روزنامه جهان صنعت
1397/07/25
بازار به هم نمی‌ریزد
گروه اقتصادی- چیزی به زمان بازگشت تحریم‌های 13 آبان نمانده؛ روزی که به ظن آمریکا، نفت دیگر منبع درآمدی ایران نخواهد بود و با این حساب چنین روزی، نقطه عطف چالش‌های پیش روی درآمدهای ارزی برای ایران خواهد بود. دولت اما مدعی است که اتفاق تازه‌ای در روز 13 آبان نخواهد افتاد و تلاش‌های دولت آمریکا برای تضعیف بازار اقتصادی ایران تا امروز بی‌نتیجه مانده است. اما به راستی بازار ارز در روز 13 آبان به کدام سمت و سو خواهد رفت؟در آستانه بازگشت تحریم‌های آمریکا، بازار اقتصادی تب و تاب تازه‌ای به خود گرفته است؛ نگرانی از تشدید شرایط بد اقتصادی از یک سو دولت را با چالش مدیریت بحران مواجه کرده و از دیگر سو توان هم‌افزایی برای رویارویی با تحریم‌های نفتی آمریکا را به وی گوشزد می‌کند. دولت اما با علم به اینکه در شرایط جنگ اقتصادی قرار داریم، معتقد است روز 13 آبان اتفاق تازه‌ای نخواهد افتاد و خواب دولت آمریکا برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران، رویایی تعبیرنشدنی است.
خطر تحریم بیخ گوش منبع ارزی دولت
سخت نیست اگر بدانیم اقتصاد ایران وابستگی کاملی به درآمدهای حاصل از صادرات نفتش دارد و منابع خدادادی انرژی، منبع اصلی تامین مالی دولت محسوب میشود. اما اصل موضوع این است که همین درآمدهای حاصل از صادرات نفت است که منابع ارزی دولت را تامین می‌کند و بر این اساس ارز مورد نیاز اقتصاد از همین راه حاصل میشود. بازگشت تحریم‌های نفتی نیز هدفی جز به صفر رساندن درآمدهای نفتی ایران ندارد. پس تکلیف بازار ارز چه میشود؟
از حدود یک سال پیش که بازار ارز دچار التهابات قیمتی شد، هنوز اقتصاد به باور وجودی خروج آمریکا از برجام نرسیده بود. با این حال باز هم دولت در کنترل نوسانات قیمتی بازار ارز ناتوان ماند و نتوانست آن را به سمتی هدایت کند که به تثبیت قیمت ارز منجر شود. در کنار آن خروج یکجانبه ترامپ از برجام این چالش را ایجاد کرد که از این پس و با وجود عدم دسترسی ایران به بازارهای جهانی، چه بر سر بازار اقتصادی ایران خواهد آمد.
با نگاهی به آنچه بر سر بازار اقتصادی ایران در طول یک سال گذشته آمد، متوجه این موضوع می‌شویم که پیش از آنکه آمریکا نقشه راه اقتصادی ایران را ترسیم کرده باشد و پیش از آنکه بخواهد برای عدم دسترسی ایران به بازارهای اقتصادی کاری کند، سیاست‌های متکی به آزمون و خطای دولت، اقتصاد را از قرارگیری در معرض ثبات قیمتی دور ساخته است و بر این اساس متهم اصلی به هم ریختگی‌های اقتصادی در وهله اول خود دولت بوده است.
قرارگیری دلار در کانال 13 هزار تومان
ادامه سیاست‌های ناکارآمد دولت در کنار سیاست‌های اعمال تحریم آمریکا کار را به جایی رساند که دیگر دست دولت از کنترل قیمتی بازار کوتاه بماند و بازار را در معرض عوامل خودساخته روانی قرار دهد. بر این اساس قیمت‌ها در بازار ارز که در هفته‌های اول مهرماه از مرز 15 هزار تومان نیز عبور کرد و خود را به نرخ 20 هزار تومان نیز نزدیک ساخت، با تبلیغات گسترده دولت توانست وارد کانال کاهشی شود و ریزش قیمت‌ها در بازار ارز توانست به قرارگیری دلار در کانال 13 هزار تومان منجر شود.
