روزنامه ابتکار
1397/08/12
« ابتکار» از مجموعه‌های گوناگون موثر در سیاست خارجی ایران گزارش می دهد تصمیم پردازان بدون مسئولیت
الهام برخوردارسیاست خارجی ادامه سیاست داخلی است و سیاست خارجی هر دولتی، پیوندی ناگسستنی با سیاست داخلی آن دارد. یکی از ویژگی‌های نظام‌های مردم‌سالار تکثر دیدگاه‌ها و مواضع متفاوت درباره مسائل گوناگون داخلی و سیاست‌خارجی است. در بزنگاه‌هایی اما تنها شکل‌گیری اجماع است که می‌تواند راه برون‌رفت از موقعیت‌های خطیر و بحرانی را بگشاید. اما تعلل در تصمیم‌گیری و اختلاف‌نظرها در تصمیم‌گیری در باب سیاست‌خارجی می‌تواند فرصت‌ها را بسوزاند و این چندصدایی داخلی وجه کشور در سطح بین‌المللی را خدشه‌دار خواهد کرد. این امر مانع تصمیم و انتخاب درست و به موقع در فضای بین‌المللی خواهد شد.
در سیاست خارجی جمهوری اسلامی نیز بارها مسائل گوناگون سبب شکل‌گیری دو یا چند قطبی شده و مخالفان و موافقان برای به کرسی نشاندن دیدگاه‌های خود دست به تلاش و تقلا زده‌اند و از تریبون‌های گوناگونی نیز تعارض دیدگاه خود را فریاد زده‌اند.
آیا این عملکرد و نحوه برخورد ناشی از نبودن تصویری روشن از سیاست‌های داخلی است؟ آیا این دوگانگی در سیاست‌خارجه در جامعه ایران دارای تعریف سیاسی است و یا نه عدم قدرت کافی و نداشتن قدرت تصمیم‌گیری در دستگاه دیپلماسی جامعه باعث شده است که نهادهای غیرمسئول و غیر پاسخگو در این حوزه از سیاست‌گذاری دخالت کنند؟ علی مطهرنیا فعال سیاسی در‌این‌باره به «ابتکار» گفت: سیاست خارجی محصول درهم تنیدگی چند مولفه محسوب میشود. باید فراموش نکنیم که حوزه تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیرندگان همواره از یکدیگر جدا و در عین حال درهم تنیده است. مولفه‌هایی چون ساختار، بافتار، کنشگران موثر، کنش‌ورزان اثرگذار، بازیگران موجود در صحنه فضای رقابتی و قواعد بازی در آن اساسا مولفه‌های موثر بر شکل‌گیری تصمیم‌ها و نهایی شدن تصمیم‌گیری است.
وی در ادامه افزود: ما زمانی که از سیاست خارجی صحبت می‌کنیم در نهایت سیاست تصمیم نهایی است که در بالاترین منبع تصمیم‌گیرنده در حوزه تصمیم و ابلاغ آن برای ارتباط با حوزه منقطه‌ای و فرامنطقه‌ای در یک کشور از سوی بالاترین مقام تصمیم‌گیرنده اتخاذ میشود. لذا چون این مولفه‌ها در هم تنیده و به صورت موازی و گاه‌وبی‌گاه متقاطع در هم اثر می‌گذارند و در عین حال متاثر از محیط درونی، منطقه‌ای و بین‌المللی هستند شاهد انواع گفت‌وگوها در باب سیاست خارجی هستیم که در نهایت به ایجاد یک فضای ناهمگون و حتی متضاد می‌انجامد. در این فضا باید به عنوان خروجی دستگاه سیاست خارجی بدانیم این چیزی است که به طور رسمی از سوی تصمیم‌گیرنده نهایی در سطح بین‌المللی ابلاغ میشود.
