گفت و گو با مقام مسوول بنیاد مسکن در آستانه سالگرد زلزله کرمانشاه

پایان عملیات ساخت‌وساز تا نیمه اول سال آینده
اشکان نظام‌آبادی- نزدیک به یک سال از زلزله بزرگ کرمانشاه گذشته است؛ زلزله‌ای که بسیاری از مردم این منطقه را از امکانات اساسی زندگی محروم و روزگار آنها را تیره و تار کرد. به گفته مسوولان زلزله 21 آبان‌ماه سال 96 در غرب کرمانشاه، بیش از پنج هزار میلیارد تومان خسارت وارد کرد و جبران آن به 10 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. آنچه زلزله برای مردم کرمانشاه باقی گذاشت تنها ویرانی و تخریب بود اما اکنون پس از گذشت یک سال از حادثه کارنامه دستگاه‌های اجرایی در روند بازسازی مناطق زلزله‌زده مورد توجه ناظران است. با شروع روند بازسازی و ورود دولت و حتی افراد سرشناس برای کمک به منطقه آواربرداری و ساخت و ساز در منطقه آغاز شد؛ عملیاتی که انتقادات فراوانی را به دنبال داشت. از کمبود کانکس گرفته تا نحوه اعمال سیاست بازآفرینی مناطق تخریب شده زیر ذره‌بین ناظران رفت. حتی بسیاری از هنرمندان و افراد سرشناسی که از مردم کمک‌های مالی جمع کرده بودند حالا مورد بازخواست دستگاه‌های نظارتی قرار گرفتند. در این میان مهم‌‌ترین پرسشی که مطرح می‌شود این است که پس از یک سال در کرمانشاه چه می‌گذرد؟ آیا دولت تنها به بازسازی خانه‌ها اکتفا کرده یا به بازآفرینی شهری هم توجه می‌کند؟ چقدر از وعده‌های مسوولان تاکنون محقق شده است؟
نحوه تخمین خسارت زلزله
بلافاصله پس از زلزله رییس‌جمهور بنیاد مسکن را به عنوان مسوول بازسازی مناطق زلزله‌زده معرفی کرد. این بنیاد در قالب تسهیلات و خدمات دیگر در حال حاضر مجری شماره یک بازسازی مناطق زلزله‌زده است. به گفته رییس ستاد هماهنگی بازسازی مناطق زلزله‌زده استان کرمانشاه در بنیاد مسکن کار بازسازی مناطق زلزله‌زده که تا پایان سال 98 برنامه‌ریزی شده بود ممکن است شش ماه زودتر از این موعد و تا نیمه اول سال آینده به طور کامل تمام شود. رضا خواجه‌ای در گفت‌و‌گو با «جهان صنعت» می‌گوید: «زمانی که در سال گذشته زلزله اتفاق افتاد با توجه به ابعاد حادثه نهایتا 450 اکیپ از واحدهای خسارت‌یاب برای ارزیابی خسارت‌های وارد شده به منطقه اعزام شد. به موازات این اکیپ‌ها و با توجه به نسبت خسارت‌های اعلامی ستادهای مقیم در مناطق مستقر می‌شدند. پس از این بررسی‌ها نهایتا 12 ستاد در منطقه مستقر شد که از این میان شش ستاد از اصفهان، خراسان و مازندران در شهر سرپل‌ذهاب مشغول بازسازی شدند، سه ستاد از همدان، مرکزی و اردبیل در روستای سرپل ذهاب، ستاد تهران در قصر شیرین، ستاد آذربایجان‌غربی در دالاهو، ستاد لرستان در اسلام‌آباد غرب، ستاد قزوین در شهرستان گیلانغرب، ستاد کردستان در ثلاث باباجانی و ستاد کرمانشاه در خود کرمانشاه و جوانرود مشغول شدند.»


خسارت 35 هزار واحد مسکونی
رییس ستاد هماهنگی بازسازی مناطق زلزله‌زده استان کرمانشاه در بنیاد مسکن در مورد نتایج تخمین خسارت در مناطق می‌گوید: «بررسی ستادها در بحث بازسازی و تشکیل پرونده واحدهای خسارت‌دیده مشخص کرد که در مجموع 35 هزار واحد مسکونی احداثی و 60 هزار واحد تعمیری داشتیم که از میان واحد‌های احداثی اولویت اول 100 درصد خسارت دیده که نیاز به بازسازی کامل داشتند. 12 هزار واحد در روستاها و هشت هزار واحد در شهرها قرار داشتند. از سوی دیگر تعداد دیگری واحد مسکونی وجود داشت که قرار شد به عنوان فرصت بازسازی از آنها استفاده شود. غالب این واحد‌ها فرسوده بودند و در روستاها قرار داشتند و بر این اساس اینکه پیش‌بینی می‌شد اگر در آینده زلزله رخ دهد در معرض خسارت قرار دارند روی آنها هم اقدام شد.»