هرچند چنین نرخی برای ارز نیز ثابت نیست و ارز در محدوده قیمتی 13 هزار و 14 هزار تومان نوسان می‌کند، اما در هر صورت موضوع مهم این است که چرا دلار به کانال 13 هزار تومانی سقوط کرد؟
به نظر می‌رسد مجموعه‌ای از عوامل در ریزش ارز در بازار نقش داشتند؛ عواملی که تبلیغات گسترده دولت در راس آنان قرار داشت و توانست نقش مهمی در هدایت بازار به سمت کاهش قیمت ایفا کند. اما در کنار آن سیاست عرضه گسترده ارز از سوی بانک مرکزی و پیشی گرفتن عرضه از تقاضا در کنار تصمیمات دولت برای رای مثبت دادن به FATF توانست به کاهش چند هزار تومانی ارز تنها ظرف چند روز منجر شود.
از سویی، اختیاراتی که دولت به صرافی‌ها داد تا از این پس حضور فعال‌تری در بازار ارز داشته باشند خود از دیگر عواملی بود که به روند کاهشی قیمت‌ها در بازار کمک کرد. در همین اوضاع و احوال شاهد نوسان‌گیری‌های گسترده‌ای در خیابان‌های فردوسی و چهار‌راه استانبول بودیم؛ نوساناتی که حتی دست دلالان را هم از قیمت‌گذاری در بازار کوتاه کرد و جنب و جوش ارزی بازار توانست مقدم بر قدرت قیمت‌گذاری آنان شود. در همین اثنا صرافان و دلالان برای جلوگیری از کاهش بیشتر قیمت‌ها در بازار، دست از فعالیت ارزی کشیدند و از خرید و فروش‌های گسترده در بازار خودداری می‌کردند.
چه کسی برنده ارزی بازار شد
آن‌طور که کارشناسان و صاحب نظران اقتصادی عنوان می‌کنند تلاش دولت برای کاهش قیمت در بازار ارز مثبت بوده و هنوز هم امیدواری به کاهش بیشتر قیمت‌ها در بازار وجود دارد. به عقیده آنان نرخ 13 هزار تومانی برای دلار واقعی نیست و دلار باید در محدوده هفت هزار تا هشت هزار تومان قرار گیرد. اما معلوم نیست در شرایطی که چیزی به بازگشت تحریم‌های آمریکا باقی نمانده و اقتصاد در تب و تاب روز 13 آبان دست و پا می‌زند چگونه می‌توان به کاهش بیشتر قیمت‌ها در بازار ارز امیدوار بود.
نگاه کارشناسان
براساس نگاه کارشناسان پیش‌بینی میشود روند کاهش قیمت ارز در بازار ادامه داشته باشد.
مسلم خانی، کارشناس اقتصادی معتقد است که نرخ واقعی دلار در ایران بین پنج هزار و ۹۳۰ تا شش هزار و ۵۴۰ تومان است که این قیمت بر مبنای مدلی به دست آمده است. خوشبختانه در کشور سیاست‌های اقتصادی بهتری اتخاذ شد و بانک مرکزی نسبت به قبل خلاق‌تر و پویاتر عمل می‌کند. از همه مهم‌تر خود مردم فهمیدند این حرکتی که کشور با آن مواجه شده بود محصول یک اقتصاد رانتی، تورمی و دلالی بود و این عوامل دست به دست هم داد تا بازار ارز و سکه رو به آرامش رود و با نگاه کارشناسی این اطمینان را به مردم می‌دهیم که قیمت دلار در ایران به زیر هفت هزار تومان کاهش خواهد یافت.
مجیدرضا حریری، عضو اتاق بازرگانی ایران نیز نقش بانک مرکزی در کاهش قیمت ارز را مثبت ارزیابی می‌کند و می‌گوید که بر اساس منابع اقتصادی و پتانسیل‌ها به نظر نمی‌رسد پول ملی ما در مقابل دلار تا این حد بی‌ارزش شده و قیمت‌ها خیلی فراتر از واقعیت بالا رفته بود. قطعا در شرایط ثبات اقتصادی قیمت‌ها به سمت پایین میل می‌کند.