نهادهای متفاوتی در تصمیم‌سازی در حوزه سیاست‌خارجی دخیل هستند
مطهرنیا با بیان اینکه در ساختار قانون اساسی ایران نماینده کشورمان در ابعاد گوناگون بین‌الملل رئیس‌جمهوری شناخته شده است، گفت: در بافتار تصمیمی‌گیری در ایران به خوبی مشخص است که رئیس‌جمهوری تصمیم‌گیرنده نهایی در حوزه سیاست خارجی نیست. نهادهای متفاوتی در تصمیم‌سازی در حوزه سیاست‌خارجی در درون ایران دخیل هستند. نهادهای فرادولتی و حکومتی، سازمان‌های دولتی و نهادهای رسمی تاثیرگذار در این حوزه و حتی نهادهای غیررسمی تاثیرگذار در این ساحت را می‌توان مورد شناسایی قرار داد. ما می‌بینیم هیچ کدام از ائمه جمعه و یا جماعات و نهادهای نظامی، کانون‌های فرهنگی و علمی به عنوان نهادهای رسمی تصمیم‌ساز در حوزه سیاست خارجی مورد شناسایی قرار نگرفتند اما به خوبی مشخص است که آنها در حوزه تصمیم‌گیری و حتی تصمیم‌سازی در حوزه سیاست خارجی می‌توانند اثرگذار باشند. آنها به دو طریق خودجوش درونی و حرکت کنترلی برونی اعلام نظر و موضع می‌کنند و به این تربیب در حوزه درونی در سیاست‌خارجی اثر می‌گذارند. اما اینها در نهایت از نظر رسمی تصمیم‌گیرنده و به تبع آن پاسخگو در حوزه سیاست خارجی نیستند.
این فعال سیاسی در ادامه افزود: اگر برجام پذیرفته یا رد شود اگر جمهوری اسلامی ایران بپذیرد که در تعامل آمریکا قرار گیرند یا نه، اگر سیاست خارجی ایران تصمیم به کاهش سطح اصطکاک با ریاض یا افزایش سطح تقابل با ریاض قرار بگیرد، نهادهای اثرگذار در نهایت خود را پاسخگو نخواهند دانست. در واقع نهاد پاسخگو تصمیم‌گیرندگان رسمی خواهند بود که باید پاسخگوی عملکرد خود در عرصه سیاست خارجی باشند. در ایران از منظر رسمی رئیس‌جمهوری است که باید تصمیم‌گیرنده باشد. رئیس‌جمهوری به عنوان رئیس شورای امنیت ملی به عنوان دومین فرد در نظام حکومتی و اولین فرد در حوزه سیاست‌خارجی مورد شناسایی قرار گرفته است.
علی مطهرنیا خاطر نشان کرد: در این معنا باید بگویم که از منظر ذات تصمیمی‌گیری و تصمیم‌سازی در حوزه سیاست‌خارجی نهادهای رسمی موثر و غیرموثر همچنین محیط نزدیک، میانی و دور در چارچوب نهادهای تاثیرگذار بر عرصه سیاست خارجی خواه و ناخواه در حوزه تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری صحبت‌ها و مواضع متفاوتی به طور طبیعی دیده میشود. این صحبت‌ها و مواضع متفاوت در این محیط طبیعی به عنوان امور برنامه‌ریزی شده یا اموری غیربرنامه‌ریزی شده مورد نقد ناظران بیرونی قرار می‌گیرد. وی در ادامه با تشبیه رهبری و هدایت یک نظام موفق و پیشرفته در سطح بین‌المللی با یک اکستر، تصریح کرد: در یک ارکستر سمفونی رهبر آن با وجود صداهای مختلف و متفاوت به گونه‌ای آنها را باهم هماهنگ می‌کند که در مجموع یک آهنگ را می‌نوازند. سیاست خارجی یک کشور نیز همین گونه است. یعنی درواقع سیاست خارجی دارای پارادایم، دکترین، سیاست کلان، استراتژی، تاکتیک و تکنیک است. اینکه آیا این معنا در ایران هم دیده میشود من بسیار امیدوار هستم که به این آرزو جامه عمل بپوشانند.