دریافت کانکس یا وجه نقد برای متقاضیان انتخابی بود
خواجه‌ای در مورد اختصاص کانکس در مناطق زلزله‌زده می‌گوید: «شروع عملیات در ستادهای معین شکل گرفت. پس از آوار‌برداری متقاضیان به ‌بانک‌های عامل معرفی شدند تا برابر با دستورالعمل «واحدهای احداثی اولویت اول» تسهیلات دریافت کنند.» به گفته او بر اساس سیاستگذاری بنیاد مسکن اقدامات بازسازی باید با مشارکت صددرصدی مردم انجام می‌شد و کلیه اقدامات با نظر خود آنها شکل می‌گرفت. بر همین اساس برای اسکان موقت متقاضیان واحدهای اولویت اول که مجموعا 21 هزار 500 واحد بود بنا بر نظر متقاضی امکان انتخاب وجه نقد 5 میلیون تومانی یا کانکس وجود داشت. به گفته خواجه‌ای 5500 نفر ترجیح دادند پول نقد دریافت کنند و بقیه کانکس گرفتند.
چه تسهیلاتی به خسارت‌دیده‌ها پرداخت شد‌
به گفته این مقام مسوول، از میان کل خسارت‌دیده‌ها تعدادی مستاجر و تعدادی دیگر مالک بودند که اگر مالک بودند در هر دو حالت از کمک‌های بلاعوض برخوردار می‌شدند. رییس ستاد هماهنگی بازسازی مناطق زلزله‌زده استان کرمانشاه در بنیاد مسکن می‌گوید: «به موازات ارزیابی مراحل اجرایی آواربرداری، اسکان موقت و اسکان دائم هم شروع شد. با توجه به اینکه خسارت‌دیده‌ها باید ساماندهی می‌شدند و پیمانکاران باید در منطقه حضور پیدا می‌کردند ستاد‌ها خسارت‌دیده‌ها را دسته‌بندی می‌کردند. بر همین اساس به ازای هر واحد مسکونی احداثی شهری مبلغ 40 میلیون تومان وام و شش میلیون تومان تسهیلات بلاعوض، واحدهای احداثی روستایی 30 میلیون تومان وام و پنج میلیون تومان کمک بلاعوض پرداخت شد. علاوه بر این 10 میلیون تومان تسهیلات معیشتی به همراه دو میلیون تومان کمک بلاعوض پرداخت شد. در کنار آن بنیاد مستضعفان هشت تن سیمان رایگان برای هر واحد احداثی در نظر گرفت و بنیاد مسکن هم حمل سیمان را به عهده گرفت. علاوه بر اینها هزینه آوار‌برداری، خدمات فنی و مهندسی، نظارت و پروانه ساخت در روستاها به کلی و در شهرها تا سقف 100 متر رایگان است. با توجه به اینکه زمین‌های سست منطقه نیاز به بسترسازی مناسب داشتند علاوه بر این خدمات بنیاد مسکن در شهرها شامل پی‌کنی واحدهای مسکونی و بستر‌سازی رایگان هم شد بنابراین برای این خدمات مردم ریالی پرداخت نکردند و علاوه بر این موضوعات در بحث تامین مصالح منطقه آهن‌آلات ارزان‌قیمت توزیع شد. در حال حاضر آهن‌آلات به قیمت سال گذشته توزیع می‌شود. سایر خدمات مانند توزیع تیرچه ارزان‌قیمت در منطقه نیز قیمت‌ها را به حداقل رساند.
تسهیلات اضافه برای اجرای طرح تفصیلی منطقه
خواجه‌ای در ادامه می‌گوید: «این خدمات در کنار تسهیلات نقدی کمک خوبی برای خسارت‌دیده‌ها بود و طبیعتا با مشارکت مردم آنها هم در تنوع نوع سازه و متراژ زیربنای واحدهای احداثی دخیل بودند و بر اساس سلیقه خود مردم اقدام می‌شد. تعدادی از واحدها بر اساس طرح تفصیلی شهر مجدد به ازای پارکینگ پیلوت اجرا شد و بر همین اساس بنیاد مسکن تسهیلات اضافه‌تری برای این منظور ارائه کرد. در این بین تعدادی هم بودند که قبلا یک طبقه داشتند و تمایل به ساخت طبقات بیشتر داشتند. تعدادی هم بستر را داشتند و می‌خواستند زیربنا را افزایش دهند که همه آنها در ساخت‌وساز لحاظ می‌شد. خواجه‌ای در پاسخ به این سوال که تا‌کنون چه تعداد از واحدهای خسارت‌دیده به طور کامل اجرا شده است می‌گوید: «در عملیات بازسازی تا امروز 35 هزار واحد‌، 32 هزار و 630 واحد آرماتوربندی، 27550 واحد اسکلت، 21500 دیوارچینی، 22200 واحد اجرای سقف، 16 هزار واحد اجرای گچ و خاک شدند و 15200 واحد با نصب چارچوب تحویل کامل شدند.»
