روزنامه شهروند
1397/07/26
سر «دریاچه» سلامت
مهتاب جودکی| هفت ماه از سال گذشته و دریاچه رو به احیای ارومیه هنوز بودجه امسالش را نگرفته است. نخستین‌بار نیست که جیب ستاد احیای این دریاچه خالی می‌ماند، اما در گوشه شمال غربی ایران کار احیا، بسیاری را مشغول کرده؛ ساخت تصفیه‌خانه فاضلاب، پیگیری پروژه‌های انتقال آب، انسداد چاه‌های غیرمجاز، آبیاری قطره‌ای در زمین‌های کشاورزی و طرح‌های معیشت پایدار در روستاها، مهار گرد و غبار در بخش‌های بیابانی و برنامه‌های دیگری که در راستای بازگرداندن زندگی به دریاچه ارومیه‌اند، همه شاهد اینند که کار احیا ادامه دارد. در این میان، اجرای بعضی پروژه‌ها مثل راه‌اندازی کارخانه قند در مهاباد و افزایش 70هزار هکتار اراضی کشاورزی از سوی وزارت جهاد کشاورزی نشان می‌دهد خیلی‌ها هنوز گوششان بدهکار احوال دریاچه نیست. پریشانی، در حال و روز مردمی که از پل میان‌گذر دریاچه می‌گذرند و دو نیمه خشکیده را می‌بینند هم پیداست. تا زمانی که ستاد احیای دریاچه ارومیه کار را شروع نکرده بود، ارتفاع دریاچه سالانه حدود ۴۰ تا ۴۵ سانتیمتر کمتر می‌شد. حالا اما سطح تراز ۲۵/۱۲۷۰ نشان می‌دهد وضعیت مثل پارسال است. این بدون تغییر بودن در شرایط کاهش بارش یعنی دریاچه خشک‌تر از پیش نشده و با پروژه‌های در دست اجرا می‌توان به جان‌گرفتن دریاچه امیدوار بود، هر چند تصویر پُرآبی دریاچه ارومیه را بتوان بیشتر از 10 سال دیگر دید.بودجه؛ دریغ از یک ریال
دریاچه روی تراز سلامت تنظیم شده است. ستاد احیای دریاچه ارومیه فعلا طوری نقشه ریخته تا مناطق بحرانی نمدار شود. شریعت، مسئول دفتر پایش و نظارت ستاد احیای دریاچه ارومیه می‌گوید: «تراز سلامت یک متر است و اکنون ما به این تراز رسیده‌ایم. این جزو برنامه‌های ما بود، هرچند از ابتدا برنامه‌ای که دولت برای دریاچه ریخت احساسی بود. تراز اکولوژیک مدینه فاضله است که نمی‌شود به آن رسید.» سال گذشته اعتبار ستاد 7 و نیم میلیارد تومان بود، اما با گذشت بیش از نیمی از سال، هنوز چیزی از بودجه عاید دریاچه ارومیه نشده است. شریعت چنین توضیحی برای بودجه دریاچه دارد: «اعتباراتی که ستاد احیا می‌گیرد و به دستگاه‌ها می‌دهد از محل ماده 10 و 12 است و مربوط به حوادث غیر مترقبه؛ مسلما احیای دریاچه بعد از سیل و زلزله قرار می‌گیرد. این است که معمولا در پایان سال هر چه اعتبار ماند، به دریاچه ارومیه می‌دهند. این در حالی است که اگر بودجه ما در مدار دیگری قرار می‌گرفت و از ابتدا تخصیص داده می‌شد، پروژه‌ها زودتر رقم می‌خورد. بودجه‌ها در زمان نامناسب و با مقدار نامناسب اختصاص داده میشود و به همین دلیل برنامه‌های ما با تاخیر اجرا میشود.» ستاد احیا 1200 میلیارد تومان طلب کرده، اما آن‌چه مصوب شده 500 میلیارد تومان است. سال پیش هم وضع به همین منوال بود. «اگر در زمان مناسب به ما بودجه بدهند، راضی هستیم. مسأله اما این است که متاسفانه حتی این 500 میلیاردتومان هم پول نقد نیست، اسناد خزانه است و تا 1400 وصول نمی‌شود. چطور به کسی که به دریاچه آب می‌دهد، بگوییم تا 1400 صبر کن؟ به‌علاوه، 500 میلیارد تومانی که می‌خواهند بدهند، به ارزش 100 میلیاردتومانِ سال قبل هم نیست. قیمت ارز مدام در حال تغییر است.»
