روزنامه ابتکار
1397/07/23
غرب با طرح تهدید و تحریم عربستان، به تنبیه سعودی‌ها فکر می‌کند؟ بازی سیاست در زمین تجارت
محمدرضا ستاریبیشتر به نظر می‌رسد که غرب و به خصوص آمریکا با انگشت گذاشتن بر روی مساله جمال خاشقجی، سوار بر موج ایجاد شده، قصد دارند با یک تیر دو نشان بزنند؛ یکی همراهی با افکار عمومی و دیگری ایجاد فشار بر روی متحدان برای گرفتن امتیازات بیشتر و بیشتر. اکنون در نظام جهانی این واژه «معامله» است که از اقتصاد به سیاست آمده و استراتژی دوران جدید را شکل می‌دهد. در نتیجه دولت ملی برای کسب بیشینه منافع باید این قابلیت را داشته باشد تا نه تنها از فرصت‌ها بهترین بهره‌برداری را کند، بلکه تهدیدها را نیز تبدیل به فرصت کند؛ امری که ترامپ در طول نزدیک به دو سالی که رئیس ایالات متحده آمریکا بوده به آن شهره است.
ناپدید شدن جمال خاشقجی روزنامه‌نگار عربستانی و ابهام از سرنوشت او، آنچنان افکار عمومی جهان را تحت‌تاثیر خود قرار داده که حتی محافظه‌کارترین سیاست‌مداران غربی را ناچار به موضع‌گیری کرده است. این موضوع‌گیری‌های سخت علیه عربستان و نظام پادشاهی این کشور ابتدا توسط روزنامه واشنگتن پست، جایی که خاشقجی ستون‌‌نویس ثابت آن بود با انتشار سرمقاله‌ای سفید با عنوان صدای غایب آغاز شد. پس از آن کم‌کم نوبت به سیاست‌مداران و نمایندگان کنگره رسید که هر کدام به نوبه خود در مورد سرنوشت خاشقجی اظهارنظر کرده و حتی برخی از آنها تهدید به قطع روابط کامل با عربستان سعودی کنند.
هر چند کاخ سفید و شخص دونالد ترامپ در ابتدا موضعی مشخص در قبال این هیاهوی گسترده اتخاذ نکرد و تنها به ابراز نگرانی پرداخت، اما با بلندتر شدن موج انتقادات، ترامپ بالاخره وارد میدان شد و اعلام کرد: اگر سعودی‌ها در ناپدید شدن خاشقجی دست داشته باشند و این مساله ثابت شود، ایالات متحده مجازات سختی را علیه آنها وارد می‌کند.
اما در این میان رئیس ایالات متحده آمریکا یک استثناء مهم هم قائل شد؛ اینکه تصریح کرد: حتی اگر ثابت شود که جمال خاشقجی در داخل کنسولگری عربستان در استانبول کشته شده، آمریکا فروش‌های تسلیحات نظامی به عربستان را متوقف نمی‌کند. این کار در واقع مجازات خودمان است، چون اگر سعودی‌ها از ما سلاح نخرند، قطعاً به سمت روسیه و چین رفته و از آنها خرید خواهند کرد!
پیام‌های ضد و نقیض
بحث مجازات سعودی‌ها که توسط کاخ سفید اکنون دو سه روزی است روی آن پافشاری میشود، زمانی در هاله‌ای از ابهام قرار می‌گیرد که به صحبت‌های ترامپ جونیور پسر بزرگ ترامپ توجه کنیم. او در سخنانی مدعی شده که جمال خاشقجی از نزدیکان دربار آل سعود بوده که بعدها به منتقد آنها تبدیل شده و خود از طرفداران تروریسم بوده است.
از سوی دیگر در موضعی جالب توجه، یکی از مقامات ارشد وزارت خارجه عربستان طی بیانیه‌ای در پاسخ به تهدیدهای آمریکا بر علیه کشورش مبنی بر مجازات سخت، اعلام می‌کند: ما نقشی حیاتی در اقتصاد جهان ایفا می‌کنیم و هرگونه اقدامی علیه ریاض با اقدامات و تدابیر بزرگتری پاسخ داده میشود.
این پیام‌ها از سوی آمریکا و عربستان باید به چه طریق رمزگشایی شود؟ حالا علاوه بر آمریکا، اروپایی‌ها نیز شمشیر را برای عربستان از رو بسته‌اند. وزارت خارجه انگلیس سخن از تحریم عربستان گفته است. امانوئل ماکرون رئیس جمهوری فرانسه اعلام کرده که عربستان سعودی شریک تجاری بزرگ ما نیست. رسانه‌های غربی از بام تا شام عربستان را محکوم به اقدامات ضد بشری می‌کنند.
