استثناهاي تحريم

دو روز مانده به شروع تحریم های معروف چهارم نوامبر، شبکه تلویزیونی بلومبرگ خبر داد که ترامپ از پروژه نشدنی خود برای تحریم کامل نفت ایران عقب‌نشینی کرده و هشت کشور اصلی خریدار نفت ایران را از تحریم های واشنگتن ضد تهران، معاف کرده است!
از قبل هم روشن و مبرهن بود که بایکوت‌ بشکه های نفت ایران توسط آمریکا با همراهی دیگر کشورها، ضرر و زیان قابل توجهی به دنیا خواهد زد، به همین خاطر چند روز پیش با شروع عطش نفت برای «گران شدن»، حساب کار دست مشاوران کنار دستی ترامپ آمد که برای آشفته نشدن بازار انرژی جهان، کمی از شدت تحریم ها بکاهند تا مبادا برنامه ریزی آن‌ها علیه ایران مانند «بومرنگ» به سمت خود خودشان بر گردد!
حالا مطابق آن چیزی که در گزارش روز جمعه بلومبرگ آمده،احتمالا ژاپن، هند، کره‌جنوبی و چین و چهار کشور دیگری که هنوز نام شان مشخص نیست، از تحریم نفتی ایران ، معاف شده اند و می توانند مثل گذشته به خرید طلای سیاه از ایران، ادامه دهند!
نکته ظریفی که اما وجود دارد و شاید کمتر به آن توجه شود، داستان شرط‌های تیم ترامپ برای وضع این معافیت هاست؛ گویا این معافیات ها در حالتی اعطا می شود که کشورهایی مثل هند از پرداخت پول به ایران تا حد ممکن خودداری کنند و در عین حال به جای پول نفت، کالا به ایران بفروشند و به نوعی از روش تهاتر استفاده کنند!از سوی دیگر، اگر قرار است پولی بابت نفت خریداری شده از ایران پرداخت شود بايد این اطمینان حاصل شود که پول مورد نظر چه دلار باشد و چه روپیه، یوآن، ین یا وون، به دست گروه هایی چون حزب‌ا... که در لیست ممنوعه آمریکا وجود دارند، نرسد!


داستان تهاتر و عدم پرداخت پول نقد با وجود معافیت، درست شرایطی مثل سال های 90 و91 را ایجاد می کند که نفت می فروختیم اما پولی دست‌مان را نمی‌گرفت و مجبور بودیم به جای پول با ارزش فروش انرژی تجدیدپذیرمان، «برنج» یا «عروسک» وارد کنیم!از طرف دیگر، برخی رسانه های غربی گزارش دادند که اطرافیان پمپئو، وزیر امور خارجه، او را متقاعد کرده اند که بي‌خیال بستن دسترسی ایران به سوییفت شود. اگر این موضوع رنگ و بوی اجرایی به خود بگیرد و با پیغام «This item is not available in your country» در سامانه سوییفت مواجه نشویم، آن وقت شرایط تقریبا مطلوب خواهد بود.
خبرگزاری بلومبرگ روز جمعه به نقل از منابع آگاه گزارش داد که دولت آمریکا تصمیم به مستثنا کردن هشت کشور از تحریم‌های نفتی علیه ایران گرفته است. ژاپن، هند، کره‌جنوبی و چین در میان این کشورها هستند. از چهار کشور دیگر در این گزارش اسم برده نشده است. بلومبرگ در همین ارتباط به نقل از یک منبع دولتی دیگر نوشته که واشنگتن با وجود صدور معافیت، خواستار کاهش واردات نفت ایران از سوی همه کشورهای یاد شده است؛ موضوعی که با مخالفت شرکای تجاری مهم تهران مواجه شد.
انتظار می‌رود فهرست کشورهای معاف از تحریم‌های نفتی علیه ایران روز دوشنبه اعلام شود.
