محدود کرد، اما کشوری مانند روسیه در حوزه هوافضا دست برتر را دارد و دانشگاه‌های این کشور در رشته‌های هوانوردی، مهندسی هوافضا، مهندسی موشک و... جزء برترین‌های دنیا محسوب می‌شوند؛ هرچند این کشور بیش از 1300 دانشگاه دارد، اما برخی دانشگاه‌های این کشور مانند دانشگاه هوافضای مسکو، دانشگاه هوافضای ماتی، دانشگاه فناوری هوافضای مسکو و... به صورت تخصصی در این حوزه فعالیت می‌کنند و هر کدام دانشجویان خارجی قابل‌توجهی نیز دارند. یکی دیگر از کشورهای مطرح آسیایی در حوزه علم کره جنوبی است؛ کشوری که نزدیک به 500 دانشگاه دارد که برتری آنها در حوزه صنعت است. به عبارت دیگر، اکثر دانشگاه‌های این کشور در حوزه‌های فنی و مهندسی هستند و شاید مهم‌ترین دانشگاه آن، دانشگاه ملی سئول باشد؛ دانشگاهی که عملکردی قوی داشته و در رشته‌های مربوط به مهندسی شیمی، شیمی، مهندسی عمران و سازه، علوم کامپیوتر، مهندسی مکانیک، علوم مواد، برق و... در بین 50 دانشگاه برتر جهانی قرار گرفته و موسسه علم و صنعت این کشور نیز که به‌عنوان دومین دانشگاه برتر کره جنوبی محسوب میشود، یک مرکز تحقیقاتی عمومی به شمار می‌رود و در رشته‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات جزء برترین‌های دنیا است. در کنار این کشورها اما کشور چین که اقتصادش در دنیا زبانزد است، با دارا بودن بیشترین تعداد دانشگاه در آسیا که تعداد آنها به بیش از دو هزار و 300 می‌رسد، دست برتر را در حوزه مربوط به علوم انسانی و رشته‌های ذیل این گروه آزمایشی دارد. به عبارت دیگر، دانشگاه‌های جیائو تونگ شانگهای، فودان، تسینگ هوا، پکن و... جزء معروف‌ترین دانشگاه‌های چینی هستند که تقریبا تمامی آنها در رشته‌های مختلف علوم انسانی فعالیت می‌کنند. ژاپن کشوری است که تعداد دانشگاه‌های آن با سه کشور دیگر قابل‌مقایسه نیست و تنها 990 دانشگاه دارد. با این حال اما این کشور در بحث تکنولوژی و پژوهش حرفی برای گفتن دارد و دانشگاه‌های توکیو، کیوتو و ناگویا جزء برترین دانشگاه‌های این کشور محسوب می‌شوند. البته این کشور در حوزه کیفیت آموزشی نیز بالاترین استاندارد را دارد. البته بحث برتری دانشگاه‌های ژاپن صرفا به حوزه پژوهش و تکنولوژی برنمی‌گردد و این کشور در حوزه پزشکی نیز یکی از برترین کشورهای جهان محسوب میشود، به‌طوری که دانشگاه توکیو چهل و هفتمین دانشگاه برتر در رشته پزشکی است و همچنین در رشته‌های فنی مهندسی رنکینگ جهانی ۷۶ تا ۱۰۰ را دارد. 4
البته سطح همکاری بین دانشگاه‌های داخل با دانشگاه‌های اروپایی نیز می‌تواند در این بین قابل‌توجه باشد. براساس آنچه پایگاه مرکز همکاری‌های علمی بین‌المللی وزارت علوم از ابتدای مهرماه سال 97 منتشر کرده، فعالیت دانشگاه‌ها با دانشگاه‌های غربی حول برگزاری کنفرانس بین‌المللی با موضوعات مدیریت دانش، توافقنامه تبادل استاد و اعطای بورس به دانشجویان دوره دکتری و دوره‌های زبان خلاصه شده است. البته طی مدت اخیر همکاری این مرکز با دانشگاه‌های شرقی افزایش داشته است که به نظر می‌رسد یکی از سیاست‌های قابل‌اجرای وزارت علوم با توجه به وضعیت تحریم، هدایت دانشگاه‌ها به سوی دانشگاه‌های با رتبه علمی بالای شرقی باشد. البته در این میان ابهام دیگر، شاخص‌های انتخاب روسای کارگروه‌ها است، به‌طوری که در پایگاه این مرکز هیچ اشاره‌ای به روند انتخاب روسای کارگروه نشده است. آیا این معیار با توجه به نقاط ضعف دانشگاه داخلی در برابر نقاط قوت دانشگاه خارجی است یا معیار ارتباط شخصی یا سابقه حضور مسئولان دانشگاه در یک دانشگاه خارجی است؟
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) جنگ رسانه‌ای در فضای موشکی (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