روزنامه گاردین می‌نویسد که ولیعهد قدرت‌طلب سعودی، ثابت کرده که روند اصلاحات این کشور شامل سیاست نمی‌شود و تحمل منتقدان را ندارد. نیویورک تامیز گزارش می‌دهد که سعودی‌ها آمریکا را دست انداخته و بهتر است ولیعهد دیگری جایگزین محمد بن سلمان شود.
در این خصوص ناظران معتقدند، اگر مبنای فشار یا تنبیه احتمالی عربستان از سوی ایالات متحده محتمل باشد، این تنبیه از چه جنسی خواهد بود. اصلاً مبنای این تنبیه بر چه پایه‌ای قرار دارد؟ اگر مبنا حقوق بشری است که آمریکا خود اکنون چند ماه است که از شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد خارج شده و این ابزار دیپلماتیک فشار را عملاً از راهبردهای خود حذف کرده است. از سوی دیگر دنیا سراسر شاهد اعمال فاحش ضدبشری است که شاید در برخی از موارد کوچکترین اشاره‌ای به آن نمی‌شود. روزانه جان هزاران غیرنظامی در یمن توسط ائتلاف عربی که سعودی‌ها عهده‌دار رهبری آن هستند در معرض خطر است، ولی سازمان ملل یمنی‌ها را به واسطه دفاع از حملات خارجی که طبق ماده 53 منشور ملل متحد بر آن تاکید شده است، محکوم می‌کند. از سوی دیگر همین ماده دقیقاً ناقض حمله و اشغال شمال سوریه توسط ترکیه است. اما این لشگرکشی با چراغ سبز آمریکا و روسیه نزدیک به یک سال است که صورت گرفته، در حالی طبق همین اصل 53، زمانی می‌توان اقدام به دفاع مشروع کرد که حملات مقابل از یک میزان شدت برخوردار باشد؛ امری که در مورد شمال سوریه به ترکیه صادق نیست ولی دقیقاً در مورد یمن و حوثی‌ها صدق می‌کند.
همچنین اکنون سال‌هاست که پرونده یازده سپتامبر و نقش عربستان در این حملات در بایگانی کنگره و سنای آمریکا خاک می‌خورد. شواهد مکرر نشان از خرید انبوه تسلیحات نظامی از کشورهای اروپای شرقی توسط عربستان و تغذیه گروه‌های تروریستی در خاورمیانه توسط این کشور وجود دارد. اما به یکباره با وضعیت مبهم جمال خاشقجی که البته نمی‌توان آن را نادیده گرفت، تمامی دنیا بر علیه عربستان، این متحد ثروتمند بسیج می‌شوند.
تهدید و تشویق در چارچوب رئالیسم
کدام شواهد را برای راستی‌آزمایی این صحبت و تهدیدها باید مدنظر قرار داد؟ آیا این امر نمی‌تواند یک اقدام نمادین برای همراهی با افکار عمومی و سپس بی‌سر و صدا چشم بستن بر روی خشونت‌های مکرر در دنیای امروز باشد؟ یا اینکه طرح و برنامه‌ای دیگر برای سعودی‌ها ریخته شده که جمال خاشقجی و سرنوشت دردناک او نقطه پیوند آن با عربستان سعودی است؟
چیزی که نمی‌تواند تردیدی برای آن قائل شد، موضوع رئالیسم (واقع‌گرایی) در نظام بین‌المللی است. هر چند طی سال‌های گذشته نهادها و سازمان‌های مختلف بین‌المللی مانند قارچ از زمین سبز شده و هر کدام داعیه تکثر و چندجانبه‌گرایی در نظم جهانی را دارند، اما روابط میان دولت- ملت‌های امروز همچنان بر پاشنه رئالیسم به عنوان رهیافت مسلط می‌چرخد.
رئالیسم عمدتاً متاثر از دیدگاه‌های بدبیانه‌ای است که نسبت به افراد بشر وجود دارد و جامعه انسانی را از لحاظ ذاتی افرادی شرور فرض می‌کند که در پی منافع شخصی هستند (هابز و ماکیاول). در این رهیافت واحدهایی اساسی تشکیل دهنده نظام بین‌الملل، دولت‌ها هستند که غایت هدف آنها حفظ منافع ملی است. طبق اصول رئالیستی حاکم بر جهان وضع طبیعی جنگ است که شعار آن در قالب، «امنیت خودت را باید خودت تامین کنی» مطرح میشود.