هر جوان فارغ‌التحصیل می‌رود پی کشاورزی
ستاد احیای دریاچه ارومیه کارش را با اتصال زرینه رود و سیمینه رود شروع کرد و دو میلیارد متر مکعب آب به دل دریاچه ریخت اما شریعت معتقد است که بسیاری از دستگاه‌ها عاشق کارهای اجرایی مثل سدسازی‌اند و خیلی دل به همکاری با ستاد نمی‌دهند. او می‌گوید: «دستگاه‌ها برای همکاری تمرین نکرده‌اند؛ مثلا ساماندهی روان‌آب‌های حوضه دریاچه ارومیه هنوز اتفاق نیفتاده. این کار وظیفه وزارت نیرو است. اراضی کشاورزی حوضه دریاچه ارومیه 220 هزار هکتار است، اما جهاد از یکی دو سال اخیر در حوزه دریاچه ارومیه 70 هزار هکتار اراضی اضافه کرده است. آنها البته در جواب می‌گویند که زورمان به مردم نمی‌رسد. در حالی که گردشگری و بوم‌گردی بهترین درآمد را برای مردم داشته، اما هر جوانی که اینجا فارغ‌التحصیل میشود، می‌رود دنبال کشاورزی.»
مصداق‌ها برای همکاری‌نکردن نهادهای مختلف بسیار است. مسئول دفتر پایش و نظارت ستاد احیای دریاچه ارومیه مدام مثال می‌آورد: «یکی از مصوبات برای نجات دریاچه احداث نکردن کارخانه قند بوده چرا که با احداث آن، تقاضا برای چغندر بیشتر میشود. این مصوبه اما جلوی تخلف را نگرفته و همین حالا در مهاباد یک شرکت خصوصی در حال احداث کارخانه قند است، مجوز هم گرفته و جالب اینکه تجهیزاتش همان تجهیزاتی است که سازمان محیط زیست رد کرده، چون قدیمی هستند. این کار منجر میشود به تولید بیشتر چغندر و مصرف آب بیشتر. با این روند سقف تولید چغندر قند هم بالاتر رفته است.»
اما آیا ستاد احیای دریاچه ارومیه نمی‌تواند جلوی این دست تخلفات را بگیرد؟ پاسخ شریعت این است: «وظیفه ما تنها این است که موارد اینچنینی را به کارگروه نجات دریاچه اعلام کنیم یا بگوییم ظرف یک سال کدام دستگاه کارش را درست انجام داده و کدام ضعیف بوده تا اعتبارش را به آن ندهند.»
به اعتقاد او، تفکرات اشتباه درباره مدیریت آب همچنان بر مسند قدرت‌اند؛ تفکراتی که باعث میشود «پروژه‌هایی با قید 100 ریال اعتبار وجود داشته باشد. در موافقتنامه‌ها می‌توان این موارد را رصد کرد». وجود این ارقام به عنوان اعتبار به این دلیل است که «پروژه بسته ماند و هر وقت فرصتش پیش آمد، کلنگش را بزنند».
در حال حاضر بیش از 40هزار چاه غیرمجاز در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، شیره جان دریاچه را می‌مکد. با این حال مجلس پیش از اینها طرحی داد تا کسانی که چاه دارند، بتوانند مجوز و حقابه بگیرند؛ این هم برنامه دیگری است در مقابل احیای دریاچه. به قول مسئول دفتر پایش و نظارت ستاد کار به این شکل است که «زخمی می‌کنند و می‌گویند بعدا مجوزش را می‌گیرند». یکی از طرح‌های دیگر انتقال آب دریاچه آجی‌چای برای ایجاد یک دریاچه مصنوعی در تبریز بود. شهرداری موافقت کرده بود که برای رویداد گردشگری تبریز 2018 چنین دریاچه‌ای درست کنند. آنها خاکبرداری کردند و برنامه آبگیری داشتند که ستاد احیا مخالفت کرد و جلوشان را گرفت.
دریاچه در شهریور ماه وضع خوبی نداشت و با تجربه 47 درجه دما و تبخیر بیش از حد در بدترین حالش بود. وضع آبخوان‌ها اما خوب است. به گفته این مسئول ستاد، اکنون وضع آبخوان‌ها خوب است: «پارسال وضع بارندگی خوب بود، بیشتر از آورد همیشگی؛ اما چون بارندگی‌ها در مناطق کنار دریاچه بود، بیشتر به آبخوان‌ها رفت. سطح آبخوان‌ها نسبت به قبل یک متر افزایش داشته است و این ارزشمند است.»