ورود 7 بانک عامل برای تسهیلات‌دهی
به گفته خواجه‌ای از میان واحدهای تعمیری هم دسته واحدهای تعمیری نوع اول 12 میلیون تومان تسهیلات با دو میلیون تومان کمک بلاعوض داشتند، برای واحدهای نوع یک، هشت میلیون تومان کمک معیشتی و برای واحدهای نوع دو شش میلیون تومان کمک معیشتی در حال پرداخت است. به گفته خواجه‌ای مجموعا هفت بانک عامل در تسهیلات‌دهی به خسارت‌‌دیده‌ها دخالت دارند و به طور کلی از 60 هزار واحد تعمیری، 59 هزار واحد شروع تعمیرات و 53 هزار واحد تحویل داده شده است.»
خدمات رایگان برای مستاجرانی که زمین تهیه کنند
رییس ستاد هماهنگی بازسازی مناطق زلزله‌زده استان کرمانشاه در بنیاد مسکن در مورد نحوه تسهیلات‌دهی به مستاجران در منطقه می‌گوید: «مستاجرانی که خانه نداشتند ولی ساکن منطقه بودند در مرحله اسکان موقت می‌توانستند از میان پنج میلیون تومان نقد یا کانکس انتخاب کنند. از سوی دیگر 10 میلیون تومان تسهیلات معیشتی به همراه دو میلیون تومان کمک بلاعوض برای آنها در نظر گرفته شد. همچنین اعلام کردیم مستاجرانی که زمین و پروانه تهیه کنند می‌توانند از تسهیلات بازسازی استفاده کنند که برخی توانستند از این فرصت استفاده کنند که تعداد آنها حدود 200 خانوار بود و مابقی حدود سه هزار خانوار نتوانستند زمین تامین کنند و مجموعا 17 میلیون تومان کمک مالی دریافت کردند.
چرا برخی هنوز در کانکس مانده‌اند‌
خواجه‌ای در پاسخ به این سوال که صراحتا در مورد اینکه هنوز کسی باقی مانده که کانکس دریافت نکرده باشد این‌گونه پاسخ می‌دهد: «دسته مستاجرانی که نتوانستند زمینی برای ساخت تهیه کنند با استفاده از مبلغ پول پیش خانه خود و تسهیلات دولتی می‌توانستند جای دیگری را رهن کنند اما با توجه به اینکه خدمات شهری برای همه واحدها رایگان است و کانکس‌ها فضایی دارند که رایگان است برخی نیازی نمی‌بینند که جایی را اجاره کنند و در حال حاضر از این فرصت استفاده کردند و در کانکس ماندند یا تصمیم دارند با مدیریت خودشان عمل کنند. بر اساس تعهدی که ما داشتیم از اولویت اولی‌ها کسی نیست که کانکس نگرفته باشد. از میان واحدهای احداثی اولویت دوم که در واقع فرسوده بودند هم تسهیلات در اختیار گذاشتیم و به این افراد اصلا قرار نبود کانکس بدهیم.»
او در مورد انتقاد‌های مطرح‌شده در مورد سرویس‌های بهداشتی عمومی در مناطق اسکان‌موقت می‌گوید: «به عنوان مثال در سر‌پل‌ذهاب 11 هزار واحد تعمیری و هفت هزار واحد تخریبی داشتیم که اگر همه آنها هم کانکس داشته باشند حدودا به 1300 تا 1400 سرویس بهداشتی نیاز است که این تعداد در منطقه وجود دارد اما برخی ساکنان خواهان سرویس بهداشتی اختصاصی بودند.»
اتمام عملیات بازسازی تا پایان شهریور
به گفته خواجه‌ای دولت با توجه به نوسانات بازار مجددا برای واحدهای احداثی شهری پنج میلیون تومان کمک بلاعوض و 10 میلیون تومان تسهیلات و برای بخش روستایی پنج میلیون کمک بلاعوض به همراه پنج میلیون تومان تسهیلات در نظر گرفته است. رییس ستاد هماهنگی بازسازی مناطق زلزله‌زده استان کرمانشاه در بنیاد مسکن می‌گوید: پایان شهریور با مشارکت مردم واحدهای اولویت اول در روستاها تمام شد و در شهر هم اگر مردم مشارکت کنند تا نیمه اول سال 98 عملیات تمام می‌شود.