نقاط ضعف پروژه تحریم صد در صدی نفت ایران از سوی آمریکا
کارشناسان و ناظران منطقه‌ای و بین‌المللی تاکید دارند که آمریکا هرگز قادر نیست خرید نفت از ایران را با اعمال تحریم‌ها به صفر برساند.
با وجود اینکه پیشتر چشم امید مقام های کاخ سفید به افزایش سطح تولید عربستان سعودی بود، وزیر نفت این کشور چندی پیش اذعان داشت که ریاض هم نمی‌تواند با افزایش صادرات خود مانع افزایش بهای نفت در بازار جهانی شود.
از سوی دیگر اتحادیه اروپا برای مقابله با تحریم‌های یکجانبه آمریکا اعلام کرده که به‌زودی ساز وکار جامعی برای ادامه تجارت شرکت‌های خارجی با تهران و همچنین فروش نفت ایران ارائه می‌کند.
داستان جالب اعطای معافیت به کره‌جنوبی
منابع آگاه به بلومبرگ گفته‌اند که موافقت مشروط آمریکا با معافیت کره جنوبی از تحریم‌های نفتی ایران به این علت است که نیروگاه‌های این کشور به شدت به واردات میعانات گازی (نوعی نفت فوق سبک) از ایران وابسته‌اند.
موافقت آمریکا با معافیت محدود هند از تحریم‌های ایران
بحران افزایش قیمت نفت و بنزین در هند به اعتراض‌ها در این کشور نیز دامن زده است. در حالی که قیمت پایه نفت برنت این روزها حدود بشکه‌ای ۷۵ دلار است، قیمت نفت در هند به حدود دو برابر این مقدار رسیده است.
به گزارش یک روزنامه هند، دولت آمریکا برای دولت هند استثنا قائل شده و با معافیت این کشور از تحریم‌های نفتی ایران موافقت کرده است.
روزنامه «اکونومیک تایمز» در وبگاه اینترنتی خود به نقل از یک مقام آگاه دولت هند گزارش داد که ایالات متحده موافقت کرده است که شرکت‌های نفتی هند می‌توانند تا ماه مارس سال آینده میلادی تا مرز ۲،۵ میلیون تن در ماه نفت از ایران وارد کنند.
در شرایط کنونی شرکت‌های نفتی هند واردات نفت خود از ایران را تا یک سوم کاهش داده‌اند.
درخواست بالای هندی‌ها برای خرید نفت ایران
صادرات نفت ایران به هند نیز در دو ماه گذشته با وجود اینکه برخی از پالایشگاه‌های هندی اعلام کردند واردات نفت ایران را محدود می‌کنند، صعود پيدا کرده است.
بیش از ۶۰۰ هزار بشکه نفت ايران در روز در ماه سپتامبر به مقصد هند ارسال شد و حجم ارسالی در ماه گذشته حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز برآورد‌می‌شود.
صادرات نفت ایران در آگوست ۴۳۵ هزار و ۶۱۳ بشکه در روز و در سال ۲۰۱۷ به طور متوسط ۴۶۱ هزار و ۹۷۷ بشکه در روز بود.
اظهار نظر جان بولتون
همزمان به نزدیک شدن زمان اجرای تحریم نفت، جان بولتون، مشاور شورای امنیت ملی آمریکا تاکید کرده که هدف ایالات متحده از اجرای دور دوم تحریم‌ها وارد کردن بیشترین فشار بر ایران است اما این کشور قصد ندارد با این کار به دوستان و هم‌پیمانان خود آسیب برساند.
به گزارش رویترز، جان بولتون گفته است که احتمالا برخی از کشورها قادر نیستند واردات نفت از ایران را به سرعت قطع کنند و به همین دلیل واشنگتن قصد دارد با آغاز دور دوم تحریم‌های برای برخی از مشتریان نفت ایران استثنا قائل شود.