فاضلاب هم به کمک دریاچه می‌آید
شرکت آب‌وفاضلاب هم سهمی در نجات دریاچه دارد. کوروش ستاردباغی، مدیر دفتر برنامه‌ریزی، ارزیابی و کنترل طرح‌های شرکت آب‌وفاضلاب استان آذربایجان غربی درباره این برنامه‌ها توضیح می‌دهد: «برای اینکه 105میلیون متر مکعب سالانه به پیکره دریاچه پساب دهیم، یک‌سری اقدامات باید انجام دهیم: 1100 کیلومتر شبکه فرعی و اصلی، 115هزار متر مکعب ظرفیت تصفیه‌خانه، ساخت30 تلنبه‌خانه (ایستگاه پمپاژ) و یک‌سری عملیات مطالعاتی و نظارتی. علاوه بر اینها دو تا هم خط پساب انتقال فاضلاب و پساب ارومیه در داخل این طرح‌ها با اعتبار 569میلیارد تومان مصوب شد.» به گفته او تا امروز 160میلیارد تومان ( 28درصد ) اعتبارات طرح تخصیص پیدا کرده و پیشرفت کل پروژه‌ها 38درصد بوده است. شرکت آب‌وفاضلاب در قالب طرح‌های احیای دریاچه، طرحی پیشنهاد داده که 225میلیارد اعتبار از 569 را درخواست کرده است که تا به امروز 106میلیارد تومان از این اعتبار اختصاص داده شده است. آنها هم برای ادامه پروژه لنگ بودجه‌اند.
نگرانیم اما زندگی دریاچه ارومیه را می‌خواهیم
اسکندر علیزاده، مدیر جهاد کشاورزی شهرستان ارومیه می‌گوید: «در حال حاضر سطح زیرکشت شهرستان ارومیه 97هزار هکتار است؛ 52هزار هکتار اراضی باغی و مابقی کشاورزی.» او آمار می‌دهد که برای صرفه‌جویی در مصرف و جلوگیری از تلفات آب، از این میزان سطح کشت در 5600 هکتار آبیاری قطره‌ای انجام شده، 900 هکتار در دست اجرا و دو هزار هکتار در دست مطالعه است.
او ادامه می‌دهد: «از وقتی در ارومیه آبیاری قطره‌ای شروع شد، حدود 5600 هکتار آبیاری قطره‌ای انجام داده‌ایم که صرفه‌جویی از این طریق 25میلیون متر مکعب در سال است. علاوه بر این احداث پوشش بتنی در حدود 42 کیلومتر و اجرای خط انتقال آب با لوله 295 کیلومتر، لایروبی انهار به طول 238 کیلومتر و مرمت و بازسازی 82 رشته قنات ازجمله برنامه‌های دیگر برای صرفه‌جویی بوده است. همچنین 900 هکتار عملیات آبیاری قطره‌ای حدود 4میلیون متر مکعب صرفه‌جویی به دنبال خواهد داشت.»
یکی از پروژه‌های ستاد احیا برای صرفه‌جویی تحویل حجمی آب است؛ وزارت نیرو میزان آب مورد نیاز یک مکان خاص را به جهاد کشاورزی تحویل می‌دهد و جهاد به «تشکل آب‌بران»؛ با این برنامه معلوم میشود که کشاورزان چه حجمی از آب را مصرف و چقدر صرفه‌جویی می‌کنند.
خلیل میعاش، مدیرعامل شرکت آب‌بران اما می‌گوید: «اصل مطلب این است که آب نداریم، احداث سد ممنوع است و با این وضع معلوم نیست کدام آب به شکل قطره‌ای باید تقسیم شود.» در روستاهایی که قرار است آبیاری قطره‌ای در آنها اجرایی شود، تا امروز آبیاری با چاه‌ها و آب‌های جاری بوده است. میعاش می‌گوید که همین حالا 36 پروانه مشترکین روستا در دست او است و همه استقبال کرده‌اند که چاه‌ها را در اختیار تشکل آب‌بران بگذارند و در عوض از آب جاری استفاده کنند. او چهار سال است که روی پروژه آبیاری قطره‌ای کار کرده و نگران است که در نبود آب کشاورزی متوقف شود؛ اما هدف مهمی دارد: «ما نجات دریاچه را می‌خواهیم و برای همین به ستاد احیا
کمک می‌کنیم.»
سایر اخبار این روزنامه
برنامه دشمن هویت‌زدایی است
سر «دریاچه» سلامت
انگیزه‌هایی که در اسید حل نشد
آیا قطع اینترنت ایران امکان‌پذیر است؟
حضور زنان در ورزشگاه حریم شکنی نیست
او یک بدهکار است!
جنایت سعودی همراه با موسیقی عربی
کاناپه بی‌کاناپه
تماس تلفنی، شارژ موبایل،اینترنت رایگان در باجه های تلفن ممکن خواهد شد
کاش این در بسته نشود
مشکل شخصی «حالا خورشید» را به اغما برد
حمله مرد معتاد به یک خانواده و دختربچه با چاقو
این خیابانی کتاب ترجمه کرده؟
هواشناسی به روش ساده
صفحه شهرونگ
قصه، توپ و رنگ، داشته‌های یک روحانی در روستا
«به‌سفارش مادرم» کتاب سفارشیِ سازمانی نیست
این معجون‌های بی‌نظیر را از کف ندهید