اما آنچه که در واقعیت کلام بر اساس بر اساس تجربه من در این رویکرد نشان می‌دهد این است که این اختلافات ناشی از وضعیت طبیعی در این موضوع است نه یک وضعیت ثنایی روایت شده. یعنی با توجه به شرایط این وضعیت به وجود آمده است. یک مدیریت و برنامه‌ریزی هدفمند پشت آن نیست. مطهرنیا در ادامه با اشاره به عقب‌ماندگی نخبگان رسمی کشور و ایجاد هزینه برای کشور اظهار کرد: افکار عمومی در ایران اکنون انباشته از روشن‌اندیشانی است که در بسیاری از موارد بسیار جلوتر از نخبگان رسمی حرکت می‌کنند. به بیان دیگر به نظر می‌رسد که نخبگان رسمی از روشن‌اندیشان درون جامعه ملی عقب مانده‌اند و این واقعیت را نمی‌خواهند بپذیرند. جامعه امروز یک جامعه آگاه است اما در بزنگاه‌های موجود تلاش می‌کند با ایجاد یک فضای سکوت یا عدم بیان سخن مخالف زمینه‌های بالا بردن هزینه‌های ملی برای جامعه هدف خود فراهم نسازد. لذا نخبگان رسمی به جای دیالوگ با روشن‌اندیشان جامعه ملی به یک مونولوگ و گزاره‌سازی یک سویه از بالا به پایین اقدام کرده و خواهان تبعیت جامعه ملی به ویژه روشن‌اندیشان درون این جامعه ملی به نفع خود هستند. وی افزود: این سکوت دیر یا زود خواهد شکست که اساسا زمزمه‌های آن چندی است که بلندتر در جامعه ما شنیده میشود. این سکوت به یک فریاد بلند تبدیل خواهد شد. هنوز این سکوت از زمزمه های درگوشی کوتاه و غیرعملیاتی به زمزمه‌های همگانی با صدای بسیار آرام اما موثر در جامعه ملی تبدیل شده است. اگر آنها به فریاد بلندتر تبدیل شود شکاف بین این موضوع خود را بیشتر به نمایش خواهد گذاشت و چالش موجود که یک فرصت برای بهره‌برداری ملی است از دست خواهد رفت. از این جهت باید بگوییم که افکار ملی ما امروز در حال پر کردن خلاءهایی ناشی از این شکاف میان ادراک درونی جامعه ملی با ادراک رسمی جامعه حاکم است و اگر اینها به تعامل ارتباطی دست نیابند می‌تواند منجر به ایجاد حفره‌های بزرگ در میان ملت و دولت شویم. اگر به تصمیم گیری مثبت منجر نخواهد شد مشخص است که سیاست و برنامه ای پشت آن نبوده است.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) اخبار ویژه (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
حسن روحانی:
برجام پیروزی بزرگ دیپلماسی در دوران معاصر است
محمدعلی وکیلی
صدای پوپولیسم پشت دروازه‌های جهانی
افزایش قیمت کالاهای اساسی، سفره‌های مردم را خالی کرده است
آشفته بازار کالاهای مصرفی
«ابتکار» از تایید یا رد مصوبه مجلس درباره پیوستن ایران به کنوانسیون مبارزه با تامین مالی تروریسم گزارش می‌دهد
« ابتکار» از مجموعه‌های گوناگون موثر در سیاست خارجی ایران گزارش می دهد
تصمیم پردازان بدون مسئولیت
منابع آگاه از معافیت هشت کشور از تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران خبر دادند
گردش کاخ سفید در گردنه تحریم‌ها
تغییرات اقلیم ، کشاورزان را به گروه جدید مهاجرت‌های اجباری تبدیل کرده است
راننده پنهان کاروان جدید مهاجران
برنامه‌های شریعتمداری برای بهبود اوضاع وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی چیست؟
از برنامه 100 روزه تا نظام جامع رفاه
محمدرضا کبگانی، کارگردان نمایش «در وقت مقرر» در گفت‌وگو با «ابتکار»:
آیا نباید تئاتر تجربی داشته باشیم؟
تحلیل دو شیوه برخورد
وزیر کشور:
جریانی می‌خواست اربعین را مقابل حج قرار دهد