اختلاف نظر در تیم ترامپ
درباره تحریم ایران
تا روز ۱۳ آبان (چهارم نوامبر)، یعنی آغاز دور جدید تحریم‌های ایران، یک روز بیش نمانده است. این در حالی است که رسانه‌ها از شدت‌گیری اختلاف نظر بین مسئولان آمریکا درباره دامنه تحریم‌های ایران خبر می‌دهند.
خبر مربوط به اختلاف نظر بین جان بولتون، مشاور امنیت ملی کاخ سفید و استیون منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا، چند روز پیش در رسانه‌های آمریکا منتشر شده بود. اکنون بر اساس گزارشی که روزنامه «وال‌ استریت ‌ژورنال» منتشر کرده، مشخص شده است که موضوع بر سر نگرانی آمریکا از شکافی است که می‌تواند در مناسبات این کشور با کشورهای عضو اتحادیه اروپا روی دهد.
خبرگزاری رویترز روز چهارشنبه، نهم آبان (۳۱ اکتبر) به اختلاف نظر مسئولان آمریکا بر سر تحریم‌های مالی ایران و ارتباط سامانه مالی این کشور با سوییفت پرداخته است.
به گزارش دویچه وله،وزیر خزانه‌داری آمریکا و کسانی که با تحریم‌های شدید آمریکا علیه ایران مخالفند، دو دلیل را برمی‌شمارند: یکی اینکه اروپا برخلاف دور پیشین تحریم‌های ایران با سیاست آمریکا در این زمینه همراهی نمی‌کند. در آن هنگام اعضای دايمی شورای امنیت و آلمان در پیشبرد تحریم‌ها همصدا بودند. حال آنکه این بار اتحادیه اروپا، چین و روسیه آشکارا با سیاست‌ تحریم‌های حداکثری آمریکا همراهی‌نمی‌کنند.
منوچین از این رو بر این باور است که کاهش سطح تحریم‌ها شاید بتواند همراهی اروپا را نیز به‌همراه داشته باشد و دنبال کردن سیاست حداکثری تحریم‌ها، می‌تواند آمریکا را در پیشبرد این سیاست منزوی کند.
دلیل دومی که مخالفان تحریم‌های حداکثری به آن اشاره دارند، متوجه قطع رابطه ایران با سويیفت است. به باور آن‌ها راهکاری که اروپا برای ممکن ساختن مناسبات مالی با ایران در نظر گرفته است، می‌تواند منجر به شکل‌گیری یک مسیر ارتباطات مالی مستقل اروپایی شود.
موضع گیری پنج کشور خریدار نفت ایران
چین، هند، کره جنوبی، ترکیه و ژاپن که مهم‌ترین خریداران نفت ایران هستند، پیش از این گفته‌اند که قادر به توقف کامل واردات نفت از ایران نیستند. با توجه به اظهارات جان بولتون انتظار می‌رود که این کشورها دست‌کم برای مدتی به خرید نفت از ایران ادامه دهند.
واکنش وزیر انرژی ترکیه
فاتح دونمز، وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه روز جمعه در کمیسیون برنامه و بودجه پارلمان این کشور درباره معافیت آنکارا از تحریم‌ نفتی ایران گفته است: «برخی شنیده‌ها حاکی از این موضوع است اما در این رابطه ابلاغیه کتبی دریافت نکرده‌ایم».
ترکیه پیش از این از آمریکا خواسته بود برای چند ماه از تحریم‌های نفتی علیه جمهوری اسلامی معاف شود. دونمز می‌گوید شواهد حکایت از درستی خبر معافیت هشت کشور، از جمله ترکیه از تحریم خرید نفت ایران دارد و آنکارا منتظر دریافت ابلاغیه کتبی این معافیت است.
واکنش مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران
مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران با اشاره به اینکه آمریکا با معافیت هشت کشور از تحریم‌های نفتی ایران موافقت کرده است، گفت: این موضوع روشن است که نمی‌توان نفت ایران را از بازار خارج کرد.
