کاهش ۱۶ درصدی عناوین کتاب کشور طی یک سال گذشته‌

گروه فرهنگ- صنعت نشر ایران در یک سال گذشته با مشکلات بسیاری مواجه شده. کمبود و گرانی کاغذ، بالارفتن قیمت چاپخانه‌ها و کاهش فروش کتاب‌ها درپی ناتوانی مالی مردم را می‌توان اصلی‌ترین این مشکلات دانست؛ مشکلاتی که باعث شده شاهد کاهش 16 درصدی تعداد عناوین کتاب‌ها باشیم. آمار کتاب‌های ثبت شده در سایت خانه کتاب از انتشار شش هزار و ۶۶۱ عنوان کتاب در شهریورماه امسال خبر می‌دهد که در مقایسه با شهریورماه سال گذشته، از کاهش ۱۶ درصدی در تعداد عناوین کتاب حکایت دارد. نگاهی به عناوین نشان می‌دهد کتاب‌های جدید شامل کتب درسی و کمک آموزشی است که باتوجه به شروع مدارس، فروش‌شان هم تضمینی است. از سوی دیگر رییس اتحادیه صادرکنندگان چاپ می‌گوید به دلیل کاهش ارزش پول ملی‌مان ناشران کشورهای همسایه به ایران می‌آیند و با قیمتی ناچیز سفارشات‌شان را در چاپخانه‌های ایران انجام می‌دهند؛ اقدامی که منجر به بالا رفتن قیمت هم می‌شود. او می‌گوید: «در ماه‌های اخیر بسیاری از مصرف‌کنندگان محصولات چاپی در کشورهای عراق‌، افغانستان و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در سایه نوسان نرخ ارز و افزایش قیمت دلار خود به ایران آمده و با تبدیل ارز به ریال شخصا اقدام به سفارش و خرید محصول از چاپخانه‌ها کرده‌اند.»
بر اساس آمار و اطلاعات کتاب‌های ثبت شده در سایت موسسه خانه کتاب در شهریورماه سال ۱۳۹۷، شش هزار و ۶۶۱ عنوان کتاب منتشر شده است که در مقایسه با شهریورماه سال گذشته (هفت هزار و ۹۲۵ عنوان) ۱۶ درصد کاهش داشته است.
تعداد کتاب‌های کمک‌درسی در شهریور‌ماه سال‌جاری نسبت به بازه زمانی مشابه سال گذشته تغییر ۲۲ درصدی را تجربه کرده و کتاب‌های کودک و نوجوان با کاهش ۱۴ درصدی در شهریورماه ۹۷ و کتاب‌های عمومی با کاهش ۱۳ درصدی روبه‌رو شده است. همچنین میانگین قیمت هر کتاب در شهریورماه سال‌جاری ۲۴ درصد افزایش پیدا کرده است.
از مجموع کل کتاب‌های منتشر شده در شهریور‌ماه ۱۳۹۷، پنج هزار و ۵۴۲ نسخه در تهران و مابقی در شهرستان به چاپ رسیده‌اند. بیشترین تعداد کتاب‌های چاپ شده در تهران به موضوع کمک درسی اختصاص دارد و در شهرستان‌ها اقبال بیشتری به موضوع ادبیات نشان داده شده است.


بر اساس آمار کتاب‌های منتشر شده در استان‌ها نسبت به کل کشور در شهریور‌ماه در استان تهران، پنج هزار و ۵۴۲ عنوان کتاب منتشر شده است که این میزان ۸۳ درصد عناوین منتشر شده کل کشور را در‌بر می‌گیرد. بعد از استان تهران، استان‌های قم، خراسان رضوی و گیلان قرار دارند.
کتاب‌های آخرین ماه تابستان سال ۱۳۹۷ از سوی ۹ هزار و ۹۱ پدیدآور منتشر شده است که از این تعداد سه هزار و ۴۶ پدیدآور، زن و مابقی مرد هستند. اما در بازه زمانی مورد بررسی در سال۱۳۹۶، ۱۰ هزار و ۱۸۱ پدیدآور اقدام به انتشار کتاب کرده‌اند که شش هزار و ۹۲۸ نفر آن مرد و سه هزار و ۲۵۳ نفر نیز زن هستند.
انتشارات سنجش و دانش در شهریور‌ماه ۱۳۹۷ با انتشار ۱۴۵ عنوان کتاب در صدر ناشران عمومی پرکار این ماه قرار گرفت و انتشارات راه دکتری، شرکت انتشارات سوره مهر، سها دانش، نشر چشمه، شهر زبان، مروارید، شاپرک سرخ، جنگل و ققنوس در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند.
