رمزخوانی معافیت‌ها از تحریم نفتی آمریکا علیه ایران

گروه انرژی- ۴ نوامبر، همان روز ادعایی آمریکا برای توقف صادرات نفت ایران در حالی سپری شد که صادرات نفت ایران همچنان ادامه دارد‌‌. در حالی که در این مدت رییس‌جمهور آمریکا تلاش کرد به‌گونه‌ای وانمود کند روز چهارم نوامبر قرار است به‌یکباره تحریم‌های عجیبی علیه ایران اعمال شود و با قطع صادرات نفت، ایران به‌زانو درآید اما در روزهای اخیر اخبار از اعطای معافیت به هشت کشور برای ادامه خرید نفت از ایران حکایت داشت‌‌.
با توجه به در پیش بودن انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره و مشکلاتی که در رابطه با عربستان به وجود آمده است، تلطیف لحن کاخ سفید در مورد تحریم ایران در واقع راهی است برای حفظ فشار بر ایران و در عین حال کاستن از ریسک افزایش قیمت‌ها‌‌.
به گزارش رویترز، موضع‌گیری سرسختانه دولت آمریکا در قبال تحریم‌های ایران همواره تلاش‌ها برای کنترل قیمت نفت را خنثی می‌کند‌‌. هشت کشور خریدار نفت ایران موقتا می‌توانند پس از اجرایی شدن تحریم‌ها علیه کشور همچنان از تهران نفت بخرند‌‌. مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا گفته هدف واشنگتن همچنان به صفر رساندن فروش نفت ایران است‌‌. اما با توجه به در پیش بودن انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره و مشکلاتی که در رابطه با عربستان به وجود آمده است، تلطیف لحن کاخ سفید در مورد تحریم ایران در واقعی راهی است برای حفظ فشار بر ایران و در عین حال کاستن از ریسک افزایش قیمت‌ها‌‌.
دولت ترامپ با وجود مخالفت متحدانی نظیر اتحادیه اروپا، موضع سختگیرانه‌ای را در قبال تهران در پیش گرفته است‌‌. روز دوشنبه (امروز) دولت آمریکا تحریم‌هایی را علیه صادرات نفت و گاز ایران و موسسات مالی این کشور به اجرا خواهد گذاشت‌‌. بیش از 700 شرکت به فهرست تحریم‌ها اضافه خواهند شد‌‌. پمپئو می‌گوید هدف، تغییر رفتار رهبران ایران است‌‌.


پمپئو جزئیات بیشتری در این باره اعلام نکرده اما بلومبرگ گزارش داده که این معافیت‌ها از جمله به کشورهای چین، هند و ژاپن اعطا خواهد شد‌‌. هرچند پمپئو برای تداوم لحن تند کشورش در قبال ایران گفته این معافیت‌ها موقتی است، اما این معافیت‌ها پس از منقضی شدن، در صورتی که میزان عرضه نفت در بازار همچنان محدود باشد، قابل تمدید خواهد بود
با وجود آنکه به نظر می‌رسد معافیت هشت کشور برای خرید نفت از ایران موقتی است، اما از آنجا که پالایشگاه‌هایی که مشتری نفت ایران هستند بر اساس این نفت طراحی شده‌اند، جایگزین‌کردن نفت ایران با نفت دیگری مشکل خواهد بود‌‌.
از سوی دیگر با آغاز فصل سرما در نیمکره شمالی، تقاضای نفت بیشتر می‌شود‌‌. توجه به این موضوع باعث شد آمریکا برای جلوگیری از افزایش قیمت‌ها در فصل زمستان، با معاف کردن برخی خریداران، جلوی شوک قیمتی ناشی از خروج کامل نفت ایران از بازار را بگیرد‌‌.
در واقع این معافیت‌ها راهی است برای مدیریت تناقض موجود بین دو هدف دونالد ترامپ یعنی پایین نگه داشتن قیمت نفت و همزمان حذف روزانه دو میلیون بشکه نفت از بازار بی‌رونق فعلی‌‌. گرچه یک نظرسنجی از طرف رویترز نشان داده که کشورهای اوپک در ماه اکتبر تولید نفت را به بالاترین حد از سال 2016 رسانده‌اند، ولی قیمت نفت خام برنت از ترس نبود نفت ایران و ونزوئلا به 86 دلار در هر بشکه رسید‌‌. این کمبود با تولید بیشتر عربستان و نفت شیل آمریکا جبران نمی‌شود‌‌. نفت آمریکا در تنگنای زیرساختی کوتاه‌مدتی قرار گرفته است‌‌.
پیش‌بینی‌های کمتر تقاضا و ترس از رکود اقتصادی، فشار را کمی پایین آورده و قیمت نفت خام برنت را پیش از انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا در روز سه‌شنبه به 72 دلار در هر بشکه رسانده است‌‌. ولی معافیت‌ها هنوز هم نشان می‌دهند که دولت ترامپ آنقدرها هم که به نظر می‌رسد در برابر اعمال فشارهای خارجی ایمن نیست.