عضو هیات نمایندگان اتاق تهران نیز انتظارات مردم از تغییرات شرایط اقتصادی را عامل کاهش یا افزایش نرخ ارز می‌داند و معتقد است که اگر مردم انتظار کاهش نرخ داشته باشند طبیعتا دلار ارزان خواهد شد.
مهدی پورقاضی درباره علل افزایش نرخ ارز توضیح داد: بخشی از دلایل افزایش نرخ ارز به جو روانی و بخش دیگر به بی‌تدبیری مسوولان برمی‌گردد که نتوانستند سیاست روشنی را برای ارز نیمایی مشخص کنند به طوری که همچنان نرخ ارز سامانه نیما واقعی نیست یعنی خریدار، ارز مورد نیازش را در این سامانه پیدا نمی‌کند که این مسلما منجر به افزایش نرخ بازار آزاد خواهد شد.
وی معتقد است که اگر دولت تصمیم نگیرد به بازار آرامش دهد و این آرامش از طریق کمک به آزادسازی اقتصادی نباشد، مجددا شاهد این نوسانات خواهیم بود.
دست پر دولت برای مقابله با تحریم‌ها
استاد دانشگاه علامه طباطبایی نیز با اشاره به تحریم‌های سال 1390، آن را تحریمی اعلام کرد که همسویی همه جهانیان را به همراه داشت و از این منظر فشاری شدید به کشور وارد می‌شد اما امروز این اتفاق رخ نداده و می‌بینیم که اروپا در‌صدد است راه خود را از آمریکا جدا کند.
به اعتقاد تقوی، وضعیت حقیقی ما نشان می‌دهد که ما در موقعیت بهتری نسبت به گذشته قرار داریم اما وضعیت ذهنی جامعه این گواهی را نمی‌دهد. در حقیقت تلاش برای تخریب از طریق بالا بردن سطح انتظارات از یک سو و همچنین خط بطلان کشیدن بر هر دستاوردی نظیر همان که بر برجام رفت، باعث شده سرمایه اجتماعی در ایران آسیب ببیند. از این رو ما هر چند در موقعیت بهتری هستیم اما نمی‌توانیم از این وضعیت به نفع خود بهره‌برداری کنیم.تقوی می‌گوید نباید از نقشه کسانی که کاسب تحریم هستند غافل شد، اینها به سود حداکثری می‌اندیشند اما با وجود آنکه بانک مرکزی جزئیات برنامه خود را برای مقابله با شرایط پیش رو اعلام نکرده، مطمئنا دست دولت و بانک مرکزی برای مقابله با شرایط پیش رو پر است.
بر این اساس به نظر می‌رسد بخشی از آمادگی بازار برای کاهش بیشتر قیمت‌ها به سیاست‌های اقتصادی دولت بستگی دارد تا بتواند از طریق کنترل انتظارات قیمتی مردم و جامعه، بازار را به سمت ریزش‌های بیشتر هدایت کند. بنابراین آن‌طور که بازار گواهی می‌دهد در صورتی که دولت نتواند سرمایه از دست رفته اجتماعی را بازگرداند، روز 13 آبان، روزی است که سیاست‌های خودساخته عامل اصلی در مواجه شدن با شرایط سخت اقتصادی خواهد بود.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
زنگنه با تاکید بر محدودیت ظرفیت تولیدکنندگان:
معاون وزیر راه‌و‌شهرسازی:
همه راه‌ها به بن‌سلمان می‌رسد
ریزش کاربران در پیام‌رسان‌های داخلی
عرضه نفت خام در بورس قطعی شد
سیستان‌وبلوچستان و گلستان دارای بیشترین میزان سل در کشور
فاتحه اصلاح‌طلبی!
همکاری میراث فرهنگی و شهرداری برای تخریب سرای سیگارچی
چرا مردم با یک جرقه راهی بازار می‌شوند
بازار به هم نمی‌ریزد
واکنش وزیر کشاورزی به انتقادات بخش خصوصی از سیاست‌های تجاری دولت؛
امتیاز رقابت‌‌پذیری ایران اندکی بهبود یافت
بررسی وضعیت توزیع و مصرف متادون در کشور
اقتصاد ایران درگیر آمارهای ناقص
ماجرای خاشقجی فرصتی برای ایران؟
از دست نمی‌گیریم، از پا هم نگیریم