همچنین، انتشارات شهر زبان با انتشار ۶۹ عنوان کتاب چاپ اول در صدر پرکارترین ناشر کودک در شهریور‌ماه سال‌جاری قرار گرفته است. انتشارات بلور، قدیانی، کلاغ سپید، پرتقال، هوپا، ذکر، افق، کاردستی و بین‌المللی گاج در جایگاه‌های بعدی ناشران کودک پر کار شهریورماه قرار گرفته‌اند. بر اساس این آمار، انتشارات خیلی سبز، مبتکران، بین‌المللی گاج، مدرسان شریف، شرکت انتشارات کانون فرهنگی آموزش، مدرسان برتر، پیشروان، گروه تالیفی دکتر خلیلی، رهپویان شریف و موسسه مهرپویا مهراس به عنوان پرکارترین ناشران آموزشی شهریور ماه سال ۹۷ شناخته شدند. کتاب «حاضران به غایبان برسانند» از انتشارات آستان قدس رضوی با ۱۱۰ هزار نسخه در صدر پرشمارگان‌ترین کتاب‌های شهریور‌ماه سال‌جاری قرار گرفته است و بعد از آن کتاب «چه کنیم فرزندمان دچار آسیب‌های جنسی نشود» با ۷۰ هزار نسخه از انتشارات نوذر نخعی در جایگاه بعدی قرار گرفته است.
ورود همسایه‌ها به ایران برای خدمات چاپی
رییس اتحادیه صادرکنندگان چاپ از افزایش صادرات محصولات چاپی از کانال‌‌های غیررسمی در سایه نوسان نرخ ارز خبر داده و انتقاد کرده که ارزآوری این صادرات نه تنها ثبت نمی‌شود،‌ بلکه به صنعت چاپ نیز وارد نمی‌شود.
بابک عابدین رییس اتحادیه صادرکنندگان چاپ در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران پویا،‌ با اشاره به مشکلاتی که اخیرا برای صادرات محصولات چاپی رخ داده است،‌ گفته: برخی از دوستان این صنف معتقد هستند که صادرات محصولات چاپی در ماه‌های اخیر کاهش پیدا کرده است‌، اما این واقعیت ندارد،‌ چرا که صادرات افزایش نیز پیدا کرده است.
او ادامه داد:‌ اما این افزایش صادرات ارز‌آوری چندانی ندارد چرا که در ماه‌های اخیر بسیاری از مصرف‌کنندگان محصولات چاپی در کشورهای عراق‌، افغانستان و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در سایه نوسان نرخ ارز و افزایش قیمت دلار خود به ایران آمده و با تبدیل ارز به ریال شخصا اقدام به سفارش و خرید محصول از چاپخانه‌ها کرده‌اند.
عابدین بیان کرد:‌ بنابراین صادرات محصولات چاپی در چرخه طبیعی خود و با ساز‌و‌کار مناسب و کانالی که برای کشور ارزآوری داشته باشد،‌ انجام نشده است. از طرف دیگر تولیدات محصولات چاپی در سایه این صادرات غیرمستقیم افزایش پیدا نکرده است. ما درآمد ثبت شده دلار نداریم که بگوییم این میزان دلار وارد حساب چاپخانه‌های ما شده است.
تصمیم‌گیری‌های دولت 24 ساعت دوام ندارد
عابدین درباره مشکلات این صنعت توضیح داده‌:‌ در کنار این مسائل صنعت چاپ با مشکلات دیگری نیز سر و کار دارد،‌ از جمله خودتحریمی‌ها. صنعت چاپ صنعتی وابسته به واردات مواد اولیه به ویژه در ایران است، با این حال ما هر چند سال یکبار شاهد اعمال محدودیت برای واردات مواد اولیه و واسطه‌ای هستیم، تعرفه‌هایی که به بهانه حمایت از تولید برای واردات مواد اولیه اعمال می‌کنند، در اولویت‌های پایین قرار دادن مواد اولیه مورد نیاز چاپ و تحریم‌های بین‌المللی خود از مشکلات دیگر است. دسترسی به مواد اولیه گران خود به خود بازار محصولات چاپی ایران را خاموش و ما را از گردونه رقابت خارج می‌کند. سفارش‌دهنده‌های خارجی نیز افزایش قیمت نهایی را به این آسانی‌ها نمی‌پذیرند.
او با اشاره به عدم حمایت دولت از صنایع گفت:‌ تصمیم‌گیری‌های فعلی دولت،‌ 24 ساعته است،‌ امروز صادرات مقوا را ممنوع اعلام می‌کنند،‌ فردا آزاد. دولت باید حضور خود را در بازار کاهش دهد،‌ اقتصاد دولتی کوچک شمرده شود‌ و از تشکل‌ها در تصمیم‌گیری استفاده کند.