از طرفی جدیدترین موضع آمریکا در دادن معافیت به مشتریان نفتی ایران، دست کنگره برای مجازات عربستان به خاطر قتل روزنامه‌نگار جمال خاشقجی را باز می‌گذارد‌‌. قانونگذاران آمریکا در اواسط نوامبر به واشنگتن برمی‌گردند و تهدید کرده‌اند فروش تسهیلات نظامی آمریکا را متوقف و تحریم‌هایی را اعمال می‌کنند‌‌.
اگر چنین اتفاقی بیفتد، عربستان برای تلافی تولید نفت را کاهش می‌دهد‌‌. معافیت احتمالی ترکیه از تحریم‌های ایران جلوی آنکارا را برای افشای بیشتر دخالت عربستان در قتل خاشقجی می‌گیرد‌‌. در این بین ترامپ می‌تواند کیک تحریم‌های ایران را با خیال راحت بخورد‌‌.
اردیبهشت امسال، دونالد ترامپ از توافقنامه برجام به‌صورت یکجانبه خارج شد‌‌. به دنبال خروج از برجام، آمریکا از مشتریان نفت ایران درخواست کرد که خرید نفت از ایران را تا 13 آبان ماه به صفر برسانند. در غیر این صورت مشمول تحریم ثانویه آمریکا خواهند شد و از برخی اعضای اوپک خواست تولید خود را افزایش دهند‌‌. آمریکا روی این هدف پافشاری کرد و سعی داشت با کمک عربستان و همراهانش آن را عملی کند‌‌.
عربستان تحت فشار دونالد ترامپ برای افزایش تولید نفت شتاب کرد، اما زمان کوتاهی لازم بود تا مشخص شود عربستان در طولانی‌مدت توان جایگزینی نفت ایران را ندارد‌‌. حتی افزایش تولید عربستان و دیگر اعضای اوپک به دلیل همزمان نشدن با تاثیرات تحریم‌ها باعث ایجاد فشار بر قیمت نفت هم شد‌‌.
افزایش قیمت نفت در حالی رخ داد که آمریکا به‌دلیل حفظ قدرت رقابت به‌دنبال انرژی ارزان برای صنایع خود است و همواره بر این نکته تاکید کرده که باید جلوی افزایش قیمت نفت را گرفت‌‌.
همین امر سبب شد به‌منظور کاهش فشار بر بازار نفت و همچنین باور به این نکته که نمی‌توان تمام خریداران نفت ایران را مجبور به تمکین از تصمیم یکجانبه آمریکا کرد، روز جمعه اعلام شد هشت کشور از تحریم‌های نفتی ایران معاف خواهند شد‌‌.
هرچند هنوز به‌طور قطع مشخص نشده این فهرست شامل کدام کشورهاست اما در همان خبر اولیه که از سوی آمریکا اعلام شد، نام کره جنوبی، ژاپن و هند به‌صورت قطعی مشخص شد‌‌. همچنین به گفته یکی از مقامات چینی، مذاکرات بین این کشور و آمریکا ادامه دارد و انتظار می‌رود نتیجه‌ای طی چند روز آینده به دست آید‌‌. به تفسیر تحلیلگران این جمله به معنی آن است که آمریکا به چین هم معافیت داده است و در کنار این کشورها نام عراق نیز به عنوان کشوری که موفق به اخذ معافیت شده به چشم خورد‌‌. از سوی دیگر تحلیلگران بر این باورند که ترکیه، امارات متحده عربی و تایوان نیز احتمالا معافیت خواهند گرفت‌‌. با این حال مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا اعلام کرده است که فهرست این کشورها را امروز اعلام خواهد کرد و تنها روشن کرد که اتحادیه اروپا جزو دریافت‌کنندگان معافیت نخواهد بود‌‌. این در حالی است که تحلیلگران روز جمعه از سنگاپور، یونان، هلند، انگلیس و ایتالیا نیز به‌عنوان دریافت‌کنندگان احتمالی معافیت نام بردند‌‌.
البته هنوز جزئیات نحوه تعامل با کشورهایی که معافیت اخذ کرده‌اند، مشخص نشده است اما گفته می‌شود برایان هوک مسوول امور ایران در وزارت خارجه آمریکا تایید کرده که کشورهایی که به واردات نفت ایران ادامه می‌دهند، حساب‌های امانی ایجاد خواهند کرد‌‌. این حساب‌های امانی برای کشورهایی ایجاد می‌شود که به ادامه واردات نفت ایران نیاز دارند‌‌. ایران اجازه دسترسی به درآمد فروش نفت خود را ندارد و تنها می‌تواند پول سپرده‌گذاری شده را برای خریدهای بشردوستانه هزینه کند‌‌. این در حالی است که علی کاردر مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران درباره نحوه دریافت پول از کشورهایی که موفق به اخذ معافیت شده‌اند می‌گوید: در این زمینه بانک مرکزی کار می‌کند و به وزارت نفت مربوط نمی‌شود‌‌. این روابط را باید در بانک‌های مرکزی کشورها تنظیم کنند‌‌.