خاشقچی فقط یک روزنامه نگار نبود!

مهدی تدینی-چرا حاکمیت عربستان باید به خاطر یک روزنامه‌نگار خود را این‌چنین رسوا کند؟ مگر اصلاً یک روزنامه‌نگار تبعیدی (یا فراری) چقدر می‌تواند تأثیرگذار باشد که باید او را در خارج سربه‌نیست کرد؟ این وجه نامعقول قضیه است! راحت‌ترین کار این است که به سادگی بگوییم، آمرانِ  جنایت مشتی احمق بوده‌اند که اصلاً به عواقب کار خود نمی‌اندیشیده‌اند! اما این پاسخ به نظرم اشتباه، گمراه‌کننده و در واقع طفره‌ رفتن از پاسخ است.به همین دلیل شما را دعوت می‌کنم کمی عمیق شویم و از لایۀ سطحی اخبار به عمقی ناپیدا برویم که هیچ‌گاه اخبار آن را نمایان نمی‌کند. نکتۀ اصلی این است: گزارۀ اصلی درباره خاشقچی گمراه‌کننده است، یعنی این گزاره: «روزنامه‌نگار منتقد دولت سعودی سربه‌نیست شد.» این گزاره نادرست نیست، اما گمراه‌کننده است. در واقع این گزاره به ما اجازه نمی‌دهد به ابعاد ناپیدای قضیه پی ببریم. چرا؟ وقتی می‌گوییم «روزنامه‌نگار» در ذهن مان فردی مجسم می‌شود که کارش نوشتن مقالات است و اخبار را تحلیل می‌کند و البته از اندیشه‌هایی نیز دفاع می‌کند. ما با همین برداشت گمراه می‌شویم! مگر یک روزنامه‌نگار چقدر می‌تواند نفوذ و اهمیت داشته باشد که لازم باشد او را در خارج از کشور با این هزینۀ گزاف سربه‌نیست کرد؟ برای همین همه‌چیز نامعقول یا احمقانه به نظر می‌رسد.اما نکته این است که خاشقچی چنین روزنامه‌نگاری نبود. خاشقچی مشاور شاهزاده‌ای چون ترکی فیصل بود، کسی که 25 سال وزیر استخبارات (اطلاعات) عربستان بود. یا وقتی الولید بن طلال، ثروتمندترین مرد و شاهزادۀ عرب شبکه‌ای تلویزیونی تأسیس کرد، خاشقچی را به مدیریت آن نهاد. همین شاهزاده ثروتمند در جریان مبارزه بن سلمان با فساد به مدت 84 روز بازداشت شد و دقیقاً یکی از نقدهای اساسی خاشقچی به بن سلمان همین نحوه مبارزه او با فساد بود، زیرا می‌گفت: «چرا با عده‌ای برخورد می‌شود و با عده‌ای دیگر نمی‌شود؟»همین دو مثال کافی است تا بفهمیم خاشقچی نه صرفاً یک روزنامه‌نگار، بلکه عضوی از یک بلوک قدرت بسیار نیرومند در عربستان بود که بازوهای سیاسی و اقتصادی نیرومندی دارد اما در پی اوج‌گیری بن سلمان مغلوب و مغبون شده است. زمانی که ترکی فیصل سفیر عربستان در آمریکا بود، خاشقچی به او مشاوره می‌داد. حال آیا تصادفی است که وقتی بن سلمان قصد دارد قدرت را به طور کامل در قبضه خود بگیرد خاشقچی به آمریکا مهاجرت می‌کند؟ اگر آن جناح شکست‌خوردۀ سعودی بخواهد در آمریکا برای جلب نظر سیاستمداران آمریکایی و محدود کردن بن سلمان دست به لابی‌گری بزند آیا خاشچقی گزینۀ مناسبی برای این کار نیست؟ او هم دست‌به‌قلم است، هم چهره‌ای بسیار موجه است و هم روابط گسترده‌ای درون قدرت دارد. فرضیه‌ای که می‌خواهیم مطرح کنیم این است که اگر خاشقچی سربه‌نیست شد به خاطر «روزنامه‌نگار بودنش» نبود، بلکه احتمالاً او عضوی فعال از یک جناح قدرت بود که در آمریکا می‌توانست با لابی‌گری نظر سیاستمداران آمریکایی را برای حمایت از جناح مخالف بن سلمان جلب کند. بی‌تردید آن جناح شکست‌خوردۀ سعودی با آن نیروی سیاسی و اقتصادی فراوان خود بیکار نمی‌نشیند تا بن سلمان با خرج کردن ثروت ملی و بهره‌گیری از امکانات حکومت قاپ همۀ آمریکایی‌ها را برُباید.