در همین راستا، در همه جا معافیت و مصونیت از مجازات برای کشورهای ناقض حقوق بشر در نظر گرفته میشود، به خصوص در خاورمیانه. از سوی دیگر استراتژی نئوکان‌ها نیز در آمریکا مشخص است. آنها تاکید می‌کنند که با توجه به زور، پول و دانایی به عنوان سه مولفه تشکیل دهنده قدرت، آمریکا نیازی به استفاده از روش‌ها و ابزارهای نرم ندارد و می‌تواند از طریق یکجانبه‌گرایی و قدرت سخت نسبت به تحکیم هژمونی خود در جهان اقدام کند.
این در حالی است که حالا رئیس‌جمهوری هم در کاخ سفید مستقر شده که بیشتر از او به عنوان یک تاجر یاد میشود تا مرد سیاست. کافی است به سخنان او و تغییر در موازنه سیاست خارجی آمریکا نسبت به هم‌پیمانان سنتی‌اش دقت کنیم. او کشورهای عربی را تهدید می‌کند که برای تامین امنیت خود باید پول بپردازند. به ژاپن می‌گوید 70 درصد از هزینه نظامی شما را آمریکا پرداخت می‌کند، در حالی که اتومبیل‌های ژاپنی بدون پرداخت مالیات وارد آمریکا می‌شوند. اوج هنرنمایی رئالیستی ترامپ در مجمع عمومی امسال سازمان ملل رونمایی شد، جایی که به صراحت گفت نمی‌گذارم کشورهای تولید کننده نفت جهان را تیغ بزنند.
در چنین وضعیتی بیشتر به نظر می‌رسد که غرب و به خصوص آمریکا با انگشت گذاشتن بر روی مساله جمال خاشقجی، سوار بر این موج با یک تیر دو نشان می‌زنند. یکی همراهی با افکار عمومی بین‌المللی و دیگر ایجاد فشار بر روی متحدان برای گرفتن امتیازات بیشتر و بیشتر. اکنون در نظام جهانی این واژه «معامله» است که از اقتصاد به سیاست آمده و استراتژی دوران جدید را شکل می‌دهد. در نتیجه دولت ملی برای کسب بیشینه منافع باید این قابلیت را داشته باشد تا نه تنها از فرصت‌ها بهترین بهره‌برداری را کند، بلکه تهدیدها را نیز تبدیل به فرصت کند؛ چیزی که ترامپ در طول نزدیک به دو سالی که رئیس ایالات متحده آمریکا بوده به آن شهره است.
سایر اخبار این روزنامه
در پی تدوین سند «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» صورت گرفت
فراخوان رهبرانقلاب برای بررسی سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت
علیرضا صدقی
«امیددرمانی» در امتداد «گفتاردرمانی»؟
علیرضا صدقی
«امیددرمانی» در امتداد «گفتاردرمانی»؟
دفاع از آزادی
چرا خبرنگاران گاهی اسیر شایعات می‌شوند؟
شور شایعه، تلخی حقیقت
«ابتکار» از طرح ازدواج دختران بالای 28 سال که در کمیسیون حقوقی مجلس رد شد، گزارش می‌دهد
«ابتکار» نقش شبکه توزیع در احساس کمبود عرضه کالای‌های اساسی را بررسی می‌کند
رگ‌های گرفته توزیع مویرگی
غرب با طرح تهدید و تحریم عربستان، به تنبیه سعودی‌ها فکر می‌کند؟
بازی سیاست در زمین تجارت
رئیس جمهوری مراسم آغاز سال تحصیلی دانشگاه‌ها از بی‌فایده بودن «گفتاردرمانی» گفت
آغاز امیددرمانی
«ابتکار» از کاستی‌های دنیای نابینایان ایرانی در مقایسه با توسعه جهانی گزارش می‌دهد
« ابتکار» قیمت گذاری بلیت تئاتر را بررسی می کند
تکیه پولدار‌ها بر صندلی های تماشاخانه
وزیر کشور:
پرونده مسمومیت‌های ناشی از مصرف مشروبات الکلی در شورای امنیت کشور بررسی میشود
سخنگوی قوه قضائیه خبر داد
تحقیق از ۱۱ نظامی و بازداشت یک نفر در رابطه با حادثه اهواز