علی کاردر همچنین درمورد ساز و کار دریافت پول نفت از هشت کشور اظهار کرد: در این زمینه بانک مرکزی کار می‌کند و به وزارت نفت مربوط نمی‌شود. این روابط را باید در بانک‌های مرکزی کشورها تنظیم کنند.
معاون وزیر نفت ایران در پاسخ به اینکه این معافیت‌ها دايمی خواهد بود یا موقتی است،گفت: هنوز مشخص نیست. باید مذاکره کنیم تا نتایج مشخص شود.
نامه ترامپ به وزیران انرژی و خارجه
دونالد ترامپ، رییس جمهوری آمریکا، در یادداشت ارسالی برای وزیران خارجه و انرژی دولت خود گفت که از نظر او، بدون حضور ایران هم عرضه جهانی نفت و فرآورده‌های نفتی کافی است و انتظار نمی‌رود کاهش یا توقف فروش نفت ایران باعث افزایش قیمت در بازار جهانی شود.
اگرچه در هفته‌های گذشته، نزدیک شدن زمان تحریم آمریکا در کنار مشکلات تولید در برخی دیگر از کشورهای عمده صادرکننده نفت باعث نگرانی بازار در باره کمبود عرضه و در نتیجه، افزایش قیمت شده بود، با توجه به وعده روسیه، عربستان و برخی دیگر از تولیدکنندگان برای جبران کمبود ناشی از تحریم نفتی ایران در کنار چشم انداز کاهش رشد تقاضای جهانی برای نفت، به نظر می‌رسد که روند افزایش بهای نفت کند یا متوقف شده باشد.
برخی کارشناسان معتقدند که در شرایط فعلی بازار، ایران دست کم در کوتاه مدت خواهد توانست حدود یک میلیون بشکه نفت خام خود را صادر کند که اگرچه به مراتب کمتر از میزان قبلی است، اما به معنی قطع کامل صادرات نفتی نیست.
حجم صادرات نفت ایران
حجم صادرات نفت ایران در آستانه اجرای تحریم‌های آمریکا برخلاف انتظار برخی از تحلیلگران غربی، بالا مانده است.
نفتکش‌های متعلق به شرکت ملی نفتکش ایران در ماه‌های اخیر سیستم‌های ردگیری خود را غیرفعال کرده‌اند که رصد دقیق صادرات ایران را دشوار کرده است.
بر اساس سرویس رهگیری کشتی پلاتس، صادرات نفت و میعانات ایران در سه هفته نخست اکتبر حدود ۱.۹۰ تا ۱.۹۵ میلیون بشکه در روز بود. اما منابع آگاه می‌گویند حجم صادرات نفت ایران ممکن است بالاتر باشد زیرا تحویل پنهانی نفت از سوی ایران ادامه دارد. این شیوه بازار نفت جهانی را سردرگم کرده و رهگیری حجم و مقصد صادرات ایران را کار دشواری کرده است.
صادرات نفت ایران در سپتامبر و آگوست به ترتیب ۱.۹۵ و ۱.۹۸ میلیون بشکه در روز بود. ایران در ماه مه که طی آن آمریکا خروج خود از برجام را اعلام کرد، حدود ۲.۵۰ میلیون بشکه در روز نفت صادر کرده بود.
آیا معافیت موقتی است؟
با همه امیدواری‌اي که برای معافیت کشورهای خریدار نفت ایران وجود دارد، بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که این معافیت‌ها موقت باشند. آمریکا ۱۸۰ روز به خریداران نفت ایران مهلت داده است تا خرید نفت خام از این کشور را متوقف کنند، اما به باور تحلیلگران معافیت تنها می‌تواند به معنی تمدید این مهلت باشد.
بنا به برآورد گلدمن ساکس، شرکت آمریکایی فعال در خدمات مالی و بانکی، صادرات نفت خام ایران که در میانه سال ۲۰۱۸ میلادی به دو و نیم میلیون بشکه در روز رسیده، در پایان همین سال تا ۱.۱۵ میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت.